Jerzy Zelnik

Jerzy Zelnik
Ilustracja
Jerzy Zelnik (2022)
Data i miejsce urodzenia

14 września 1945
Kraków

Zawód

aktor

Lata aktywności

od 1963

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”
Faksymile
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Jerzy Zelnik podczas 62. rocznicy powstania warszawskiego (2006)
Jerzy Zelnik podczas uroczystości nadania Sali Kolumnowej w Kancelarii Premiera imienia Anny Walentynowicz (2015)

Jerzy Zelnik (ur. 14 września 1945 w Krakowie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, kojarzony głównie z rolą Ramzesa XIII w filmie Faraon (1965) Jerzego Kawalerowicza, scenarzysta małych form teatralnych (monodramów, etiud), reżyser teatralny, dyrektor artystyczny Teatru Nowego w Łodzi w latach 2005–2008.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Pochodzi z rodziny o żydowskich korzeniach[1]. Jest synem Haliny, tłumaczki z rosyjskiego i niemieckiego (zm. 15 października 2013) oraz Jana (ur. 20 lipca 1921, zm. 14 marca 2007 w Warszawie), reżysera dźwięku radiowego, autora sztuk scenicznych i słuchowisk, reżysera m.in. audycji Podwieczorek przy mikrofonie.

Ukończył VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1963)[2]. Studiował na Wydziale Aktorskim tamtejszej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, którą ukończył w 1968. Na przedstawieniu dyplomowym zaprezentował się w pełnej temperamentu, o komediowym raczej zacięciu, scence w tragikomedii Trzy siostry (1901) Antoniego Czechowa jako Aleksander Wierszynin.

Jego debiutem scenicznym była rola Karola Kriebla w sztuce Václava Havla Puzuk, czyli uporczywa niemożność koncentracji (1968; pełnił także funkcję asystenta reżysera) na scenie krakowskiego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej, z którym był związany w latach 1968–1970, grając m.in. Lizandra w Szekspirowskiej komedii Sen nocy letniej (1970). Występował potem w teatrach warszawskich: Dramatycznym (1970–1973), gdzie wystąpił m.in. w sztuce Williama Szekspira Juliusz Cezar (1971) jako Oktawian i w dramacie Stanisława Wyspiańskiego Wyzwolenie (1972) w roli Maski, Powszechnym im. Zygmunta Hübnera (1979–1986, od 1992), Scena Prezentacje (1981, 1998), Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza (1986–1992), Muzycznym Roma (1994) i Ochoty (2002).

Zagrał także gościnnie w teatrach: Studio, Dramatycznym, Stołecznej Estrady w spektaklu Juliusza Słowackiego Złota Czaszka jako Peryt Ryszard (1974), im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie w przedstawieniu Słowackiego Mindowe w roli tytułowej (1975), Współczesnym w Szczecinie w sztuce Eugène Ionesco Macbett jako Banco (1976), Powszechnym w Łodzi w spektaklu Lwa Tołstoja Zmartwychwstanie jako Niechludow (1977), POSK w Londynie w komedii Juliana Tuwima Porwanie Sabinek jako Strzycki (1987), Scenie na Piętrze w Poznaniu (1999), im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy (2001), Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku jako tytułowy Makbet (2002; debiut reżyserski), Wrocławskim Teatrze Pantomimy w dramacie Mickiewicza Dziady jako Guślarz (2002) i Nowym im. Kazimierza Dejmka w roli tytułowego Don Juana Moliera (2008). W 2006 otrzymał nagrodę sekcji krytyków teatralnych ZASP „za inicjatywę polegającą na zaangażowaniu absolwentów rocznika 2004/2005 PWSFTViT w Łodzi w projekcie Scena Młodych”.

Debiutował na ekranie kinowym w komedii Leonarda Buczkowskiego Smarkula (1963). Uznanie zdobył podwójną kreacją pragnącego przeprowadzić reformy następcy tronu, a następnie faraona, Ramzesa XIII, i rozszalałego Lykona w ekranizacji powieści Bolesława Prusa Faraon (1965) w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, za którą otrzymał swoją pierwszą wypłatę. Zagrał w trzech filmach Andrzeja Wajdy: Przekładaniec (1968) na podstawie utworów Stanisława Lema jako doktor Burton, Piłat i inni (Pilatus und andere – ein Film fur Karfreitag, 1971) na podstawie powieści Michaiła Bułhakowa w roli Judy z Kiriatu i adaptacji powieści Władysława Reymonta Ziemia obiecana (1974) jako Stein, pracownik kantoru w fabryce Grunspana.

Zasłynął jako tytułowy szlachetny prawnik Franciszek Murek w serialu Doktor Murek (1979) na podstawie powieści Tadeusza Dołęgi-Mostowicza. Zagrał postać Zygmunta Augusta w serialu Królowa Bona (1980), za którą zdobył nagrodę zespołową I stopnia Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji za osiągnięcia aktorskie, a w szczególności za przybliżenie postaci historycznych, i w dramacie historycznym Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny (1982) z Anną Dymną. Zebrał pochlebne recenzje za rolę hrabiego Henryka w spektaklu Teatru Telewizji Nie-Boska komedia (1982) Zygmunta Krasińskiego w reżyserii Zygmunta Hübnera. W telewizyjnej adaptacji opowiadań Jarosława Iwaszkiewicza Trzy młyny (1984) pojawił się jako homoseksualny koneser sztuki zakochany w młodym Julianie (Jan Jankowski). W telenoweli TVP1 Klan (1997-1999, 2006, 2007) wystąpił w roli Krzysztofa Malickiego, pierwszej wielkiej miłości Elżbiety Chojnickiej (Barbara Bursztynowicz).

Wziął udział w projekcie Verba Sacra. W 2006, podczas XI Festiwalu Gwiazd w Gdańsku, odcisnął dłoń na Promenadzie Gwiazd powstałej na wyspie Ołowiance.

Brał udział w IV edycji programu Jak oni śpiewają. Odpadł w 5. odcinku, zajmując 12. miejsce.

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

W październiku 1969 r. poślubił Urszulę (z domu Warszada). Przedtem, 30 sierpnia 1969, po namowach przyszłej żony, Zelnik przyjął chrzest[3]. Wcześniej był niewierzący[4].

W 2011 roku jego żona przeszła rozległy wylew krwi do mózgu[5]. Zmarła 27 kwietnia 2014[6]. Jedynym ich wspólnym dzieckiem jest syn Mateusz (ur. 1981). Jerzy Zelnik ma troje wnucząt.

W 2010 wszedł w skład komitetu poparcia Jarosława Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich[7]. W 2015 roku zaangażował się w kampanię prezydencką kandydata PiS Andrzeja Dudy[8].

Kwestia współpracy ze Służbą Bezpieczeństwa

[edytuj | edytuj kod]

W marcu 2016 media ujawniły, że w IPN odnaleziono dokumenty świadczące o jego współpracy z SB. Według dokumentów podpisał on zobowiązanie do współpracy 16 stycznia 1964 i został zarejestrowany jako TW „Jaracz”. Współpraca trwała do sierpnia 1966. Miał on przekazywać informacje na temat Jerzego Kowadło-Kowalika. Początkowo Zelnik tłumaczył, że nie pamięta współpracy z SB i że: wyparowało mu to z pamięci[9]. Ostatecznie przyznał, że był współpracownikiem SB i w oświadczeniu na stronie internetowej „Telewizji Republika” wyznał: Ze swej strony zapewniam, że stanę w tej sprawie w prawdzie. Już teraz proszę o wybaczenie osoby, które mogłem skrzywdzić[10].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Filmografia

[edytuj | edytuj kod]

Filmy kinowe/wideo

[edytuj | edytuj kod]

Filmy TV

[edytuj | edytuj kod]

Seriale TV

[edytuj | edytuj kod]

Polski dubbing

[edytuj | edytuj kod]
  • 2003: Księga dżungli 2 (The Jungle Book 2) jako Bagheera
  • 1990–1992: Muminki (Moomin, Tanoshii Moomin ikka) jako narrator
  • 1981: Smerfy – Lektor, czytający tekst czołówki, oraz napisy końcowe (stary dubbing serii 1 i 2)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jacek i Michał Karnowscy: Często czuję się jak w PRL. Rozmowa z Jerzym Zelnikiem. dziennikteatralny.pl, 5 czerwca 2013. [dostęp 2021-07-13].
  2. ↑ Wojciech Rylski: Absolwenci Reytana 1963. wne.uw.edu.pl. [dostęp 2021-09-10].
  3. ↑ Zelnik szczerze: Miałem 24 lata, kiedy przyjąłem chrzest. fronda.pl, 14 kwietnia 2014. [dostęp 2021-07-13].
  4. ↑ Zelnik przyznaje się do aborcji. Konsekwencje tej decyzji były straszne. se.pl, 15 października 2016. [dostęp 2021-07-13].
  5. ↑ Jerzy Zelnik wyznaje: Zdradzałem żonę, po jej śmierci przestałem. se.pl, 21 czerwca 2016. [dostęp 2021-07-13].
  6. ↑ Nekrolog podpisany przez Jerzego Zelnika, „Rzeczpospolita” z 30 kwietnia–1 maja 2014, strona C8.
  7. ↑ Jarosław Kaczyński – Kandydat na Prezydenta RP, Komitet Wyborczy Jarosława Kaczyńskiego. jaroslawkaczynski.info. [dostęp 2010-07-05].
  8. ↑ Onet: Andrzej Duda kandydatem na prezydenta RP. Trwa konwencja w Warszawie. wiadomosci.onet.pl. [dostęp 2015-02-07].
  9. ↑ Zelnik o współpracy z SB: Zwyczajnie wyparowało mi to z pamięci! [online], wiadomosci.gazeta.pl, 14 marca 2016 [dostęp 2021-01-30].
  10. ↑ Jerzy Zelnik tajnym współpracownikiem SB? „Już teraz proszę o wybaczenie” [online], wiadomosci.dziennik.pl, 7 marca 2016 [dostęp 2018-01-02].
  11. ↑ M.P. z 2007 r. nr 9, poz. 95.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Dyrektorzy Teatru Nowego im. Kazimierza Dejmka w Łodzi