Jusuf Karamanli
| pasza Trypolitanii | |
| Okres | |
|---|---|
| Dane biograficzne | |
| Dynastia |
Karamanlidów |
| Data urodzenia | |
| Data śmierci | |
Jusuf (ibn Ali) Karamanli, Caramanli, Qaramanli lub al-Qaramanli (ur. 1766, zm. 1838 roku) – pasza z dynastii Karamanlidów (1711–1835), panujący w latach 1795–1832 w Trypolitanii (dzisiejsza Libia).
Objęcie tronu
[edytuj | edytuj kod]Jusuf, członek dynastii Karamanlidów (pochodzącej z Albanii, ale z nazwiskiem wywodzącym się od tureckiego miasta Karaman), był świadkiem osadzenia na tronie w roku 1793 swego brata Hameta. Hamet został wprowadzony na tron przez osmańskiego agę Alego Bengula, którego zadaniem było przywrócenie rządów osmańskich w Trypolisie. W roku 1795 Jusuf, z pomocą beja Tunisu, dokonał zamachu stanu, obalił i wygnał Hameta a sam zasiadł na tronie jako niezależny władca.
Wojny berberyjskie
[edytuj | edytuj kod]
W roku 1801 Jusuf zażądał od Stanów Zjednoczonych haraczu w wysokości 225 000 dolarów w zamian za odstąpienie od napadania na handlowe statki amerykańskie na Morzu Śródziemnym. Prezydent Thomas Jefferson przekonany, że nowo powstała US Navy jest w stanie skutecznie chronić amerykańską żeglugę, odrzucił żądania paszy, na co Jusuf zareagował ścięciem masztu flagowego przed konsulatem USA w Trypolisie, co oznaczało wypowiedzenie wojny.
W roku 1803 US Navy założyła blokadę portów Trypolisu. Pasza, któremu z początku udało się przechwycić fregatę USS "Philadelphia", wkrótce poczuł się zagrożony amerykańską ofensywą na lądzie, co doprowadziło do bitwy o Darnę. Ponadto możliwym stał się powrót do władzy obalonego brata Hameta, sprowadzonego do Cyrenajki przez amerykańskiego oficera Williama Eatona. W rezultacie 10 czerwca 1805 roku Jusuf podpisał traktat kończący wojnę.
Upadek dynastii Karamanlidów
[edytuj | edytuj kod]Do roku 1819 wielorakie traktaty, będące następstwem wojen napoleońskich, zmusiły państwa berberyjskie do porzucenia piractwa, co negatywnie odbiło się na gospodarce Trypolitanii. Dążenia Jusufa do zrekompensowania wynikłych z tego strat handlem transsaharyjskim nie powiodły się ze względu na brak atrakcyjnych towarów, które mogłyby zainteresować nabywców w krajach Afryki subsaharyjskiej i powszechny abolicjonizm Europejczyków.
Władza Jusufa słabła, a wokół jego trzech synów zaczęły powstawać stronnictwa polityczne; Jusuf abdykował wprawdzie w roku 1832 na rzecz najstarszego syna, Alego II, ale nie zapobiegło to wybuchowi wojny domowej. By zaprowadzić porządek sułtan Mahmud II wysłał wojska do Trypolisu, co spowodowało zrzucenie z tronu i wygnanie Alego II. Tak zakończyło się panowanie dynastii Karamanlidów, a Trypolitania na osiemdziesiąt lat wróciła pod panowanie władców imperium osmańskiego.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Max Boot: The Savage Wars of Peace: Small Wars and the Rise of American Power. New York: Basic Books, 2002. ISBN 0-465-00720-1. (ang.).
- Jean Carpentier, François Lebrun (red.): Historia świata śródziemnomorskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003. ISBN 83-04-04647-4.
- Joshua E. London: Victory in Tripoli: How America's War with the Barbary Pirates Established the U.S. Navy and Shaped a Nation. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc., 2005. ISBN 0-471-44415-4. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Country Studies: Karamanlis. countrystudies.us. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).
- Libya (Kalendarium i lista władców Trypolitanii). www.worldstatesmen.org. [dostęp 2011-10-02]. (ang.).