Język batak karo

cakap Karo
Obszar

Sumatra Północna (Indonezja)

Liczba mówiących

600 tys. (1991)

Pismo/alfabet

łacińskie (dawniej batackie)

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue 6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-3 btx
IETF btx
Glottolog bata1293
Ethnologue btx
BPS 0018 3
WALS bkr
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język batak karo, także karo[1][2] (cakap Karo)[3][4][5] – język austronezyjski używany przez Bataków Karo w prowincji Sumatra Północna w Indonezji. Według danych z 1991 roku posługuje się nim 600 tys. osób[6].

Obszar grupy etnicznej Karo obejmuje dwa główne regiony: Karo Gugung (kabupaten Karo z ośrodkiem administracyjnym Kabanjahe(inne języki), fragmenty kabupatenów Dairi i Simalungun) oraz Karo Jahe (kabupateny Langkat i Deli Serdang)[5][7]. Region górski (Karo Gugung) uchodzi za pierwotną ojczyznę i centrum kultury Karo; ludność Karo Gugung w większym stopniu oparła się wpływom zewnętrznym (w tym wpływowi kultury i języka malajskiego)[5][8].

Wyróżniono dwa główne dialekty tego języka: wschodni i zachodni (z wariantami lokalnymi); różnice dialektalne dotyczą pewnego zakresu leksyki i cech fonologii[9][10]. Dialekt wschodni stanowi de facto standard języka karo[9][11]. W szerokim użyciu jest też język indonezyjski[4].

Sami użytkownicy, zwłaszcza na poziomie lokalnym, przeważnie nie identyfikują się z etnonimem „Batak”[4]. Batak karo, reprezentujący grupę północną języków batackich, nie jest wzajemnie zrozumiały z batak toba[9][12].

Na pocz. XX w. holenderski misjonarz M. Joustra sporządził słownik języka karo (1907); ten sam autor przyczynił się do dokumentacji kultury Karo. Badania w regionie prowadził też J.H. Neumann, twórca kolejnego słownika (wyd. 1951) i obszernego opracowania gramatycznego (1922); Neumann zajmował się również tłumaczeniem Biblii[9][11]. Od II poł. XX w. starania na rzecz opisu języka karo podejmowali autorzy indonezyjscy, w tym H.G. Tarigan (wywodzący się z ludu Karo) oraz badacze związani z Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa[13].

Nie wypracował silnej tradycji literackiej w okresie przedkolonialnym[9][14]. Rodzime pismo batackie, historycznie wykorzystywane w ograniczonym zakresie, zupełnie wyszło z użycia[15]. We wczesnych materiałach pisanych zawarto utwory literatury ustnej. Rozwój piśmiennictwa w języku karo (w grafice łacińskiej) przypadł na II poł. XX w.[14][15]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Mary Margaret Steedly, Hanging without a Rope: Narrative Experience in Colonial and Postcolonial Karoland, Princeton: Princeton University Press, 1993, s. xv, ISBN 0-691-09461-6, ISBN 0-691-00045-X, ISBN 978-0-691-65674-8, OCLC 1077769828 [dostęp 2021-09-15] (ang.).
  2. ↑ Woollams 2005 ↓.
  3. ↑ Helmut Glück (red.), Metzler Lexikon Sprache, Stuttgart–Weimar: J. B. Metzler, 1993, s. 83, DOI: 10.1007/978-3-476-03486-1, ISBN 978-3-476-00937-1, ISBN 978-3-476-03486-1, OCLC 33443319 (niem.).
  4. ↑ a b c Woollams 1996 ↓, s. 3.
  5. ↑ a b c Woollams 2005 ↓, s. 534.
  6. ↑ M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Batak Karo, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-06-02] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-25] (ang.).
  7. ↑ Woollams 1996 ↓, s. 1–2.
  8. ↑ Woollams 1996 ↓, s. 2.
  9. ↑ a b c d e Woollams 2005 ↓, s. 535.
  10. ↑ Woollams 1996 ↓, s. 4–6.
  11. ↑ a b Woollams 1996 ↓, s. 6.
  12. ↑ Woollams 1996 ↓, s. 3–4.
  13. ↑ Woollams 1996 ↓, s. 6–7.
  14. ↑ a b Woollams 1996 ↓, s. 7.
  15. ↑ a b Woollams 2005 ↓, s. 536.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]