Język kui (timor-alor-pantar)
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
<800 | ||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| Ethnologue | 6b zagrożony↗ | ||
| Kody języka | |||
| ISO 639-3 | kvd | ||
| IETF | kvd | ||
| Glottolog | kuii1253 | ||
| Ethnologue | kvd | ||
| BPS | 0150 2 | ||
| WALS | kiu | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język kui, także: masin-lak, lerabain[1][2][3], kiraman-kui[4] – język papuaski używany w prowincji Małe Wyspy Sundajskie Wschodnie w Indonezji, w kilku wsiach na wyspie Alor[1]. Należy do grupy języków alor-pantar[5]. Grupa etniczna Kui liczy 833 osób (dane szacunkowe z 2013), ale nie wszystkie osoby posługują się tym językiem[6].
Ludność Kui zamieszkuje przede wszystkim rejon nadbrzeżny wyspy[7]. Publikacja Ethnologue (wyd. 18, 2015) do obszaru użytkowania języka kui zalicza wsie: Lerabaing[a], Buraga, Moru, Sibera, Kapebang[1]. Kui dzieli się na dialekty: batulolong, kiramang (kramang)[b], kui właściwy (buraga, lerabaing)[1][3]. Sami użytkownicy określają swój język jako „Masin lak”[6]. „Masin” to miejscowa nazwa grupy etnicznej[8].
W odróżnieniu od większości grup etnicznych regionu ludność Kui wyznaje islam[7]. Według miejscowej tradycji islam rozprzestrzenił się pod wpływem Sułtanatu Ternate[9]. Status dialektu kiramang nie został rozstrzygnięty, bywa rozpatrywany odrębnie[5][6]. Lokalnie kiramang uchodzi za oddzielny język; mieszkańcy wsi Sibera i Batulolong to bowiem chrześcijanie, poza tym odnotowano różnice leksykalne między odmianami wsi Batulolong i Lerabaing[10]. Jedynie część użytkowników kiramang i kui uznaje wspólną tożsamość językową[6].
Posługuje się nim niewielka społeczność i jest zagrożony wymarciem, gdyż wzrasta użycie malajskiego alorskiego. Według doniesień z 2011 r. jedynie we wsi Lerabaing pozostaje preferowanym środkiem komunikacji (wśród 119 osób)[6]. Katubi (2011) stwierdza, że malajski alorski zaczął wkraczać do sfery kontaktów domowych i sąsiedzkich[11]. Wiele osób z ludu Kui wyemigrowało do miejscowości Moru, gdzie ich rodzimy język nie odgrywa dominującej roli[12]. W Buraga i Moru używane są również inne języki wyspy; w języku młodszego pokolenia stwierdzono silny wpływ gramatyki indonezyjskiej[6]. Zaobserwowano także zanik lokalnej tradycji ustnej (m.in. utworów lego-lego)[7].
Materiały nt. tego języka to m.in. listy słownictwa i prace poświęcone aspektom gramatyki (z II poł. XX w. i XXI w.)[13]. Sporządzono też skrótowy słownik (Kamus kecil bahasa Kui, 2013)[14] i wstępny opis gramatyczny (Kui, w: The Papuan languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch grammars, 2017)[15]. Badania etnolingwistyczne w regionie prowadzono pod auspicjami Indonezyjskiego Instytutu Nauk[13].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wieś zwana również Lerabain (Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179).
- ↑ Występuje także forma „kiraman” (Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d M. Paul Lewis, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Kui, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 18, Dallas: SIL International, 2015 [dostęp 2020-03-02] [zarchiwizowane z adresu 2016-12-01] (ang.).
- ↑ Barbara F. Grimes, Richard Saunders Pittman, Joseph Evans Grimes (red.): Ethnologue: Languages of the World. Wyd. 13. Dallas, Texas: Summer Institute of Linguistics, 1996, s. 652. ISBN 978-1-55671-026-1. OCLC 36787271. (ang.).
- ↑ a b Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Kui (Indonesia). Glottolog 4.6. [dostęp 2024-08-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-30)]. (ang.).
- ↑ Usher i Schapper 2022 ↓, przyp. 2, s. 472.
- ↑ a b Klamer 2017 ↓, s. 4.
- ↑ a b c d e f Windschuttel i Shiohara 2017 ↓, s. 111.
- ↑ a b c Katubi 2011 ↓, s. 83.
- ↑ Shiohara 2010 ↓, s. 179.
- ↑ Kerajaan Kui. Asian Textile Studies, 2020-05-16. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).
- ↑ Shiohara 2010 ↓, przyp. 15, s. 179.
- ↑ Katubi 2011 ↓, s. 82.
- ↑ Shiohara 2010 ↓, s. 179–181.
- ↑ a b Windschuttel i Shiohara 2017 ↓, s. 112.
- ↑ Katubi, Ju Lan Thung, Marcelinus Yeri Fernandez Akoli: Kamus kecil bahasa Kui. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2013. OCLC 878515880. [dostęp 2022-10-06]. (indonez.).
- ↑ Windschuttel i Shiohara 2017 ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Katubi: Bahasa Kui. W: Imelda; M. Ali Humaedi; Umar Muslim; Katubi; Leolita Masnun; Usman: Senarai kata. Jakarta: Pusat Penelitian Kemasyarakatan dan Kebudayaan, Lembaga Ilmu Pengetahuan Indonesia (PMB-LIPI), 2011, s. 82–106. OCLC 781427292. [dostęp 2024-07-16]. (indonez.).
- Marian Klamer: The Alor-Pantar Languages: Linguistic Context, History And Typology. W: Marian Klamer (red.): The Alor-Pantar languages: History and typology. Wyd. 2. Berlin: Language Science Press, 2017, s. 1–48, seria: Studies in Diversity Linguistics 3. DOI: 10.5281/ZENODO.569386. ISBN 978-3-944675-94-7. OCLC 1030820272. (ang.).
- Asako Shiohara: Penutur Bahasa Minoritas di Indonesia Bagian Timur: Mempertanyakan Keuniversalan Konsep Multibahasa. W: Mikihiro Moriyama, Manneke Budiman (red.): Geliat Bahasa Selaras Zaman: perubahan bahasa-bahasa di Indonesia pasca Orde Baru. Jakarta: Kepustakaan Populer Gramedia, 2010, s. 168–206. ISBN 978-979-9102-21-8. OCLC 531743749. (indonez.).
- Timothy Usher, Antoinette Schapper. The Greater West Bomberai Language Family. „Oceanic Linguistics”. 61 (1), s. 469–527, 2022. DOI: 10.1353/ol.2022.0004. ISSN 1527-9421. OCLC 9554546337. [dostęp 2024-09-11]. (ang.).
- Glenn Windschuttel, Asako Shiohara: Kui. W: Antoinette Schapper (red.): The Papuan Languages of Timor, Alor and Pantar: Sketch grammars. T. 2. Berlin–Boston: De Gruyter, 2017, s. 109–183, seria: Pacific Linguistics 655. DOI: 10.1515/9781614519027-003. ISBN 978-1-61451-902-7. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kerajaan Kui. Asian Textile Studies, 2020-05-16. [dostęp 2024-07-16]. (ang.).