KNM Sleipner (1936)

Sleipner

„Sleipner” lub bliźniaczy „Æger” przed wojną[a]
Klasa	torpedowiec (niszczyciel) → fregata
Typ	Sleipner
Historia
Stocznia	Główna Stocznia Marynarki, Horten
Położenie stępki	1933
Wodowanie	7 maja 1936
Norweska KMW
Wejście do służby	1937
Wycofanie ze służby	1956
Los okrętu	złomowany
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	597 t standard 708 t pełna
Długość	74,3 m
Szerokość	7,8 m
Zanurzenie	2,1 m
Napęd
2 turbiny parowe De Laval o mocy łącznej 12 500 KM, 3 kotły parowe Yarrow, 2 śruby
Prędkość	32 w (maks.) 30 w (projektowa)
Zasięg	3500 Mm przy 15 w
Uzbrojenie
• początkowe: 3 działa 102 mm L/40 (3×I) 1 działko 40 mm plot. 2 wkm 12,7 mm 2 wyrzutnie torped 533 mm (1×II) 2 mbg, bg
Załoga	75

KNM „Sleipner” w okresie bazowania w Wielkiej Brytanii

KNM Sleipner – norweski torpedowiec z okresu międzywojennego i II wojny światowej, oficjalnie klasyfikowany jako niszczyciel, główny okręt typu Sleipner. Wszedł do służby w 1937 roku; podczas II wojny światowej brał udział w obronie Norwegii, a następnie działał z baz brytyjskich. Był największym okrętem norweskim, jaki przedostał się do Wielkiej Brytanii. Po wojnie służył dalej w marynarce Norwegii, przeklasyfikowany na fregatę, do czasu wycofania w 1956 roku.

Wyporność standardowa okrętu wynosiła 597 tony angielskie, a główne uzbrojenie stanowiły trzy armaty kalibru 102 mm i dwie wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm. Napęd stanowiły turbiny parowe, pozwalające na rozwinięcie prędkości 30 węzłów.

Historia

 Osobny artykuł: Torpedowce typu Sleipner.

„Sleipner” był pierwszym zamówionym i zbudowanym okrętem najnowszego typu niszczycieli norweskich (norw. jager) z okresu międzywojennego, faktycznie jednak odpowiadających wielkością i charakterystykami torpedowcom i tak powszechnie określanych w literaturze^[1][2]. Decyzję o zaprojektowaniu i budowie takich niewielkich jednostek w porównaniu z niszczycielami innych państw podjęto ze względów finansowych, uznając je za wystarczające do ochrony wybrzeży Norwegii^[3]. Stępkę pod budowę pierwszego okrętu położono w 1933 roku w Głównej Stoczni Marynarki w Horten, pod numerem budowy 120^[4]. Kadłub wodowano 7 maja 1936, a okręt wszedł do służby w 1937 roku (bliższe daty położenia stępki i wejścia do służby nie są znane w publikacjach)^[5]. Okręt otrzymał nazwę ośmionogiego konia Sleipnira z mitologii nordyckiej, z której wywodziły się też nazwy prawie wszystkich kolejnych jednostek tego typu^[6]. W kolejnych latach zbudowano dwa dalsze okręty i trzy ulepszone (podtyp Odin)^[7].

Skrócony opis

 Osobny artykuł: Torpedowce typu Sleipner.

Okręty miały typową architekturę i rozmiary dla torpedowców tego okresu, z podniesionym pokładem dziobowym na niecałej 1/3 długości. Uzbrojenie artyleryjskie początkowo stanowiły trzy pojedyncze armaty morskie kalibru 102 mm Bofors^[b]. Działo nr 1 znajdowało się na pokładzie dziobowym, a działa nr 2 i 3 na rufie w superpozycji. Uzbrojenie przeciwlotnicze obejmowało pojedyncze nowoczesne działko automatyczne 40 mm Bofors i dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe 12,7 mm Colt^[5]. Uzbrojenie torpedowe stanowiła jedna dwururowa wyrzutnia torpedowa kalibru 533 mm na śródokręciu^[5]. Uzbrojenie przeciw okrętom podwodnym stanowiły cztery zrzutnie bomb głębinowych^[1] (według niektórych źródeł, także dwa miotacze bomb głębinowych^[4]).

Wyporność standardowa okrętów wynosiła 597 ts (ton angielskich), a pełna 708 ts (719 ton metrycznych)^[7]. Długość okrętów pierwszej serii wynosiła 74,3 m, a szerokość 7,8 m^[7]. Średnie zanurzenie wynosiło 2,1 m, natomiast maksymalne 4,15 m^[4].

Napęd stanowiły dwa zespoły turbin parowych De Laval z przekładniami o mocy łącznej 12 500 KM, poruszające dwie śruby^[8]. Parę dla turbin dostarczały trzy kotły parowe Yarrow, o wysokim ciśnieniu 32 atmosfer^[8]. Okręty tego typu rozwijały prędkość 30 węzłów^[7], a według niektórych źródeł, maksymalnie 32 węzły^[4]. Zasięg pływania wynosił 3500 Mm przy prędkości 15 węzłów^[4][1][2] (według innych źródeł, 1500 Mm w tych warunkach^[9]).

Służba

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej „Sleipner” brał udział w patrolowaniu norweskich wód terytorialnych, eskortowaniu na nich statków stron walczących utrzymujących handel z Norwegią oraz w strzeżeniu norweskiej neutralności^[3]. Zimą 1939/1940 stacjonował w Vadsø, w rejonie granicy z Finlandią, w związku z wojną zimową^[3]. W 1940 roku wraz z „Ægerem” tworzył 2. Dywizjon Niszczycieli i stacjonował w Kristiansundzie w zachodniej Norwegii, w składzie sił 2. Dystryktu Morskiego^[10][c]. W przeddzień niemieckiego ataku 8 kwietnia 1940 roku napotkał w zatoce Hustad koło Kristiansudu brytyjski niszczyciel HMS „Hyperion”, który poinformował go o postawieniu min na norweskich wodach, przeciwko czemu dowódca „Sleipnera” złożył protest, lecz podjął dozorowanie pola minowego (w rzeczywistości pole w tym miejscu było pozorowane)^[10][11].

Pierwotne rufowe działa 102 mm Bofors „Sleipnera” po przybyciu do Wielkiej Brytanii

Po niemieckim ataku na Norwegię 9 kwietnia 1940 roku „Sleipner” odszedł do Kristiansundu. Początkowo rejon ten nie był atakowany, natomiast od 11 kwietnia „Sleipner” walczył w tych okolicach z niemieckimi samolotami, zestrzeliwując prawdopodobnie w trakcie kampanii cztery z nich^[12]. Szczególnie intensywnie był atakowany 25 kwietnia, kiedy był celem ataków 15 samolotów, doznając drobnych uszkodzeń od odłamków dwóch bliskich wybuchów bomb^[12]. Z powodu kończącej się amunicji i konieczności remontu kotłowni, wypłynął tego dnia do Wielkiej Brytanii, gdzie dotarł 27 kwietnia, jako jeden z niewielu norweskich okrętów i największy oraz jedyny nowoczesny z nich^[12][2][13].

„Sleipner” wszedł następnie w skład emigracyjnej marynarki Norwegii, działającej z baz brytyjskich. Podczas remontu w czerwcu 1940 w North Shields jego trzy działa 102 mm Boforsa zamieniono na dwa brytyjskie działa uniwersalne 102 mm Mk V, zdejmując działo z nadbudówki i odciążając przy tym nieco okręt^[12]. Otrzymał także następnie 2 lub 3 działka plot 20 mm Oerlikon^[12]. Ze znakiem taktycznym H48 służył jako okręt obrony przeciwlotniczej w Rosyth, a następnie od kwietnia 1941 do lutego 1944 roku służył do eskorty konwojów przybrzeżnych, na wschodnim wybrzeżu Wielkiej Brytanii^[12]. Między 1 czerwca a 20 października 1943 roku przeszedł większy remont połączony z modernizacją, podczas której m.in. przebudowano mostek^[12]. Łącznie eskortował 156 konwojów, obejmujących 3969 statków, w ciągu 404 dni w morzu^[12].

Z powodu wyeksploatowania i przejęcia nowszych okrętów od Brytyjczyków, dla których potrzeba było załóg, 27 lutego 1944 „Sleipner” został odstawiony do rezerwy w Burntisland w zatoce Firth of Forth. 10 marca opuszczono na nim banderę^[12].

Po II wojnie światowej

Po wojnie „Sleipner” powrócił do Norwegii. 19 września 1946 roku otrzymał numer taktyczny L01^[6]. W 1951 roku razem z pozostałymi czterema okrętami tego typu został przeklasyfikowany na fregatę, otrzymując NATO-wski znak taktyczny F300^[14]. Okręty tego typu nie były już intensywnie używane z uwagi na zużycie mechanizmów^[6]. Około 1953-54 roku miał został zmodernizowany do nowej roli i przezbrojony w trzy armaty kalibru 76 mm, 2 działka plot. 40 mm, 2 karabiny maszynowe 12,7 mm i 4 miotacze bomb głębinowych, bez uzbrojenia torpedowego, lecz nie jest jasne, czy tak się stało^[14][d]. „Sleipner” został wycofany jako pierwszy z serii w 1956 roku^[2][9][e].

Uwagi

1. W niektórych źródłach (R. Kaczmarek, Norweskie..., W. Supiński, L. Błaszczyk: Okręty wojenne 1900-1966, Warszawa 1967, s.197) zdjęcie to jest opisane jako "Sleipner".
2. Kaliber 102 mm według Whitley 1997 ↓, s. 220–221 i Tony DiGiulian: Naval Guns of Norway. NavWeaps. [dostęp 2020-07-15]. (ang.). Część literatury podaje w zaokrągleniu kaliber 100 mm (Kaczmarek 1994 ↓, s. 52)
3. W publikacjach można spotkać omyłkową informację, wynikającą z pomylenia nazw, że „Sleipner” stacjonował w Kristiansandzie (1 Dystrykt Morski, gdzie stacjonowały „Gyller” i „Odin”) (Kaczmarek 1994 ↓, s. 53)
4. Kaczmarek 1994 ↓, s. 55 i Whitley 1997 ↓, s. 221 podają, że wszystkie okręty przeklasyfikowano i zmodernizowano w 1948 roku, co jest sprzeczne ze szczegółowym rocznikiem flot Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271, zgodnie z którym „Sleipner” dopiero miał być zmodernizowany w latach 1953-54. Prawdopodobnie opisywane tam uzbrojenie dotyczy okrętów zmodernizowanych. Brak jednak informacji o przeprowadzeniu modernizacji „Sleipnera” w Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). 1995, s. 289. i budzi to wątpliwości z uwagi na rychłe wycofanie okrętu.
5. Kaczmarek 1994 ↓, s. 55 podaje ogólnikowo, że wszystkie okręty wycofano ze służby w 1959 roku

Przypisy

1. Daszjan 2005 ↓, s. 12-13
2. Conway’s... 1980 ↓, s. 379–380
3. Kaczmarek 1994 ↓, s. 52.
4. Kaczmarek 1994 ↓, s. 56.
5. Daszjan 2005 ↓, s. 13; Whitley 1997 ↓, s. 220–221; Kaczmarek 1994 ↓, s. 56
6. Kaczmarek 1994 ↓, s. 55.
7. Daszjan 2005 ↓, s. 13; Whitley 1997 ↓, s. 220–221
8. Gröner, Jung i Maass 1999 ↓, s. 95.
9. Whitley 1997 ↓, s. 220–221.
10. Kaczmarek 1994 ↓, s. 53.
11. Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL1940, Part 2 of 4 w serwisie naval-history.net [dostęp 2020-11-02].
12. Kaczmarek 1994 ↓, s. 54.
13. Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 289. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
14. Jane’s Fighting Ships 1953-54 1953 ↓, s. 271

Bibliografia

• A.W. Daszjan. Korabli Wtoroj mirowoj wojny – WMS Polszy i stran Skandinawii (Danii, Norwiegii, Szwiecyi i Finlandii) [Корабли Второй мировой войны – ВМС Польши и стран Скандинавии (Дании, Норвегии, Швеции и Финляндии)]. „Morskaja Kollekcyja”. Nr 3/2005, 2005. (ros.). 
• Rafał Kaczmarek. Norweskie niszczyciele typu „Sleipner”. „Okręty Wojenne”. Nr 12, s. 52–57, 1994. Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Okręty Wojenne. 
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Erich Gröner, Dieter Jung, Martin Maass: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945. Bd. 2: Torpedoboote, Zerstörer, Schnellboote, Minensuchboote, Minenräumboote. München: Bernard & Graefe, 1999. ISBN 3-7637-4801-6. (niem.).
• Jane’s Fighting Ships 1953-54. Raymond Blackman (red.). Londyn: Sampson Low, Marston & Co, 1953. (ang.).
• M.J. Whitley: Zerstörer im Zweiten Welkrieg. Stuttgart: Motorbuch Verlag, 1997, s. 220–221. ISBN 3-613-01426-2. (niem.).

Encyklopedie internetowe (statek wodny):

• SNL: Sleipner_-_jager