Kalatos

Kalatos jako pleciony kosz na monecie aleksandryjskiej z I/II w. n.e.

Zdobiony kalatos czerwonofigurowy (Ateny, V wiek p.n.e.)

Kalatos (gr. κάλαθος) – w starożytnej Grecji przedmiot użytkowy pełniący rolę pojemnika i mający kilka pokrewnych znaczeń.

Określano tak przede wszystkim pleciony z wikliny koszyk, zwężony u dołu i rozszerzający się ku górze, będący atrybutem bogini Demeter. Duży, wypełniony owocami kalatos niesiono w uroczystej procesji na cześć bogini z Aten do Eleusis^[1]. W gospodarstwie domowym pleciony kosz służył również prządkom jako pojemnik na wełnę^[2], i dlatego w sztuce starogreckiej występował jako atrybut także bogini Ateny Ergane, opiekunki prac domowych^[1] oraz bogini przędzenia i tkactwa^[2]. Przypisywano mu również rolę w kulcie Gai i Tyche^[3].

Nazwą tą określano też pochodne od kosza naczynia ceramiczne o zbliżonym kształcie. Jedno z nich, zdobione scenami figuralnymi, miało formę wysokiego cylindra (niekiedy o podwójnych ściankach) osadzonego na szerokiej, niskiej stopce, z dwoma uchwytami tuż pod grubym, rozchylonym wylewem. Nazywano tak również nieduży, lecz wysoki, cienkościenny kubek o prostej formie i kielichowato rozchylonym wylewie, służący najczęściej do przelewania wina^[4] (współcześnie tę samą rolę w greckiej gastronomii pełni metalowe naczynie o tym samym kształcie).

Ponadto określenie to odnoszono do głowicy kolumn w porządku korynckim, zwłaszcza do głowic spoczywających na głowach kanefor^[1].

Przypisy

1. Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (red. Zdzisław Piszczek). Warszawa: PWN, 1988, ISBN 83-01-03529-3.
2. Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.
3. Guy Rachet: Słownik cywilizacji greckiej. Katowice: Książnica, 2006, s. 183.
4. Maria Ludwika Bernhard: Greckie malarstwo wazowe. Wrocław: Ossolineum, 1966, s. 19.