Kalendarium historii Serbii

Kalendarium historii Serbii – uporządkowany chronologicznie, począwszy od czasów najdawniejszych aż do współczesności, wykaz dat i wydarzeń z historii Serbii.

Czasy najdawniejsze

• I w. p.n.e. – Rzymianie podbili tereny dzisiejszej Serbii – zajęte ziemie weszły w skład prowincji Mezja, Dalmacja i Panonia^[1]
• VI w. – w wyniku tzw. moru Justyniania tereny dzisiejszej Serbii zostały silnie wyludnione^[1]
• VII w. – plemiona Serbów opanowały część Cesarstwa Bizantyjskiego (nazwanego przez nich Zagorjem)^[1]
• II poł. IX w. – Serbowie przyjęli chrzest^[1]
• IX w. – misja Cyryla i Metodego w Serbii^[1]
• XII w. – wielki żupan Raszki Stefan Nemania (założyciel dynastii Nemaniciów) zjednoczył ziemie serbskie^[1]
• 1171 – Stefan Nemania uniezależnił się od Bizancjum^[2]

Niepodległa Serbia

• 1217 – Stefan Nemanić koronował się na króla Serbii^[3]
• 1219 – ustanowiono arcybiskupstwo serbskie w Žičy^[1]
• 1241–1242 – najazd Mongołów^[1]
• 1346 – Stefan Duszan ustanowił patriarchat w Peci i koronował się na cara Serbów i Romejów (Greków)^[1]
• 1348 – Serbowie podbili Despotat Epiru^[4]
• 1371 – śmierć syna Stefana Duszana, Stefana Urosza V Nijakiego – wygaśnięcie dynastii Nemaniciów^[3]
• 1371 – Turcy osmańscy wtargnęli do Macedonii, zdobytej wcześniej przez Stefana Duszana^[1]
• 1389 – na Kosowym Polu pod Prisztiną Turcy pokonali armię serbsko-bośniacką – początek tureckich rządów^[2]
• 1401 – klęska Turcji w bitwie pod Ankarą umożliwiła odbudowę Serbii^[1]
• 1454–1459 – w wyniku najazdów tureckich Serbia ponownie upadła^[5]

Rządy Turcji

• XVI–XVIII w. – w wyniku licznych wojen Austrii z Turcją większość Serbów przeniosła się do Węgier^[1]
• 1804–1813 – wybuch pierwszego powstania serbskiego pod przywództwem Jerzego Czarnego^[1]
• 1815 – wybuch drugiego powstania serbskiego pod przywództwem Miłosza Obrenowicia^[1]
• 1817 – na polecenie Obrenowicia zamordowano Jerzego Czarnego^[1]
• 7 października 1826 – wymuszona na Turcji konwencja akermańska umożliwiła utworzenie autonomii serbskiej. Władzę w autonomii objął Miłosz Obrenowić^[1]
• 1829 – traktat adrianopolski ponowił gwarancję istnienia autonomii^[1]
• 1835 – wybuchło powstanie przeciwko despotycznej władzy Obrenowicia^[1]
• 1835 – uchwalono konstytucję, którą wkrótce potem zniesiono^[1]
• 1842 – zwolennicy konstytucji (ustavobranitelji) wybrali na księcia Serbii Aleksandra Karadziordziewicia^[1]
• 1844 – zwolennicy konstytucji uchwalili zbiór praw nawiązujący do Kodeksu Napoleona^[1]
• 1848 – Serbowie utworzyli autonomiczną Wojwodinę na Węgrzech^[1]
• 1856 – traktat paryski umiędzynarodowił gwarancje autonomii Księstwu Serbii^[1]
• 1858 – przywrócono na tron Obrenowiciów, którzy za swój cel uznali powstanie ogólnobałkańskiego porozumienia przeciwko Turcji^[1]
• 1860 – na żądanie Węgier zlikwidowano Wojwodinę^[6]
• 1867 – wojska tureckie opuściły Serbię^[1]
• 1869 – uchwalono nową konstytucję^[1]
• 1875 – wybuch powstania w Bośni i Hercegowinie pozwolił Serbii i Czarnogórze rozpocząć wojnę przeciwko Turcji^[1]
• 1876 – wybuch wojny rosyjsko-tureckiej^[1]
• 1878 – kongres berliński ustanowił nową sytuację polityczną na Bałkanach, w wyniku której Serbia uzyskała niepodległość^[1]

Niepodległa Serbia do powstania Jugosławii

• 1882 – utworzono Królestwo Serbskie^[5]
• 1888 – uchwalono nową konstytucję, która przekształciła Serbię w monarchię parlamentarną^[1]
• 1894 – zawieszono konstytucję^[1]
• 1903 – w wyniku przewrotu majowego władzę ponownie przejmuje dynastia Karadziordziewiciów, król Aleksander Obrenović z małżonką Dragą zostają zamordowani^[7]
• październik 1912 – Serbia, Bułgaria, Czarnogóra i Grecja przystąpiły do wojny z Turcją^[1]
• 1913 – na mocy pokoju bukareszteńskiego Serbia uzyskała część sandżaku nowopazarskiego i część Macedonii (zwanej odtąd Serbią Południową)^[1]
• czerwiec 1914 – Serb Gavrilo Princip zamordował austriackiego arcyksięcia Franciszka Ferdynanda Habsburga. Morderstwo to przyczyniło się do wybuchu I wojny światowej, w której Serbia przystąpiła do ententy.
• 1917 – przedstawiciele Komitetu Jugosłowiańskiego i rządu serbskiego podpisali na Korfu deklarację o zjednoczeniu Słowian południowych w jednym królestwie pod władzą Karadziordziewiciów^[1]
• IX–X 1918 – wyzwolenie Serbii^[1]
• 24 listopada 1918 – ogłoszono zjednoczenie z Serbią narodów południowosłowiańskich należących do byłych Austro-Węgier^[1]
• 25 listopada 1918 – Serbowie wojwodińscy i Czarnogóra zdecydowali się przyłączyć do Serbii^[1]
• 1 grudnia 1918 – proklamowano powstanie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Władzę w nowym państwie objął regent Aleksander I Karadziordziewić^[8]
• 1921 – Aleksander I ustanowił się królem^[1]
• 1929 – Aleksander I wprowadził rządy dyktatorskie i zmienił nazwę państwa na Królestwo Jugosławii^[1]
• 9 października 1934 – ustasze przeprowadzili zamach w Marsylii, w wyniku którego zginął Aleksander I^[9]

Jugosławia do czasów rozpadu

• 1939 – Królestwo Jugosławii utworzyło autonomiczną Banowinę Chorwacji^[1]
• 6 kwietnia 1941 – wojska niemieckie, włoskie i węgierskie zaatakowały Jugosławię^[8]
• 10 kwietnia 1941 – proklamowano Niepodległe Państwo Chorwackie, które rozpoczęło politykę skierowaną przeciwko Serbom^[9]
• maj 1941 – wprowadzono ustawodawstwo antyserbskie i antyżydowskie na terenie Jugosławii – początek eksterminacji Serbów^[9]
• 1941–1944 – okupacja Jugosławii przez wojska niemieckie i jej sojuszników^[5]
• czerwiec 1942 – punkt kulminacyjny eksterminacji Serbów – Chorwaci zamordowali ponad 50 tys. Serbów^[9]
• 1942 – ustasze zamordowali Branko Jungicia poprzez obcięcie mu głowy piłą. Śmierć Jungicia stała się symbolem eksterminacji Serbów podczas II wojny światowej^[9]
• 1942–1943 – nie zważając na rząd królewski na emigracji, KP Jugosławii powołał nowe władze państwowe^[1]
• 1945 – władzę w Jugosławii przejął Josip Broz Tito
• 1945 – utworzono republikę związkową Jugosławii^[5]
• 1980 – śmierć Josipa Broza Tito^[1]
• 1990 – przeprowadzono wybory parlamentarne, które wygrały partie opowiadające się za niepodległością poszczególnych części federacji – w Serbii wygrała Serbska Partia Socjalistyczna złożona z niedawnych komunistów^[1]

Rozpad Jugosławii

• 1991 – niepodległość od Jugosławii ogłosiły: Słowenia, Chorwacja i Macedonia^[2]
• 1991 – utworzenie przez Slobodana Miloševicia serbskich enklaw w Chorwacji i w Bośni i Hercegowinie zapoczątkowało wybuch wojny domowej^[1]
• 1992 – niepodległość od Jugosławii ogłosiła Bośnia i Hercegowina^[2]
• 28 kwietnia 1992 – powstała Federalna Republika Jugosławii
• 1995 – zakończyły się działania wojenne na terenach byłej Jugosławii^[1]

Czasy najnowsze

• 1995 – Jugosławia popadła w kryzys gospodarczy spowodowany wojną domową i nałożonymi sankcjami gospodarczymi^[10]
• 1997 – prezydentem Federalnej Republiki Jugosławii został Slobodan Milošević^[1]
• 1998 – Serbia rozpoczęła działania zbrojne przeciwko Kosowu^[1]
• początek 1999 – Slobodan Milošević odrzucił podjęcie mediacji w sprawie przerwania walk^[1]
• marzec–lipiec 1999 – wojska NATO przeprowadziły naloty na Serbię i Czarnogórę^[1]
• lipiec 1999 – wojska serbskie wycofały się z Kosowa^[1]
• 1999 – wybuch hiperinflacji w Serbii^[11]
• 2000 – początek demokratyzacji Jugosławii^[8]
• grudzień 2000 – w wyborach parlamentarnych zwyciężyła Demokratyczna Opozycja Serbii^[1]
• czerwiec 2001 – Milošević został przekazany w ręce Międzynarodowego Trybunału w Hadze^[1]
• 2002 – Wojwodina otrzymała status autonomii^[6]
• luty 2003 – nasilające się tendencje do niepodległości Czarnogóry wymusiły na rządzie Jugosławii powstanie konfederacji państw pod nazwą Serbia i Czarnogóra^[1]
• 12 marca 2003 – w zamachu zginął premier Serbii Zoran Đinđić, którzy przekazał Miloševicia w ręce Międzynarodowego Trybunału w Hadze^[1]
• 3 czerwca 2006 – Czarnogóra ogłosiła niepodległość^[1]
• 6 czerwca 2006 – parlament Serbii ogłosił przejęcie sukcesji prawnej Serbii i Czarnogóry przez Republikę Serbską^[1]
• 17 lutego 2008 – Kosowo (bez zgody Serbii) ogłosiło niepodległość^[5]

Przypisy

1. Serbia. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
2. Kamil Janicki: Co z tym Kosowem?. histmag.org. [dostęp 2016-04-09]. (pol.).
3. Nemanicie, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
4. Epiru despotat, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
5. Serbia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
6. Wojwodina, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
7. D. MacKenzie, The „Black Hand” on Trial. Salonika, 1917, Columbia University Press, New York 1995, s. 22.
8. Jugosławia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
9. Bohdan Piętka: Jasenovac – „Auschwitz Bałkanów”. histmag.org, 2015-06-01. [dostęp 2016-04-09]. (pol.).
10. Serbia. Gospodarka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2016-04-09] .
11. Crna Gora je Srbija!. histmag.org. [dostęp 2016-04-09]. (pol.).