Karaś (Pojezierze Brodnickie)

Ten artykuł dotyczy jeziora w powiecie iławskim. Zobacz też: inne jeziora i lokalizacje o tej nazwie.

Karaś

Położenie
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Miejscowości nadbrzeżne	Karaś, Szeplerzyzna
Region	Pojezierze Brodnickie
Morfometria
Powierzchnia	ok. 380 ha
Wymiary • max długość • max szerokość	ok. 2,8 km ok. 2,2 km
Głębokość • średnia	0,6[1] m
Długość linii brzegowej	ok. 14 km
Hydrologia
Klasa jakości wody	III klasa (2018)[2]
Rzeki wypływające	Gać
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy wiejskiej Iława Karaś
Położenie na mapie Polski Karaś
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Karaś
Położenie na mapie powiatu iławskiego Karaś
53°33′30″N 19°28′36″E/53,558333 19,476667

Karaś – jezioro położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Iława oraz częściowo w powiecie nowomiejskim, w gminie Biskupiec. Leży na obszarze Pojezierza Brodnickiego^[3].

W systemie gospodarki wodnej jest jednolitą częścią wód Karaś o kodzie PLLW20575. Reprezentuje typ 3b, czyli jezioro o wysokiej zawartości wapnia, o dużym wypływie zlewni, niestratyfikowane^[4]. Należy do regionu wodnego Dolnej Wisły, podlegając regionalnemu zarządowi gospodarki wodnej PGW WP w Gdańsku^[5], od 2018 zarządowi zlewni w Tczewie^[6]. Jezioro to wraz z wodami Gaci stanowi odrębny obwód rybacki^[7].

Charakterystyka

Karaś to płytkie, polodowcowe jezioro eutroficzne (podtyp allotroficzny ze względu na zasobność w substancje hummusowe). Lustro wody zajmuje ok. 380 ha (według danych z 2011, zmniejszyło się od poprzednich badań, gdy powierzchnia wynosiła 423,3 ha). Ma wymiary ok. 2,8 × 2,2 km, a średnia głębokość wynosi zaledwie 0,6 m. Dzieli się ono na dwie części połączone płytką cieśniną, a wymiana między nimi jest utrudniona. Obydwie części otoczone są przez szuwary, zarośla i lasy bagienne. Dno pokrywa 10 gatunków ramienic (wszystkie wpisane na czerwoną listę roślin i grzybów Polski). Jezioro silnie zarasta, w dużej mierze płem paprociowym, i charakteryzuje się silnymi procesami torfotwórczymi, które dużo szybciej przebiegają w południowej misie. Szuwary utworzyły dwie wyspy w północnej i kilkanaście w południowo-wschodniej części akwenu^[1][8].

W obrębie zlewni bezpośredniej znajduje się część zabudowań wsi Karaś i Skarszewo. Otoczony jest przez las, który także podlega torfowieniu. Zbiornik jest zasilany przez niewielkie, liczne, okresowe cieki. Z południowego brzegu wypływa rzeczka Gać, odprowadzająca wody do jeziora Trupel^[8].

Jakość wód

W 2014 większość zbadanych wskaźników stanu ekologicznego wód wskazywała na drugą klasę jakości (stan dobry), a żadna z badanych substancji priorytetowych nie przekroczyła norm dobrego stanu chemicznego^[9]. W 2018 stan ekologiczny sklasyfikowano jako umiarkowany (klasa III). W tym roku również stwierdzono przekroczenie norm dobrego stanu chemicznego dla PBDE i rtęci w tkankach ryb i benzo(a)pirenu w wodzie^[2]. Również w 2018 osady jeziora okazały się jednymi z najbardziej zanieczyszczonych związkami azotu (34940 mg/kg) wśród badanych w Polsce. Są też zanieczyszczone acenaftenem i w nieco mniejszym stopniu benzo(a)pirenem. Zanieczyszczenie innymi substancjami priorytetowymi i metalami ciężkimi nie przekracza kryteriów^[10].

Ochrona

Obszar ten ma wysokie walory przyrodnicze ze względu na procesy torfotwórcze i zamieszkującą tu faunę. Stanowi lęgowisko dla ponad 175 gatunków ptaków wodnych i błotnych, a także teren dogodny dla kilku gatunków roślin chronionych. Od 1958 jezioro wraz z przylegającymi lasami jest chronione w ramach rezerwatu przyrody. 3 stycznia teren rezerwatu stał się obszarem chronionym w ramach konwencji ramsarskiej (jako drugi w Polsce, jednocześnie z 3 innymi obszarami). W 2008 utworzono także specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 „Jezioro Karaś” PLH280003^[11][12].

Przypisy

1. Natura 2000 Jezioro Karaś. Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2020-04-18].
2. Ocena stanu jednolitych części wód jezior w latach 2017-2018 - tabela [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska .
3. Regiony fizycznogeograficzne Polski po zmianach w 2018 r. [online], warmaz.pl, 2018  (pol.).
4. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, s. 92, (Dz.U. z 2016 r. poz. 1911) zastąpione rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 4 listopada 2022 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 300)
5. Rozporządzenie Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gdańsku z dnia 01 marca 2017 r. w sprawie określenia wód powierzchniowych i podziemnych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszaru szczególnie narażonego, z którego odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć w regionie wodnym Dolnej Wisły [online] .
6. Geoportal Systemu monitoringu ryzyka powodziowego. RZGW w Gdańsku. [dostęp 2020-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-14)].
7. Wykaz obwodów rybackich w regionie wodnym Dolnej Wisły [online], RZGW Gdańsk .
8. Program Ochrony Środowiska Gminy Iława na lata 2011–2014 z perspektywą na lata 2015–2018. s. 132–133. [dostęp 2020-04-18].
9. Ocena stanu jednolitych części wód jezior w latach 2011-2016 [xlsx], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska .
10. ElżbietaE. Włodarczyk ElżbietaE. (red.), Stan zanieczyszczenia osadów dennych rzek i jezior w 2018 roku [online], Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, 2019 .
11. Rezerwat przyrody Jezioro Karaś. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2020-04-18].
12. Rezerwaty przyrody. Nadleśnictwo Iława. [dostęp 2020-04-18].