Karnawał w Binche

Gilles w Binche

Gilles w kapeluszach ze strusich piór

Gilles w Binche

Karnawał w Binche – doroczne wydarzenie muzyczno-taneczne, organizowane w belgijskim Binche przez trzy ostatnie dni karnawału^[1]. Jeden z najstarszych ulicznych karnawałów w Europie. W 2003 roku został proklamowany arcydziełem ustnego i niematerialnego dziedzictwa ludzkości a w 2008 roku wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa UNESCO^[2].

Historia

Początki karnawałowych tradycji w Binche nie są do końca wyjaśnione. Dokumenty miejskie wskazują, że zabawy w tym okresie odbywały się już w XIV w^[1]. Źródła sprzed XVIII wieku nie wspominają Gilles. W XIX wieku dziennikarz Adolphe Delmée zaprezentował wymyśloną historie, przedstawiając Gilles jako potomków Inków, którzy mieli pojawić się w kolorowych kostiumach podczas święta zorganizowanego w 1549 roku przez Marię Habsburżankę, by przywitać brata Karola V Habsburga i bratanka Filipa II Habsburga. Mieszkańcom Binche tak miała spodobać się procesja Inków, że skopiowali ją w swoim mieście^[3].

Uczestnicy

Gilles

W ostatni dzień karnawału – Mardi Gras na ulice wychodzą tzw. Gilles^[4].

Kostium Gille'a – zakładany jedynie w dniu Mardi Gras – przysługuje jedynie mężczyznom, mieszkańcom miasta Binche przynajmniej od pięciu lat^[5]. Kostium to tunika i spodnie z juty, ozdobione 150 dekoracjami (gwiazdami, lwami i koronami). Tunika z przodu wypychana jest sianem i przepasywana żółto-czerwonym pasem z miedzianymi dzwoneczkami^[5]. Całości dopełnia biały koronkowy kołnierz ze złotymi frędzlami oraz biała czapka skrywająca włosy, na którą nakładany jest kapelusz ze strusich piór^[5]. W dłoniach dzierżą tzw. ramon – zebrane w wiązki gałązki oraz koszyki, w których niosą pomarańcze^[5].

Rankiem Mardi Gras, Gilles nakładają maski woskowe z zielonymi okularami, wąsami i wąską bródką – od 1985 chronione prawnie, tzn. maski te mogą być noszone wyłącznie w Binche i sprzedawane mężczyznom grającym Gilles przez stowarzyszenie Gilles^[5]. Maski ściągane są po południu.

Chłopi

Kostium chłopów to niebieska tunika z białymi rękawami, białe spodnie, buty z kokardkami, białe rękawiczki i kapelusz z dwoma białymi piórami strusimi. Chłopi w dłoniach trzymają ramon a ich twarze skrywają maski podobne do masek Gilles, ale bez okularów, wąsów i bródki^[6].

Arlekini

Postaci arlekinów inspirowane są bohaterami Commedia dell’arte. Kostium arlekina to koszula i spodnie z tkaniny w żółte, czerwone i zielone trójkąty, przepasane czarnym pasem. Całości dopełnia filcowy kapelusz w kolorze zielonym, wykończony futrzanym ogonem w czarno-szare pasy. W dłoniach arlekiny trzymają nietoperze ozdobione kolorowymi wstążeczkami^[7].

Pierroci

Postaci pierrotów inspirowane są również bohaterami Commedia dell’arte. Kostium pierrota to koszula i spodnie w jednakowym kolorze (różowym, niebieskim lub żółtym) oraz stożkowy kapelusz ozdobiony koronką z białą wstążką na czubku. Pierroci noszą czarne maski na oczy a w ręce trzymają kij udekorowany kolorowymi wstążkami^[8].

Przebieg

Karnawał rozpoczyna się w ostatnią niedzielę przed środą popielcową. Uczestnicy przebrani w tradycyjne kostiumy od 7:00 rano chodzą od drzwi do drzwi przy dźwiękach werbli. Po południu rusza procesja^[9].

W poniedziałek mieszkańcy miasta spędzają czas z rodzinami i przyjaciółmi. Dzień jest dedykowany dzieciom i młodzieży. Od 18 lat młodzież katolicka, liberalna i socjalistyczna zbiera się w celu ochrony poniedziałkowego święta. Rano młodzi tańczą na ulicach a o godzinie 11:00 w kawiarniach odbywają się bitwy na confetti. Po południu młodzież rozdaje w centrum pomarańcze. Poprzebierane dzieci formują krąg przyjaźni. Dzień wieńczy pokaz sztucznych ogni o 19:00^[10].

We wtorek rano mieszkańcy przebierają się. Pierwszy Gille opuszcza dom o świcie w towarzystwie dźwięków werbli i chodzi po mieście, zbierając innych Gilles. O 7:00 Gilles udają się na posiłek złożony z ostryg i szampana. Od 8:30 przebierańcy (Gilles, chłopi, arlekini i pierroci) zbierają się na Grand-Place. Gilles i chłopi noszą maski. Korowód udaje się do ratusza, gdzie z rąk lokalnych władz przebierańcy otrzymują jubileuszowe medale. Procesja karnawałowa rusza po południu o 15:00. Podczas pochodu Gilles mają na głowach kapelusze ze strusich piór i rozdają pomarańcze. O 20:00 korowód wraca tą samą trasą a o 21:00 rozpoczyna się pokaz sztucznych ogni na Grand-Place^[11]. Punktem kulminacyjnym karnawału jest wieczorny taniec Gilles na Grand Place^[4].

Przypisy

1. ZofiaZ. Staszczak ZofiaZ., Kultura ludowa a etnografia Belgii, „Lud”, 62, 1978, s. 13-34 .
2. UNESCO ICH: Carnival of Binche. [dostęp 2013-11-18]. (ang.).
3. Office du Tourisme de Binche: History. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-04-30)]. (ang.).
4. Polski Komitet ds. UNESCO: Lista Reprezentatywna Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości: Wpisane w 2008 r.. [dostęp 2013-11-20]. (pol.).
5. Office du Tourisme de Binche: The Gille. [w:] Carnaval de Binche [on-line]. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-07)]. (ang.).
6. Office du Tourisme de Binche: The Peasant. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-07)]. (ang.).
7. Office du Tourisme de Binche: The Arlequin. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-07)]. (ang.).
8. Office du Tourisme de Binche: The pierrot. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-07)]. (ang.).
9. Office du Tourisme de Binche: Shrove Sunday. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-10)]. (ang.).
10. Office du Tourisme de Binche: Shrove Monday. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-08)]. (ang.).
11. Office du Tourisme de Binche: Shrove Tuesday. [dostęp 2013-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)]. (ang.).