| Kawasphenodon | |||
| Apesteguía, 2005 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| (bez rangi) | Opisthodontia | ||
| Rodzaj |
Kawasphenodon | ||
| Gatunki | |||
| |||
Kawasphenodon – rodzaj sfenodonta z rodziny hatteriowatych (Sphenodontidae) żyjącego w późnej kredzie i paleocenie na terenach Ameryki Południowej. Gatunek typowy rodzaju został opisany w 2005 roku przez Sebastiána Apesteguíę w oparciu o niekompletną lewą część żuchwy (MACN Pv RN1098) odkrytą w górnokampańskich litoralnych osadach formacji Los Alamitos w prowincji Río Negro w Argentynie. Holotyp obejmuje środkową część żuchwy, bez spojenia i okolic wyrostka dziobiastego. Jej tylny fragment jest bardzo wysoki i obniża się ku przodowi, który u dorosłych osobników był bezzębny. Kompletna żuchwa mierzyła około 11 cm długości, co dowodzi, że Kawasphenodon jest jednym z największych sfenodontów[1] (długość zwierzęcia od czubka pyska do kloaki przekraczała prawdopodobnie 67 cm[2]). Od innych przedstawicieli tego kladu Kawasphenodon różnił się obecnością pojedynczego głębokiego rowka na tylnej stronie zębów dodatkowych. Oprócz holotypu do Kawasphenodon Apesteguía przypisał również dwa fragmenty żuchwy z zachowanymi zębami (MACN Pv RN1099a i b). Inne szczątki sfenodontów odkryte w ich pobliżu nie mogą być z pewnością uznane za należące do tego rodzaju, dlatego Apesteguía przypisał je jedynie do bliżej nieokreślonych Sphenodontidae[1]. W 2014 roku Apesteguía i współpracownicy opisali drugi gatunek Kawasphenodon – K. peligrensis. Jego holotypem również jest niekompletna lewa połówka żuchwy. Odkryto ją (oraz paratypową prawą część żuchwy) w osadach paleoceńskiej formacji Salamanca w Punto Peligro na terenie argentyńskiej prowincji Chubut, co wskazuje, że rodzaj przetrwał wymieranie kredowe. K. peligrensis osiągał znacznie mniejsze rozmiary niż K. expectatus – szacowana długość żuchwy wynosi 37–38 mm; długość zwierzęcia od czubka pyska do kloaki wynosiła prawdopodobnie nieco ponad 24 cm[2].
Pozycja filogenetyczna Kawasphenodon jest niepewna – wskazał na możliwe pokrewieństwo z Sapheosaurus i pokrewnymi mu taksonami[1]. W 2007 roku Apesteguía i Rougier stwierdzili, że pomimo swojej osobliwości Kawasphenodon może zostać uznany za nietypowego przedstawiciela grupy Opisthodontia[3]. Koncepcję tę potwierdziła analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Apesteguíę i współpracowników w 2014 roku, która zasugerowała bliskie pokrewieństwo Kawasphenodon z Opisthias i kladem obejmującym Priosphenodon, Toxolophosaurus i Eilenodon[2].
Skamieniałości Kawasphenodon zostały odkryte podczas ekspedycji José Bonapartego w latach 80. i 90. XX wieku, który udostępnił je Apesteguí do badań. Nazwa Kawasphenodon pochodzi od boga mórz Kawasa z wierzeń Indian Tehuelczów oraz słowa sphenos („klin”). Epitet gatunkowy gatunku typowego, expectatus („spodziewany”), odnosi się do spodziewanej obecności szczątków sfenodontów w kredowych osadach Patagonii[1], natomiast peligrensis – do Punta Peligro, gdzie odkryto holotyp tego gatunku[2].