wieś | |
Kościół pw. Narodzenia NMP | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2011) |
317[2] |
Strefa numeracyjna |
77 |
Kod pocztowy |
48-250[3] |
Tablice rejestracyjne |
OPR |
SIMC |
0493818 |
Położenie na mapie gminy Głogówek | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa opolskiego | |
Położenie na mapie powiatu prudnickiego | |
50°23′29″N 17°51′21″E/50,391389 17,855833[1] |
Kierpień (dodatkowa nazwa w j. niem. Kerpen) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek[4][5]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Równiny Niemodlińskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Osobłoga.
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kierpień, po jej zniesieniu w gromadzie Błażejowice. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 317 osób[2].
Przysiółkiem wsi jest Chmielnik[4][5].
Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 12,5 km od granicy z Czechami, na Równinie Niemodlińskiej, tuż przy granicy powiatu prudnickiego z powiatem krapkowickim (gmina Strzeleczki). Należy do Euroregionu Pradziad[6]. Przez granice administracyjne wsi przepływa rzeka Osobłoga.
W Kierpniu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,5 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Dzierżysławic wynoszą 619 mm. Dominują wiatry zachodnie[7].
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
0999038 | Chmielnik | przysiółek |
Nazwa wsi wywodzi się od łacińskiego słowa carpio – co oznacza staw dla karpi[9]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod obecnie stosowaną, polską nazwą Kierpien, a także zgermanizowaną Kerpen we fragmencie: „Kerpen (1281 Carpno, 1388 Kerpyn, polnisch Kierpien)”[10]. W Spisie miejscowości województwa śląsko-dąbrowskiego łącznie z obszarem ziem odzyskanych Śląska Opolskiego wydanym w Katowicach w 1946 wieś wymieniona jest pod polską nazwą Kierpno[11]. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości nazwę Kierpień[12]. 1 grudnia 2009 wprowadzono dodatkową nazwę wsi w języku niemieckim – Kerpen[13].
W historycznych dokumentach nazwę miejscowości wzmiankowano w różnych językach oraz formach: Kerpno villa (1274), Erbgut Carpno (1281), Kerpno (1285), in Kerpena (1290), Kerpin (1324), Kerppen (1635), Kerpyn (1388), in villa Kerpen (1679), Kerpten (1743), Kerpen (1784), Kerppen, Kierpień (1845), Kierpno – Kerpen (1939), Kerpen – Kierpień, -pnia, kierpieński (1947), Kierpień, -pnia (1981)[14].
Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z XIII wieku[9]. Nie jest znany dokładny rok jej założenia, okres powstania wsi wyznaczono w przybliżeniu na lata 1245–1274[15]. Książę Władysław opolski w 1274 przekazał wieś zakonowi cystersów w Kazimierzu[16]. Miejscowy kościół parafialny pod wezwaniem Narodzin Najświętszej Marii Panny wzmiankowany był po raz pierwszy w 1335[9].
Wieś Kierpień była własnością opactwa cystersów w Lubiążu[17], a prawo wyższe do niej należało do zamku w Głogówku[18]. 3 lipca 1574 w Opolu opat lubiąski Jan oskarżył wszystkich mieszkańców Kierpnia o nieodrabianie pańszczyzny „od wielu lat”, przez co mieli narazić opactwo w Lubiążu na szkody obliczone na 500 złotych czerwonych. Sąd odbył się w Opolu lub Raciborzu[19]. W 1597 dzierżawcą wsi Kierpień był Baltazar Betsch[20].
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała trzy karpie ułożone w słup, a w otoku napis: KERPPENER: GEM: SIGL: / NEYSTAETER CREYS[21]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[22]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[23]. W XIX wieku w Kierpniu funkcjonował młyn wodny[24].
10 lipca 1903 Kierpień i okoliczne miejscowości nawiedziła ogromna powódź. Woda wystąpiła z brzegów Osobłogi i zalała wschodnią część wsi. Mieszkańcy schowali się na strychach i dachach wraz z żywym inwentarzem, który zdołali uratować. Po przerwaniu wałów ochronnych zachodniej odnogi Osobłogi zalane zostały drogi do Kierpnia, co uniemożliwiło wezwanie pomocy. Uszkodzeniu uległo wiele domów oraz mosty przez Osobłogę[25].
Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 636 mieszkańców Kierpnia 15 posługiwało się językiem niemieckim, a 620 językiem polskim[26]. Po zakończeniu I wojny światowej w Kierpniu narastał konflikt pomiędzy Niemcami i Polakami. W kronice szkoły i gminy z 1920 relacjonowano: „Polscy agitatorzy ciągle odwiedzają Kierpień, jedno polskie zebranie goni drugie. Napięcie między Niemcami i Polakami wzrasta jako skutek polskiego terroru. Kierpień jest znany jako «ostoja przekonanych Polaków» szeroko poza granicami powiatu prudnickiego.” Centralną osobowością po stronie polskiej był w Kierpniu Władysław Nohl[27]. 26 czerwca 1920 we wsi założono proniemiecki Związek Wiernych Ojczyźnie Górnoślązaków, który liczył 109 członków. Ponadto działał tu Związek Chrześcijańskich Rolników (77 członków) i Związek Weteranów Wojennych (35 członków). 28 listopada 1920 odbyło się tu potajemne zebranie członków grup uderzeniowych z Kierpnia i okolic, któremu przewodniczył komendant POW Górnego Śląska w Prudniku Jan Faska. Utworzono wówczas grupę uderzeniową „Samopomoc”[28]. Nauczyciel Hauke z Kierpnia miał podczas lekcji namawiać uczniów do zdzierania polskich plakatów, jednocześnie zabraniając im rozmawiać w szkole po polsku[29].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kierpień znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[30]. Do głosowania uprawnionych było w Kierpniu 440 osób, z czego 363, ok. 82,5%, stanowili mieszkańcy (w tym 360, ok. 81,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 433 głosy (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 431 (ok. 99,5%) ważnych; za Niemcami głosowało 266 osób (ok. 61,7%), a za Polską 165 osób (ok. 38,2%)[31].
Podczas III powstania śląskiego w Kierpniu stacjonował oddział Selbstschutzu. 30 mieszkańców wsi brało udział po polskiej stronie w bitwie w rejonie Góry Świętej Anny[32]. 23 września 1922 w Kierpniu odsłonięto pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej. W 1925 rozpoczęto budowę nowej szosy do Pisarzowic[33].
W latach 1945–1950 Kierpień należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Kórnica[34], w latach 1954–1959 była siedzibą gromady Kierpień[35], w 1959 należała do gromady Błażejowice, a w latach 1959–1972 do gromady Mochów.
Wieś ucierpiała podczas powodzi w lipcu 1997[36]. W 2007 Kierpień przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej[37].
Podczas powodzi 14 września 2024 została zalana droga powiatowa w Kierpniu, uniemożliwiając dojazd do Rzepcza. Następnego dnia wieś została całkowicie zalana. Woda zerwała most na Osobłodze w kierunku Pisarzowic[38].
Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków[39]. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego.
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[48]:
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kierpniu chronione są ponadto[49]:
W Kierpniu siedzibę mają firmy Posadzkarstwo Hoinka Andrzej, Mechanika i Blacharstwo Pojazdowe Cibis Waldemar i Mechanika Pojazdowa blacharstwo lakiernictwo Hoinka Józef, zrzeszone w Cechu Rzemieślników i Przedsiębiorców w Prudniku[51].
W zarządzie Wydziału Drogownictwa Starostwa Powiatowego w Prudniku znajdują się drogi powiatowe: nr 1269O relacji Zawada – Kierpień, nr 1278O relacji Leśnik – Kierpień oraz nr 1837O relacji Dobra – Kierpień – Rzepcze[52].
Kierpień posiada połączenia autobusowe z Głogówkiem. We wsi znajdują się trzy przystanki autobusowe – „Kierpień”, „Kierpień I”, „Kierpień II”[53].
W Kierpniu działa Niemieckie Koło Przyjaźni (Deutscher Freundeskreis) – oddział terenowy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim[54].
W Kierpniu znajduje się katolicki kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)[55].
Na Osobłodze w Kierpniu odbywają się lokalne zawody piłki prądowej wasserball. Zawody organizowane są przez jednostkę ochotniczej straży pożarnej w Kierpniu[56].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kierpniu[57].
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kierpniu działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej[58].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 12 Komendy Powiatowej Policji w Prudniku (Komisariat Policji w Głogówku)[59].
Teren wsi, jak i całej gminy Głogówek, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[60]. Gminę Głogówek obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[61].