Kilimy pirockie

Kilim pirocki – wzór Rašićeva (serb. Rašićeva šara)
Kilimy z Pirotu ozdabiające lożę pary królewskiej podczas uroczystości 11 listopada 1930 r.

Kilimy pirockie, dywany pirockie (serb. Пиротски ћилим, Pirotski ćilim) – nazwa określająca różne rodzaje dywanów tkanych gobelinowo, tradycyjnie produkowanych w Pirocie, mieście w południowo-wschodniej Serbii. Kilim pirocki jest często określany jako jeden z symboli narodowych Serbii[1].

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Tradycja tkania dywanów w Pirocie znana jest od IX wieku n.e.[2] Historycznym centrum produkcji tego rodzaju dywanów jest Pirot, jednak sam typ „kilimu pirockiego” występuje w szerszej historii tkactwa dywanowego na Bałkanach: od współczesnej Bośni[3] po Turcję. Turecka nazwa miasta Pirot, Şarköy, leży u podstaw etymologii nazwy „sarkoj” lub „szarkoj” nadawanej dywanom w tym samym stylu produkowanym we współczesnej Turcji[4][5]. Tę samą tradycję tkacką utrzymuje również sąsiednie miasto Cziprowci, znajdujące się po drugiej stronie granicy w Bułgarii[6].

Kilimy pirockie wytwarza się na pionowym krośnie. Są zdobione ornamentami geometrycznymi, roślinnymi (róże, gałązki, wieńce) i figuralnymi (jaszczurki, gołębice, skorpiony, żuki)[7][1]. Współczesne autentyczne gobeliny rozwinęły się pod wpływem orientalnym[6]. Wytwarzanie dywanów w Pirocie zostało wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego Serbii[8]. Wraz z dywanami z Cziprowci, kilimy z Pirotu są uważane za część regionalnego ośrodka tkactwa dywanowego pochodzącego z górskiego regionu wschodniej Serbii i zachodniej Bułgarii. Przykładem wzorów z ostatniego okresu jest wzór Rašiča (serbska cyrylica: Рашичева шара, zromanizowane: Rašičeva šara), który został oparty na kilimach przywiezionych przez serbskiego generała Mihailo Rašiča[6][3].

Inwentaryzacyjny opis kilimów pirockich wyszczególnia 122 ornamenty i 96 różnych typów. Wyroby zostały objęte ochroną serbskiego oznaczenia geograficznego (ang. a geographical indication (GI)) w 2002 roku[2].

Od 1995 r. w szkołach średnich technicznych w Pirocie prowadzone są zajęcia szkolące przyszłych tkaczy i tkaczki regionalnych kilimów[9].

Kilimy pirockie znajdują się w serbskich i zagranicznych kolekcjach muzealnych[10][11][12][5].

Tkanie kilimu pirockiego – fotografia z czasopisma „Zorica”, 1900 r.

Ochrona i promocja

[edytuj | edytuj kod]

Organizacje promujące i chroniące kilimy pirockie:

  • „Pirot Kilim Zadruga” – założone w 1902 r.[13]
  • Stowarzyszenie „Kilim pirocki” – założone w 1995 r.
  • Stowarzyszenie „Grlica” – założone w 2005 r.[14][15]
  • „Damsko srce” – założone w 2009 r.[2][16]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Przykłady wzornictwa kilimów pirockich

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Rug-making in Pirot | Intangible cultural heritage of Serbia [online], nkns.rs [dostęp 2024-04-13].
  2. ↑ a b c Securing Serbia’s cultural heritage: the case of “Kilim of Pirot” [online], www.wipo.int [dostęp 2024-04-13] (ang.).
  3. ↑ a b Sulejman Muftarevic-Heman, Ćilimarstvo u sjeničkom kraju [online], Bošnjaci, 6 listopada 2021 [dostęp 2024-04-13] (bośn.).
  4. ↑ Klaus Böhnlein, The Mystery of Şarköy – Background to a Kilim Attribution, „Oriental Carpet & Textile Studies: OCTS”, 1, HALI magazine, 1985, s. 211–221.
  5. ↑ a b Powerhouse Collection – Sarkoy kilim from western Turkey [online], collection.powerhouse.com.au [dostęp 2024-04-13] (ang.).
  6. ↑ a b c Bratislava Idvorean Stefanovic, „Serbian Carpet Weaving in connection with Oriental kilim” Introduction [online] [dostęp 2024-04-13].
  7. ↑ Kilim rugs – home decoration ideas | Flooring Magazine [online], 16 grudnia 2019 [dostęp 2024-04-13] (ang.).
  8. ↑ List of elements of intangible cultural heritage of the Republic of Serbia | Intangible cultural heritage of Serbia [online], nkns.rs [dostęp 2024-04-13].
  9. ↑ Milica Petković, Radmila Vlatković, Пиротски ћилим, Belgrad 1996, s. 56, OCLC 40347711.
  10. ↑ [obiekt z kolekcji] [online], web.archive.org, 10 czerwca 2015 [dostęp 2024-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-10].
  11. ↑ Art in Life –Serbian Rugs in 19th – 20th Centuries – Музеј примењене уметности БеоградМузеј примењене уметности Београд [online], Музеј примењене уметности Београд [dostęp 2024-04-13].
  12. ↑ carpet; rug | British Museum [online], www.britishmuseum.org [dostęp 2024-04-13] (ang.).
  13. ↑ The Balkan states exhibition: 1907, Earl’s Court, London S.W., London: Gale & Polden, 1907, s. 36–37 [dostęp 2024-04-13].
  14. ↑ UDRUŽENJE „GRLICA” PIROT – PKS Partner [online], pretraga.pkspartner.rs [dostęp 2024-04-13].
  15. ↑ Example of Serbia, [w:] Dragana Rusalić, Making the intangible tangible: the new interface of cultural heritage, Posebna izdanja / Srpska Akademija Nauka i Umetnosti, Etnografski Institut, Beograd: Etnografski Inst. SANU, 2009, s. 109, ISBN 978-86-7587-048-7 [dostęp 2024-04-13].
  16. ↑ Milena Veselinovic, Magic and mystery weaved through threads of Pirot carpets [online], CNN, 22 grudnia 2014 [dostęp 2024-04-13] (ang.).