Klompen

Holenderskie klompen z pierwszej połowy XX w.

Przykłady różnych ozdobnych klompen – stanowiących jeden ze stereotypowych symboli Holandii^[1]

Klompen^[a] – tradycyjne holenderskie drewniaki, wykonane z jednego kawałka drewna topolowego lub wierzbowego^[3].

Użycie

Dawniej bardzo popularne, obecnie używane są przez niektórych rybaków i rolników. Klompen są elementem tradycyjnego holenderskiego stroju ludowego^[4]. Męskie były niemalowane lub malowane na czarno, natomiast damskie były białe, żółte, czerwone, często zdobione tradycyjnymi wzorami holenderskimi, takimi jak tulipany czy wiatraki. Czasami miały namalowane dziurki i sznurowadła, aby sprawiały wrażenie skórzanych butów. Zimą używano również drewniaków z metalowymi ostrymi podkuciami, pozwalającymi poruszać się po lodzie. Dzisiaj produkcja holenderskich klompen jest przeznaczona głównie dla turystów. Produkowana jest również odmiana z miękkiego filcu i pluszu służąca jako obuwie domowe. Miniatury klompen, jako przedmioty pamiątkarskie i kolekcjonerskie, są wykonywane z drewna, metalu, tworzyw sztucznych i innych materiałów w formie bibelotów i breloków. Najbardziej znanymi i cenionymi są wykonane ze słynnej porcelany Defts Blauw^{[potrzebny przypis]}

Produkcja

Ręczne robienie klompen

Kawałek drewna topolowego lub wierzbowego jest formowany ręcznie lub maszynowo. Najpierw jest obrabiany z zewnątrz, a potem wiercony jest wewnętrzny otwór na stopę. Po uzyskaniu odpowiedniego kształtu, szlifuje się go za pomocą piasku lub mączki ze zmielonych muszli morskich. Następnie jest malowany i rysowane są ozdobne wzory. Wykańczany jest poprzez powlekanie lakierem bezbarwnym o wysokiej wytrzymałości^[5].

Największa fabryka klompen w Holandii i na świecie, Klompenfabriek Nijhuis BV, znajduje się w Beltrum (gmina Berkelland) w Geldrii^{[potrzebny przypis]}. W szczytowym roku w Klompenfabriek Nijhuis wyprodukowano 659 000 par klompen do noszenia, w 2016 już tylko 200 000, natomiast w ostatnich latach rocznie produkowanych jest aż 2,5 miliona klompen będących artykułami pamiątkarskimi, chętnie kupowanymi przez turystów^[6].

Od roku 1930 na corocznej wystawie producentów w Sint-Oedenrode przyznawane są dwie nagrody dla producentów najlepiej wykonanych klompen. Oceniana jest ich jakość i wzornictwo, a także walory użytkowe – rozmiary i wygoda noszenia. Producent najlepszych klompen wykonanych maszynowo otrzymuje nagrodę zwaną Zilveren Klomp, a wykonanych ręcznie – Zilveren Effer^[7][8].

Każdy producent klompen może starać się o uzyskanie certyfikatu jakości w postaci oznaczenia CE. Wyłącznie klompen oznakowane jako CE nadają się do noszenia jako obuwie ochraniające stopy przez osoby zatrudnione w rolnictwie czy przy budowie dróg. Ich dodatkową zaletą jest to, że nie powodują alergii ani pocenia stóp^[9]. Klompen, ale tylko te, które mają certyfikat CE, zabezpieczają palce stóp przed upadającymi na nie obiektami do 200 dżuli (ciężar 10 kg upadający z 2 metrów wysokości), a także przed ostrymi przedmiotami i są wodoszczelne^[10].

Atrakcja dla turystów

Największy klomp na świecie, wykonany z jednego kawałka drewna, o wymiarach: 403 cm długości, 171 cm szerokości i 169 cm wysokości, można oglądać w miejscowości Enter. Ten holenderski drewniak w 1991 roku został wpisany do Księgi Rekordów Guinnessa^[11].

W wielu miejscowościach Holandii znajdują się muzea, gdzie można zapoznać się z historią i procesem produkcji tego obuwia; między innymi w Best^[12], Eelde^[13] i Zaandam^[14].

W turystycznej miejscowości Volendam nad zatoką Markermeer kelnerki obsługujące gości w restauracjach i kawiarniach, ubrane w tradycyjne stroje ludowe, chodzą w klompen. Także miejscowi rybacy, organizujący dla turystów połów ryb zabytkowymi łodziami, na nogach mają tradycyjne drewniaki^[15][16].

Galeria

• 
  Czerwone klompen
• 
  Holenderski drewniak jako turystyczna atrakcja Kinderdijk
• 
  Etapy produkcji drewniaków klompen
• 
  Drewniaki klompen w muzeum w Zaandijk
• 
  Klompen z holenderskim pejzażem
• 
  Największy drewniak na świecie w Enter
• 
  Czarne klompen z Drenthe

Uwagi

1. W języku polskim holenderskie drewniaki klompen są też nazywane sabotami; tak przetłumaczył klompen Piotr Oczko w swojej książce o Holandii^[1]. Wyraz sabot stanowi zapożyczenie z języka francuskiego. Również w słownikach niderlandzko-francuskich odpowiednikiem holenderskiego klomp jest francuski sabot (l.mn. sabots)^[2]

Przypisy

1. Piotr Oczko: Holandia. Austeria, 2019. [dostęp 2019-06-14]. (pol.).
2. Van Dale: Woordenboek. [w:] Klomp [on-line]. Van Dale Uitgevers. [dostęp 2019-06-19]. (niderl.).
3. Klomp – 10 definities – Encyclo [online], www.encyclo.nl [dostęp 2019-05-30] .
4. Holenderski fenomen stroju narodowego... [online], pl.swiatzofii.eu [dostęp 2019-05-30] .
5. Geschiedenis van de klompen [online], IsGeschiedenis, 30 listopada 2018 [dostęp 2019-05-30]  (niderl.).
6. Gidi Pols: Hoe de klompenmaker werd gered door de toerist. Volkskrant, 2017. [dostęp 2019-06-13]. (niderl.).
7. De Zilveren Klomp – BHIC [online], www.bhic.nl [dostęp 2019-05-30]  (niderl.).
8. Nederlandse Vereniging van Klompenmakers [online], www.nederlandseverenigingvanklompenmakers.nl [dostęp 2019-05-30] .
9. Klompen zijn veilig en krijgen keurmerk. Trouw, 1997. [dostęp 2019-06-13]. (niderl.).
10. Houten klompen. Welkoop Retail B.V.. [dostęp 2019-06-13]. (niderl.).
11. Twente Landgoed van Nederland: De grootste klomp ter wereld!. [w:] Cultuur en Historie [on-line]. wierden-enterinfo.nl, 2018. [dostęp 2019-06-17]. (niderl.).
12. Klompenmuseum Best [online], klompenmuseumbest.nl [dostęp 2019-05-30] .strona główna serwisu
13. Internationaal Klompenmuseum [online], Internationaal Klompenmuseum [dostęp 2019-05-30]  (niderl.).
14. Kooijman Wooden Shoe Workshop – Home [online], Kooijman Wooden Shoe Workshop [dostęp 2019-05-30]  (niderl.).
15. VVV Volendam [online], www.vvv-volendam.nl [dostęp 2019-05-30] .
16. Volendam (Holandia) – zwiedzanie, zabytki oraz atrakcje turystyczne [online], Podróże po Europie, 2 lipca 2017 [dostęp 2019-05-30]  (pol.).

Zobacz multimedia związane z tematem: Klompen

Encyklopedie internetowe (Drewniak):

• Britannica: topic/klompen