Klon wytworny

Klon wytworny
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mydleńcowce

Rodzina

mydleńcowate

Rodzaj

klon

Gatunek

klon wytworny

Nazwa systematyczna
Acer elegantulum W.P.Fang & P.L.Chiu
Acta Phytotax. Sin. 17(1): 76. 1979[3]
Synonimy
  • Acer elegantulum var. macrurum W. P. Fang & P. L. Chiu
  • Acer olivaceum W. P. Fang & P. L. Chiu
  • Acer yaoshanicum W. P. Fang[4]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[5]

Multimedia w Wikimedia Commons
Klon wytworny
5-klapowany liść klonu wytwornego – środkowe klapy są znacznie dłuższe od zewnętrznych

Klon wytworny (Acer elegantulum) – gatunek rośliny z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), sklasyfikowany w sekcji Palmata, serii Sinensia rodzaju klon (Acer). Drzewo występujące naturalnie w południowych Chinach[6], zwykle rosnące w dolinach górskich lasów na wysokości od 200 do 1400 m n.p.m.[4]

Rozmieszczenie geograficzne

[edytuj | edytuj kod]

Klon wytworny występuje w Chinach. Jego zasięg obejmuje prowincje Fujian, Hunan, Jiangxi, Kuangsi, Kuejczou, Zhejiang oraz południe Anhui[4].

W kolekcjach uprawia się go dość rzadko. W Polsce introdukowany był w 1982 roku do arboretum w Rogowie, a stamtąd w 1986 też do arboretum w Glinnej. W tym pierwszym przemarzł w połowie lat 80. XX wieku[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Drzewo dorastające do 15 m wysokości[4] (według innych źródeł 5–8[8]) i 6–9 m szerokości[9]. Posiada zaokrąglony, owalny pokrój[10]. Kora na pniu ma ciemnobrązową barwę i jest chropowata, natomiast gałęzie mają kolor zielony[4].
Liście
Ogonek liściowy ma 2,8–6 cm długości i jest nagi. Liście są 5-, rzadziej 7-klapowane, głęboko wcięte, drobnoząbkowane, z wydłużonymi klapami o ostrych wierzchołkach[4]. Trzy środkowe klapy są sporo dłuższe od zewnętrznych[11]. Liście są nieco szersze niż dłuższe – osiągają 5–13 cm długości i 7–16 cm szerokości. Są cienkie z pięcioma głównymi nerwami widocznymi z obu stron. Z obu stron są nagie z wyjątkiem małych kępek owłosienia w kątach nerwów. Z wierzchu są nieco ciemniejsze niż od spodu[4]. Młode liście, które pojawiają się wiosną, mają czerwoną barwę. Latem przybierają kolor zielony, by jesienią przebarwiać się na czerwono[6].
Kwiaty
Kwiatostan jest wiechowaty o długości 2–3 cm. Kwiaty posiadają 5-działkowy kielich o jasnozielonym kolorze, o działkach jajowatych lub podługowatych i długości około 2 mm. Korona kwiatu składa się z 5 jasnozielonych płatków odwrotnie jajowatych bądź podłużnych i o długości około 2 mm. W kwiatach znajduje się 8 pręcików[4].
Owoce
Owocami są nagie, jasnożółte[11] skrzydlaki. Zawierają wypukły, kulisty orzeszek o wymiarach 6 × 5 mm[4] (czasem nawet do 1 cm[12]). Skrzydełka łączą się pod kątem rozwartym (prawie 180°[11]), mają 2–2,5 cm długości i 8–10 mm szerokości[4].
Gatunki podobne
Klon wytworny wyróżnia się owłosioną zalążnią i prawie nagimi nerwami od spodu liści i nagim ogonkiem. Acer pubinerve różni się owłosionymi nerwami i ogonkiem. Te dwa gatunki są trudne do odróżnienia i mogą być mylone. Oba gatunki różnią się od klonu chińskiego A. sinense mniejszymi, cieńszymi liśćmi, smukłymi ogonkami, mniejszymi owocami i owłosioną zalążnią kwiatu[4].

Systematyka i zmienność

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae), klasyfikowany w sekcji Palmata, serii Sinensia rodzaju klon (Acer). Należy do grupy drobnych gatunków z serii Sinensia, której kilku przedstawicieli (w tym A. elegantulum oraz A. pubinerve Rehder, A. kweiliense W. P. Fang & M. Y. Fang, A. bicolor F. Chun) bywa łączonych w jeden gatunek – A. sinense Pax[13], ewentualnie A. elegantulum łączony jest z A. pubinerve[4]. Oba gatunki i inne podobne poza tym jednak, że różnią się owłosieniem liści i zalążni, cechują się także innym zasięgiem występowania[13].

Gatunek opisany został po raz pierwszy przez chińskich botaników – Fang Wen-Pei i Chiu Pao-ling z Uniwersytetu Syczuańskiego dopiero w 1979 na podstawie materiału zielnikowego zebranego w latach 50. XX wieku. Autorzy ci wyróżnili odmianę var. macrurum W. P. Fang & P. L. Chiu. Odmiana ta wyróżnia się mniejszymi zewnętrznymi odcinkami liścia (od 1,5 do 2 cm długości, podczas gdy u typu mają one ponad 2 cm), mniejszym orzeszkiem (poniżej 5 mm średnicy) i krótszym skrzydełkiem (poniżej 1,5 cm długości)[12]. Zarówno ta odmiana, jak i dwa inne wyodrębniane przez Fanga gatunki (A. olivaceum W. P. Fang & P. L. Chiu oraz A. yaoshanicum W. P. Fang.) uznawane są obecnie za synonimy A. elegantulum[4].

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]

Ekologia gatunku w naturalnym zasięgu jest słabo poznana[13].

Gatunek dość odporny na mróz – rośnie w strefach mrozoodporności od 6a do 8b[9]. Kwitnie w maju, a owoce dojrzewają we wrześniu[4].

Lubi stanowisko na pełnym słońcu lub w półcieniu[9]. Najlepiej rośnie na żyznej, wilgotnej, lecz dobrze przepuszczalnej glebie[6]. Preferuje glebę o kwaśnym odczynie (pH) w granicach 5,1–6,0)[9].

Młode rośliny mogą być uszkadzane przez jeleniowate[6].

Ochrona

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek nie był oceniany w odniesieniu do kryteriów IUCN i nie jest ujęty w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych (IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2)[14]. Ze względu na endemiczne występowanie w naturze – wyłącznie w Chinach – gatunek wymieniony jest na chińskiej czerwonej liście gatunków[15].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek dostarcza w Chinach surowca drzewnego. Ekstrakt alkoholowy z liści wyróżnia się silnym działaniem antyoksydacyjnym[16].

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Rozmnażać można na wiele sposobów: poprzez ukorzenianie zdrewniałych bądź zielonych sadzonek macierzystych, poprzez nasiona bądź przez szczepienie[9].

Nasiona najlepiej poddać stratyfikacji w torfie w chłodnym miejscu. Dzięki temu na wiosnę nastąpi ich szybsze kiełkowanie. Kiełkująca sadzonka może przybierać różową barwę[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-03] (ang.).
  3. ↑ Aceraceae Acer elegantulum W.P.Fang & P.L.Chiu. The International Plant Names Index. [dostęp 2013-12-23]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Acer elegantulum. South China Botanical Garden Herbarium (IBSC). [dostęp 2013-12-23]. (ang.).
  5. ↑ Acer elegantulum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
  6. ↑ a b c d e Acer elegantulum. Twining Vine Garden. [dostęp 2013-12-23]. (ang.).
  7. ↑ Włodzimierz Seneta: Drzewa i krzewy liściaste. A-B. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1991, s. 156. ISBN 83-01-10135-0.
  8. ↑ Acer elegantulum. Marcopolo Plants. [dostęp 2013-12-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (25 grudnia 2013)]. (ang.).
  9. ↑ a b c d e PlantFiles: Elegant Maple. Dave's Garden. [dostęp 2013-12-23]. (ang.).
  10. ↑ Acer elegantulum / Elegant Maple. Horticopia. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  11. ↑ a b c Acer elegantulum. flickr. [dostęp 2013-12-24]. (ang.).
  12. ↑ a b Fang Wen-Pei. Praecursores florae Aceracearum Sinensium. „Acta Phytotaxonomica Sinica”. 17, 1, s. 60-86, 1979. 
  13. ↑ a b c Chin-Sung Chang, Kwang-Bok Woo. A New Taxonomic Treatment for the Acer duplicatoserratum Complex ( Aceraceae ) in China and Taiwan. „J. Jpn. Bot.”. 86, s. 219–224, 2011. 
  14. ↑ IUCN Red List of Threatened Species. Version 2013.2. International Union for Conservation of Nature and Natural Resources. [dostęp 2014-02-11].
  15. ↑ China species red list, Tom 1. Uniwersytet Kalifornijski, 2004, s. 353. ISBN 7-04-015584-2.
  16. ↑ Hu Feng-lin. Free Radical Scavenging Activity of Extracts from Fresh Leaves of Some Timber Trees in Anhui Province. „Journal of Anhui Agricultural University”, 2004-02. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]