Konstanty Wasyl Ostrogski

Święty
Konstanty Ostrogski
Костянтин Острозький
	Prawowierny Książę
Czczony przez	Kościół Prawosławny Ukrainy
Kanonizacja	12 lipca 2008
Wspomnienie	26 lutego

Konstanty Wasyl Ostrogski
	; Ostrogski
Rodzina	Ostrogscy herbu własnego
Data i miejsce urodzenia	2 lutego 1526 ; Ostróg
Data i miejsce śmierci	13 lutego (23 lutego) 1608 ; Ostróg
Ojciec	Konstanty Ostrogski
Matka	Aleksandra Słucka
Żona	Zofia Tarnowska
Dzieci	Janusz Ostrogski; Katarzyna Ostrogska; Konstanty Ostrogski (zm. 1588); Aleksander Ostrogski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Konstanty Wasyl Ostrogski (ur. 2 lutego 1526 w Ostrogu, zm. 13 lutego (23 lutego) 1608 w Ostrogu) – książę, ruski magnat, starosta włodzimierski, wojewoda kijowski od 1559 i marszałek ziemi wołyńskiej (1550), poczwórny senator, dowódca wojsk i obrońca kresów przeciwko Tatarom, działacz oświatowy, rozwijający kulturę i oświatę na Wołyniu, założyciel szkoły i drukarni, który stworzył z miasta Ostroga wybitne ognisko oświaty i gromadził uczonych na swym dworze.

Kanonizowany przez Kościół Prawosławny Ukrainy jako prawowierny książę.

Pochodzenie i rodzina

Konstanty Wasyl Ostrogski był synem jednej z najświetniejszych postaci rodu – hetmana wielkiego litewskiego Konstantego Ostrogskiego (1460–1530), założyciela miast Zwiahla, Konstantynowa i Dubna, który skolonizował i zaludnił Księstwo Ostrogskie. Jego matką była ks. Aleksandra Olelkowicz Słucka (1500–1550), córka księcia na Słucku i Kopyle. Konstanty Wasyl – tak jak ojciec – był wyznawcą prawosławia i zagorzałym przeciwnikiem unii brzeskiej. Podtrzymywał powstanie Nalewajki, by uniemożliwić ratyfikację unii brzeskiej^[1].

Konstanty Wasyl Ostrogski ożenił się w 1553 r. z katoliczką Zofią Tarnowską. W wyniku jej wpływu katoliczkami były też córki.

Jego dziećmi byli:

Konstanty Ostrogski (zm. 1588) starosta włodzimierski,
Aleksander Ostrogski, otruty w r. 1603 r.
Janusz Ostrogski, kasztelan krakowski (zm. 19 sierpnia 1620) pierwszy katolik w rodzinie, protektor jezuitów, których sprowadził na Wołyń w r. 1612, twórca ordynacji Ostrogskiej i ostatni z rodu.
Katarzyna, żona od 1578 r. Krzysztofa Mikołaja Pioruna Radziwiłła,
Elżbieta, żona od 1575 r. kasztelana wileńskiego Jana Janusza Kiszki i od 1593 r. Krzysztofa Mikołaja Pioruna Radziwiłła, wdowca po jej siostrze Katarzynie.

Kariera

Wśród istotnych dokonań Ostrogskiego (w tym otworzenie w Ostrogu drukarni, czy założenie sieci szkół przycerkiewnych na terenach wołyńskich) należy wymienić utworzenie kolegium, nazywanego czasem akademią. Trójjęzyczna (słowiańsko-grecko-łacińska) placówka pełniła funkcję szkoły średniej, jej poziom mógł równać się z najlepszymi szkołami na obszarze Korony. W porównaniu do innych szkół w kręgu prawosławnej kultury kolegium było wyjątkowo nowoczesne. Wykładowcy tacy jak Gerasim Smotrycki, Damian Nalewajko czy Nicefor Parasios nauczali gramatyki, retoryki, dialektyki, arytmetyki, geometrii, astronomii, muzyki, języka cerkiewnosłowiańskiego i greki. Na sejmie bielskim 1564 roku był świadkiem wydania przywileju bielskiego przez króla Zygmunta II Augusta^[2]. Ostrogski był sygnatariuszem aktu unii lubelskiej 1569 roku^[3].

W 1573 roku potwierdził elekcję Henryka III Walezego na króla Polski^[4].

Był wybrany prowizorem przez protestancko-prawosławną konfederację wileńską w 1599 roku^[5].

Na początku XVII w. ogromne latyfundium Konstantego Wasyla ks. Ostrogskiego obejmowało 50 miast, 937 wsi i 106 folwarków, a jego posiadłości w trzech województwach kresowych (wołyńskim, kijowskim i bracławskim) zajmowały powierzchnię około 19 100 km². Na mocy zawartej wiosną 1603 r. ugody, dotyczącej podziału tego majątku między jego synów, kasztelan krakowski Janusz ks. Ostrogski otrzymał w spadku 19 miast, 453 wsie i 48 folwarków, a wojewoda wołyński Aleksander 31 miast, 484 wsie i 58 folwarków. Na części przyznanych synom majątków wojewoda kijowski zastrzegł sobie dożywocie^[6].

Na początku XVII wieku (po śmierci księcia Konstantego Wasyla oraz jego syna Aleksandra) nastąpił wyraźny regres Akademii Ostrogskiej. Wówczas pozycję zwierzchnią w rodzie uzyskał Janusz Ostrogski, katolicki konwertyta. Ostróg stracił na znaczeniu jako wiodący ośrodek myśli prawosławnej w kraju.

W roku 1581 drukarnia ostrogska, prowadzona przez Iwana Fedorowicza, wydała Biblię ostrogską, pierwszą edycję Biblii w języku cerkiewnosłowiańskim, pod redakcją Smotryckiego.

Przypisy

↑ Stanisław Żochowski: Unia brzeska w Polsce XVII wieku, Londyn 1988, s. 27.
↑ Statut Litewski : drugiej redakcyi (1566) = Statutum Lituanicum : alterius editionis, Archiwum Komisji Prawniczej t. VII, Kraków 1900, s. 312.
↑ Volumina Legum, T. II. Petersburg 1859, s. 87.
↑ Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, Kraków 1917, s. 149
↑ Józef Łukaszewicz: O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkiejpolsce. Poznań, 1835, s. 185.
↑ Zbigniew Anusik. Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku. „Przegląd nauk historycznych”. R. XIX (nr 1/2020). s. 215-239. ISSN 1644-857X.

Bibliografia

Tomasz Bohun: Jak Kozacy stali się podporą prawosławia. [w:] «Mówią wieki», nr 12/08 (587), s. 19, wyd. Bellona.
Tomasz Kempa: Konstanty Wasyl Ostrogski (ok. 1524/1525-1608). Wojewoda kijowski i marszałek Ziemi Wołyńskiej. Toruń : Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika 1997, ISBN 83-231-0796-3.
Tomasz Kempa: Dzieje rodu Ostrogskich, Toruń : wyd. Adam Marszałek 2002, ISBN 83-7174-971-6 (OCLC: 830497917).
Tomasz Kempa: Akademia i Drukarnia Ostrogska. Biały Dunajec; Ostróg : Wołanie z Wołynia 2006, ISBN 83-88863-23-1.
Леонід Гайдай: Історія України в особах, термінах, назвах і поняттях. Луцьк: Вежа, 2000. (ukr.)

Linki zewnętrzne

Konstanty Wasyl Ostrogski, Internetowy Polski Słownik Biograficzny [dostęp 2021-12-12]

[1] Stanisław Żochowski: Unia brzeska w Polsce XVII wieku, Londyn 1988, s. 27.

[2] Statut Litewski : drugiej redakcyi (1566) = Statutum Lituanicum : alterius editionis, Archiwum Komisji Prawniczej t. VII, Kraków 1900, s. 312.

[3] Volumina Legum, T. II. Petersburg 1859, s. 87.

[4] Świętosława Orzelskiego bezkrólewia ksiąg ośmioro 1572–1576, Kraków 1917, s. 149

[5] Józef Łukaszewicz: O kościołach Braci Czeskich w dawnej Wielkiejpolsce. Poznań, 1835, s. 185.

[zban-6] Zbigniew Anusik. Krótkie życie i niespodziewana śmierć młodego magnata. Janusz Paweł ks. Ostrogski i jego testament z 6 sierpnia 1619 roku. „Przegląd nauk historycznych”. R. XIX (nr 1/2020). s. 215-239. ISSN 1644-857X.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]