Korkoząb ciemny

Korkoząb ciemny
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

chropiatkowce

Rodzina

chropiatkowate

Rodzaj

korkoząb

Gatunek

korkoząb ciemny

Nazwa systematyczna
Phellodon melaleucus (Sw. ex Fr.) P. Karst.
Revue mycol., Toulouse 3(no. 9): 19 (1881)
Multimedia w Wikimedia Commons
Hymenofor

Korkoząb ciemny (Phellodon melaleucus (Sw. ex Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny chropiatkowatych (Thelephoraceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Phellodon, Thelephoraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozowali w 1815 roku Olof Swartz i Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum melaleucum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1881 roku Petter Adolf Karsten, przenosząc go do rodzaju Phellodon[1].

Niektóre synonimy[2]:.

  • Calodon alboniger (Peck) Seeler 1942
  • Calodon graveolens (Pers.) Quél. 1886
  • Hydnellum albonigrum (Peck) Ragab 1953
  • Hydnellum graveolens (Delastre) P. Karst. 1879
  • Hydnellum melaleucum (Fr.) P. Karst. 1879
  • Hydnum albonigrum Peck 1898
  • Hydnum delicatum Schwein. 1832
  • Hydnum ellisianum (Banker) Sacc. & Trotter 1912
  • Hydnum fuscum Berk.
  • Hydnum graveolens (Pers.) Fr. 1838
  • Hydnum leptopus var. graveolens Pers. 1825
  • Hydnum melaleucum Sw. ex Fr. 1815
  • Hydnum pygmaeum Yasuda 1921
  • Phellodon alboniger (Peck) Banker 1906
  • Phellodon brunneoroseus Snell, E.A. Dick & H.A.C. Jacks. 1956
  • Phellodon delicatus (Schwein.) Banker (1906)
  • Phellodon ellisianus Banker 174 (1906)
  • Phellodon graveolens (Pers.) P. Karst. (1882)
  • Phellodon niger var. alboniger (Peck) K.A. Harrison(1961)
  • Sarcodon pygmaeus (Yasuda) S. Ito (1955)

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r.[3] W checklist W. Wojewody z 2003 jest opisany pod błędną nazwą Phellodon connatus[4] (według Index Fungorum P. connatus to synonim Phellodon tomentosus).

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Pojedynczy ma średnicę 1–4 cm, jest okrągły, cienki i lejkowato wklęsły. Często kapelusze jednak zrastają się z sobą. Taka zrośnięta grupa owocników może od góry wyglądać jak jeden duży owocnik, ale pod spodem ma wiele trzonów. Powierzchnia błyszcząca, naga i pofałdowana lub chropowata i niewyraźnie koncentrycznie strefowana. Ma kolor czerwono-brązowy, czarno-brązowy, szaroczarny, u starszych okazów granatowo-czarny lub niemal czarny. Często przyjmuje fioletowy odcień. Zewnętrzna, szeroka strefa przyrostu jest biała, wyraźnie kontrastująca z ciemnym środkiem[5][6].

Hymenofor

W postacie białych lub szarych kolców o długości 1–2 mm[6].

Trzon

Wysokość 1–2 cm, grubość 1–5 mm, walcowaty lub spłaszczony. Powierzchnia gładka lub pokryta drobnymi włókienkami, brązowo-czarna[6].

Miąższ

O lekko gorzkim smaku i słabym zapach kozieradki[6]. Pod wpływem KOH barwi się na oliwkowo-zielono[5].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki niemal kuliste o rozmiarach 3,5–4,5 × 3–4 μm[6].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Występuje w Europie i jest rzadki[6], w Irlandii np. znany jest tylko z 3 stanowisk[5]. W Polsce gatunek bardzo rzadki. W polskiej literaturze mykologicznej do 2003 r. opisano 10 jego stanowisk, ale niektóre są z końca XIX w. i pierwszej połowy XX w[4]. W nowszych (lata 2008–2011), amatorskich doniesieniach hobbystów-grzybiarzy opisano i udokumentowano 7 innych stanowisk tego gatunku[7]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający[8]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Niemczech, Danii, Wielkiej Brytanii, Norwegii, Holandii[4].

Rośnie w lasach świerkowych i sosnowych, szczególnie na podłożu piaszczystym, często wśród mchów. Owocniki wytwarza od sierpnia do listopada[3][4].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Saprotrof, grzyb niejadalny.

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]

Dwa inne występujące w Polsce gatunki korokozębów (korkoząb pozrastany Phellodon confluens i korkoząb kieliszkowaty Phellodon tomentosus) odróżniają się jaśniejszymi owocnikami o brązowym odcieniu. Odróżnienie korkozębu ciemnego od najbardziej podobnego korkozębu czarniawego (Phellodon niger) jest trudne, obydwa te gatunki mają bowiem czarniawe odcienie i zapach kozieradki. Korkoząb czarniawy ma jednak bardziej ciemny miąższ. Odróżnienie starych okazów tych dwóch gatunków grzybów jest morfologicznie właściwie niemożliwe. Pomaga badanie odczynnikiem KOH; miąższ k. ciemnego wybarwia się na oliwkowo-zielony kolor, k. czarniawego nie[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2020-11-19] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda: Grzyby i ich oznaczanie. Warszawa: PWRiL, 1985. ISBN 83-09-00714-0.
  4. ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  5. ↑ a b c d Northern Ireland Priority species [online] [dostęp 2013-06-05].
  6. ↑ a b c d e f Rogers Mushroom [online] [dostęp 2013-06-05] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  7. ↑ Atlasa grzybów. [dostęp 2013-06-05].
  8. ↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.