Kołaki Kościelne

Kołaki Kościelne

wieś
Kościół parafialny w Kołakach
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	zambrowski
Gmina	Kołaki Kościelne
Liczba ludności (2022)	475[2]
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	18-315[3]
Tablice rejestracyjne	BZA
SIMC	0400113
Położenie na mapie gminy Kołaki Kościelne Kołaki Kościelne
Położenie na mapie Polski Kołaki Kościelne
Położenie na mapie województwa podlaskiego Kołaki Kościelne
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego Kołaki Kościelne
53°01′20″N 22°22′41″E/53,022222 22,378056[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kołaki Kościelne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Kołaki Kościelne.

Miejscowość ta znajduje się kilka kilometrów od drogi krajowej nr 8.

Obecnie jest siedzibą gminy Kołaki Kościelne.

Historia miejscowości

Sama wieś powstała w XV w. Dawne wsie – Kołaki Stare (obecnie Kościelne) i Nowe, Czachy Kołaki i Gunie-Ostrów – powstały z nadania w ok. 1416 roku 30 włók ziemi Wojciechowi herbu Kościesza z Kołak. Osiedla wiejskie pochodzą w dużej części z kolonizacji drobnej szlachty zagrodowej. Wiele wsi charakteryzuje się dwuczłonowymi nazwami, co związane było z podziałami rodzinnymi ziem poszczególnych rodów i tworzeniem przysiółków. Niejednokrotnie wieś, będąca siedzibą parafii, ma w nazwie człon „kościelna/e” (Kołaki Kościelne, Jabłonka Kościelna, Kulesze Kościelne, Płonka Kościelna, Wyszonki Kościelne, itp.).

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 423 osoby, 334 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, a 88 mojżeszowego. Jednocześnie 334 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 rosyjską, a 88 żydowską. Było tu 70 budynków mieszkalnych^[4]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Zambrowie i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Kołakach^[5].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy^[6].

W Kołakach urodzili się m.in. ks. Kazimierz Hamerszmit – były więzień Dachau (KL), zmarły w opinii świętości, oraz polski historyk i badacz dziejów osadnictwa w Polsce Jerzy Wiśniewski. Podczas II wojny światowej w pobliskich lasach znajdowała się jedna z siedzib dowództwa Okręgu AK Białystok.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaki Kościelne. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Nazwa wsi

Od miejsca pochodzenia założyciela wsi – Kołak w gminie Grudusk, wywodzi się jej obecna nazwa. Wojciech Kołak herbu Kościesza chciał, aby jego wieś nazywała się Kołakowo, jednak nazwa ta nie przyjęła się^[7]. Etymologia samej nazwy Kołaki związana jest z dawnym zdrobieniem imienia Mikołaj – Kolak, Kołak^[8].

Komunikacja drogowa

Z Kołak Kościelnych można jechać do wielu miejscowości:

• Białegostoku i Warszawy (przez dojechanie do miejscowości Gosie Małe i zjazd na DK8)
• Zambrowa (przez Wiśniewo)
• Rosochate Kościelne (przez Jabłonkę Kościelną i DK66)
• Kulesz Kościelnych (przez Czarnowo-Biki, gdzie znajdują się drogi do miejscowości Rutki-Kossaki i Gołasze Mościckie)
• Wygody (przy DK63) przez DK8 w Gosiach Małych)

Historia kościoła

Cmentarz parafialny w Kołakach

W historii parafii Kołaki istniało kilka kościołów drewnianych. Obecny kościół murowany, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia NMP, zbudowano w stylu neoklasycystycznym w latach 1834–36 staraniem księdza Józefa Kuleszy. Fasadę i samą wieżę ukończono w 1871 r. W 1980–1984 r. kościół poddano gruntownemu remontowi, rozbudowując go o część prezbiterialną oraz zakrystię.

W murze kościoła umieszczono dwie tablice epitafijne. Jedna dotyczy Stanisława Detynieckiego, dziedzica wsi Kiełczewo. Druga tablica dedykowana jest Janowi Piwońskiemu (1774 – 1842). Obok kościoła znajduje się dzwonnica murowana z cegły, nietynkowana, pochodząca z 1925 r.

W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Zambrów.

Wykaz zabytków

Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa:^[9]

• kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z 1834 roku, nr rej.: 64 z 28.04.1980
• cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 305 z 12.06.1987

Inne informacje

W miejscowości znajduje się izba pamięci Przemysława Gosiewskiego, w której zgromadzono fotografie polityka, różne dokumenty związane z jego działalnością polityczną oraz wyłożone po katastrofie smoleńskiej księgi kondolencyjne^[10]. Izbę pamięci zorganizowali własnym kosztem, w należącym do siebie gospodarstwie, rodzice zmarłego^[11]. Otwarto ją 10 października 2010 roku z udziałem Jarosława Kaczyńskiego^[10].

Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎ ‎

 Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Kołakami Kościelnymi‎.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56307
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 491 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51 .
5. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 732 .
6. Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19] .
7. Jerzy Wiśniewski: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku. Rozdział 12. Pochodzenie nazw miejscowości i charakterystyczne cechy miejscowego nazewnictwa. republika.pl. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)]. (pol.).
8. Gmina Grudusk: Historia: Kołaki Wielkie. grudusk.com. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)]. (pol.).
9. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 .
10. J. Kaczyński: przywiozłem ostatnie dzieło Gosiewskiego. wp.pl, 10-10-2010. [dostęp 2010-10-10].
11. Adam Białous: Nie czekali na łaskę rządu. Nasz Dziennik, 10 października 2010. [dostęp 2010-10-11].

Linki zewnętrzne

• strona internetowa gminy Kołaki Kościelne
• informacje na temat parafii w Kołakach Kościelnych, zawarte na stronie diecezji łomżyńskiej