Kościół św. Onufrego w Rzymie

Kościół św. Onufrego na Janikulum
*Chiesa di Sant’Onofrio al Gianicolo*
	Kościół tytularny
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym; Piazza Sant’Onofrio 2
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Doroty w Rzymie
Wezwanie	św. Onufrego
Wspomnienie liturgiczne	12 czerwca
	Przedmioty szczególnego kultu
Relikwie	bł. Mikołaja z Forca Palena
	Położenie na mapie Rzymu Kościół św. Onufrego na Janikulum
	Położenie na mapie Włoch Kościół św. Onufrego na Janikulum
	Położenie na mapie Lacjum Kościół św. Onufrego na Janikulum
	41,89725°N 12,46119°E/41,897250 12,461190
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół św. Onufrego na Janikulum w Rzymie (wł. Chiesa di Sant’Onofrio al Gianicolo) – rzymskokatolicki kościół tytularny w Rzymie z przyległym budynkiem klasztoru, przykład włoskiej architektury renesansowej^[2].

Kościół i klasztor są eksterytorialną własnością Państwa Watykańskiego^[3]. Na mocy motu proprio papieża Piusa XII z 15 sierpnia 1945 roku kompleks został przekazany Zakonowi Rycerskiemu Grobu Bożego w Jerozolimie^[2] i stanowi główną siedzibę jego władz administracyjnych^[4]. Obie części kompleksu, podobnie jak inne eksterytorialne dobra Stolicy Apostolskiej na terenie Rzymu, są wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3]. Świątynia jest kościołem rektoralnym parafii św. Doroty w Rzymie oraz kościołem tytularnym^[5].

Lokalizacja

Kompleks znajduje się w XIII Rione Rzymu – Zatybrzu (Trastevere), na wzgórzu Janikulum przy Piazza Sant’Onofrio 2^[1].

Patron

Patronem kościoła jest św. Onufry – pustelnik żyjący w IV lub V wieku.

Historia

Pierwotnie, w okresie istnienia Państwa Kościelnego, kompleks należał do Kongregacji Ubogich Pustelników św. Hieronima(inne języki) (łac. Congregatio pauperum eremitarum B. Petri de Pisis Ordinis Sancti Hieronymi)^[2], jednej ze wspólnot zakonu hieronimitów^[6]. Początki budowli wiążą się z bł. Mikołajem z Forca Palena(inne języki) (1349–1449), który w 1419 roku założył na Janikulum pustelnię^[7], po czym w 1439 roku zaczął dobudowywać do niej kościół^[8]. Prace ukończono w 1446 roku^[8] i zgodnie z ówczesnym zwyczajem Mikołaj został pochowany pod posadzką kościoła^[7]. Wykańczanie kompleksu trwało do XVI wieku^[8].

Początkowo pustelnia znajdowała się w miejscu trudno dostępnym, ale w 1588 roku papież Sykstus V poprowadził do niej drogę od bramy Porta Santo Spirito(inne języki); w 1600 roku, za pontyfikatu Klemensa VIII, droga została wybrukowana^[9]. W 1712 roku szczątki Mikołaja z Forca Palena, otoczonego kultem, uroczyście przeniesiono na ołtarz główny kościoła^[7]. W świątyni, oprócz Mikołaja z Forca Palena, beatyfikowanego w 1771 roku^[7], pochowano m.in. poetę Torquata Tassa (1544–1595) i filozofa Franciscusa Patriciusa (1529–1597)^[10].

W 1873 roku klasztor został przejęty przez władze Królestwa Włoch i urządzono w nim szpital dziecięcy (Ospedale Pediatrico Bambino Gesù); nielicznym zakonnikom pozwolono zachować kościół^[5]. W 1929 roku klasztor zwrócono Państwu Watykańskiemu na mocy traktatów laterańskich^[5]. W 1933 roku Kongregacja Ubogich Pustelników św. Hieronima została rozwiązana decyzją papieża Piusa XI^[11].

Ostatnią renowację kompleks przeszedł w latach 1946–1947; dokonał jej Zakon Rycerski Grobu Bożego w Jerozolimie^[2].

Architektura i sztuka

Część kolumn użytych do budowy kompleksu pochodzi z epoki renesansu, a niektóre z różnych okresów historii Cesarstwa Rzymskiego^[2].

Kościół

Z zewnątrz kościół nie jest w żaden szczególny sposób oddzielony od klasztoru^[5].

Loggia kompleksu ma kształt litery L, w jej krótkim boku znajdują się cztery łuki zawierające wejście do kościoła (przy czym dwa skrajne zamurowano w celu utworzenia kaplicy), natomiast długi bok ma dziewięć łuków i zawiera wejście do klasztoru^[5]. Długie ramię loggi zawiera lunety zdobione freskami autorstwa Domenichina z 1605 roku, przedstawiającymi historie z życia św. Hieronima^[8]. W lunecie nad portalem głównym prowadzącym do wnętrza kościoła znajduje się malowidło Claudia Ridolfiego(inne języki) z 1600 roku Madonna z Dzieciątkiem^[8].

Wnętrze świątyni jest jednonawowe, nakryte sklepieniem krzyżowym, z pięcioma kaplicami bocznymi i wieloboczną apsydą^[8].

Apsydę zdobią freski przedstawiające historie z życia Marii namalowane przez Baldassare Peruzziego lub Jacopa Ripandę(inne języki)^[8].

Ołtarz główny

W ołtarzu głównym znajdują się relikwie bł. Mikołaja z Forca Palena^[5].

Wnętrze kościoła i ołtarz główny

Kaplice boczne

Kaplica św. Onufrego – sklepienie zdobi dzieło Antoniazza Romana Zwiastowanie^[8].

Kaplica Matki Bożej z Loreto – zaprojektowana w 1605 roku, ozdobiona freskami przez Giovanniego Battistę Ricciego(inne języki)^[8]. W ołtarzu dzieło Annibale Carracciego lub jego uczniów Matka Boża z Loreto^[8]. Na sklepieniu znajduje się Koronacja Matki Boskiej, dzieło malarza ze szkoły Carracciego^[8].

Kaplica św. Hieronima – nakryta dwiema kopułami^[8]. W ołtarzu Święty Hieronim, dzieło autorstwa Filippa Balbiego(inne języki)^[8]. Przy wejściu do kaplicy znajduje się grób Torquata Tassa z tablicą nagrobną ufundowaną w 1608 roku przez kardynała Bonifacia Bevilacquę (1571–1627)^[12], a po prawej stronie pomnik grobowy poety wykonany w 1857 roku przez Giuseppego De Fabrisa(inne języki)^[8].

Kaplica św. Piusa X – na sklepieniu fresk Trójca Przenajświętsza, dzieło Francesca Trevisaniego(inne języki)^[8]. W kaplicy został pochowany kardynał Nicola Canali (1874–1961)^[13].

Kaplica Krucyfiksu – pochowano w niej kardynałów Filippa Segę (1537–1596) i Giuseppego Gaspara Mezzofantiego (1774–1849)^[8].

Kaplica św. Onufrego

Kaplica Matki Bożej z Loreto

Grób poety Torquata Tassa w kaplicy św. Hieronima z tablicą nagrobną ufundowaną w 1608 roku przez kardynała Bonifacia Bevilacquę

Pomnik grobowy Torquata Tassa w kaplicy św. Hieronima, dzieło Giuseppego De Fabrisa z 1857 roku

Klasztor

W klasztorze znajduje się niewielki renesansowy wirydarz otoczony krużgankami; pochodzi z XV wieku^[5]. Kolumny arkad są wykonane z kilku gatunków granitu i marmuru, w tym jedna z czerwonego granitu z Asuanu w Egipcie, a dwie z białego marmuru tasyjskiego wydobywanego na greckiej wyspie Tasos^[5]. Antyczne kolumny zwieńczono piętnastowiecznymi kapitelami^[5].

W części klasztornej mieszczą się biura Zakonu Rycerskiego Grobu Bożego w Jerozolimie oraz pozostające pod opieką zakonu niewielkie muzeum poety Torquata Tassa^[4], który spędził w klasztorze ostatnie lata życia^[2] i zmarł w nim 25 kwietnia 1595 roku^[8]. W muzeum znajduje się kilka rękopisów poety^[4].

Jeden z krużganków łączących klasztor i kościół

Dziedziniec zewnętrzny z fontanną zbudowaną w 1924 roku na cześć poety Torquata Tassa^[5]

Renesansowy wirydarz otoczony krużgankami

Torquato Tasso spacerujący w klasztorze z kardynałem Cinziem Aldobrandinim, obraz włoskiego malarza Luigiego Busiego(inne języki) (1863/64), obecnie w Piankotece w Bolonii^[14]

Kardynałowie

Kościół św. Onufrego na Janikulum jest jednym z kościołów tytularnych nadawanych kardynałom-prezbiterom (Titulus Sancti Honuphrii in Ianicullo)^[15]. Tytuł ten został ustanowiony 6 lipca 1517 roku jako diakonia, natomiast 13 kwietnia 1587 roku został podniesiony do prezbiteratu^[15].

Kardynałowie diakoni

Jean de Lorraine (1519–1550)
Innocenzo Ciocchi del Monte (1550–1562)
Ludovico Madruzzo (1562–1569; pro hac vice 1569–1586)

Kardynałowie prezbiterzy

Philippe de Lénoncourt (1588–1592)
Filippo Sega (1594–1596)
Flaminio Piatti (1596–1600)
Domenico Toschi (1604–1610)
Maffeo Barberini (1610–1623)
Francesco Barberini (pro hac vice 1623–1624)
Antonio Marcello Barberini OFMCap (1624-1637)
vacat (1637–1645)
Orazio Giustiniani CO (1645–1649)
Giovanni Girolamo Lomellini (1652–1659)
Benedetto Odescalchi (1659–1676)
Pierre de Bonzi (1676–1689)
Wilhelm Egon von Fürstenberg (1689–1704)
Orazio Filippo Spada (1707–1724)
Vincenzo Petra (1724–1737)
vacat (1737–1744)
Francesco Landi Pietra (1744–1745)
vacat (1745–1749)
Giovanni Battista Mesmer (1749–1760)
vacat (1760–1773)
Giovanni Angelico Braschi (1773–1775
Marcantonio Marcolini (1777–1782)
vacat (1782–1794)
Giovanni Battista Caprara (1794–1810)
vacat (1810–1816)
Giovanni Battista Zauli (29 kwietnia 1816–21 lipca 1819)
Luigi Frezza (1836–1837)
Giuseppe Gasparo Mezzofanti (1838–1849)
Carlo Luigi Morichini (1852–1877)
Francesco Saverio Apuzzo (1877–1880)
vacat (1880–1894)
Domenico Svampa (1894–1907)
Pierre-Paulin Andrieu (1907–1935)
Emmanuel Suhard (1935–1949)
José Garibi Rivera (1958–1972)
Pio Taofinuʻu SM (1973–2006)
Carlo Furno (2006–2015)
vacat (2015–2023)
Pierbattista Pizzaballa OFM (od 2023)

Przypisy

↑ ^a ^b Chiesa rettoria Sant’Onofrio al Gianicolo. Diocesi di Roma. [dostęp 2019-04-07]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John Paul Sonnen: Official Rome Church of the Knights and Dames of the Order of the Holy Sepulchre: Sant'Onofrio on the Janiculum. liturgicalartsjournal.com, 9 czerwca 2020. [dostęp 2023-08-19]. (ang.).
↑ ^a ^b Zone extraterritoriali vaticane. vatican.va. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c Order of the Holy Sepulchre of Jerusalem. The Order’s Headquarters. vatican.va. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Sant’Onofrio al Gianicolo. Churches of Rome. [dostęp 2019-04-07]. (ang.).
↑ Pio Paschini: „Gerolamini”, w: Enciclopedia Italiana (1932). treccani.it. [dostęp 2023-08-23]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d Beato Nicola da Forca Palena. Sacerdote e fondatore. santiebeati.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Zatybrze cz. 5 – Janikulum. Zagubieni w Rzymie. [dostęp 2019-04-07].
↑ Chiesa e convento di S. Onofrio al Gianicolo. santosepolcro.sicilia.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).
↑ Frane Pertić. visitcres.hr. [dostęp 2023-08-21]. (ang.).
↑ Convento di Montebello. comune.isola-del-piano.ps.it. [dostęp 2023-08-23]. (wł.).
↑ Torquato Tasso. letteritaliana.weebly.com. [dostęp 2023-08-24]. (wł.).
↑ Nicola Canali. info.roma.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).
↑ Claudia Giraud: Bologna celebra i „suoi” pittori dell’‘800. A Palazzo d’Accursio in mostra le opere di Luigi Busi. artribune.com, 12 grudnia 2017. [dostęp 2023-08-20]. (wł.).
↑ ^a ^b Kościół św. Onufrego w Rzymie [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2019-04-07] (ang.).

Linki zewnętrzne

Giuseppe Caterbi, La chiesa di s. Onofrio e le sue tradizioni religiose, storiche, artistiche e letterarie, Roma dalla Tipografia forense, 1858 (dostęp w Google Books)

[DR-1] Chiesa rettoria Sant’Onofrio al Gianicolo. Diocesi di Roma. [dostęp 2019-04-07]. (wł.).

[liturgicalartsjournal.com-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f John Paul Sonnen: Official Rome Church of the Knights and Dames of the Order of the Holy Sepulchre: Sant'Onofrio on the Janiculum. liturgicalartsjournal.com, 9 czerwca 2020. [dostęp 2023-08-19]. (ang.).

[extraterritoriali-3] Zone extraterritoriali vaticane. vatican.va. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).

[oessh-4] Order of the Holy Sepulchre of Jerusalem. The Order’s Headquarters. vatican.va. [dostęp 2023-08-18]. (ang.).

[ChR-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Sant’Onofrio al Gianicolo. Churches of Rome. [dostęp 2019-04-07]. (ang.).

[hieronimici1-6] Pio Paschini: „Gerolamini”, w: Enciclopedia Italiana (1932). treccani.it. [dostęp 2023-08-23]. (wł.).

[santiebeati.it-7] Beato Nicola da Forca Palena. Sacerdote e fondatore. santiebeati.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).

[ZJ-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q Zatybrze cz. 5 – Janikulum. Zagubieni w Rzymie. [dostęp 2019-04-07].

[sicilia-9] Chiesa e convento di S. Onofrio al Gianicolo. santosepolcro.sicilia.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).

[patricius-10] Frane Pertić. visitcres.hr. [dostęp 2023-08-21]. (ang.).

[hieronimici2-11] Convento di Montebello. comune.isola-del-piano.ps.it. [dostęp 2023-08-23]. (wł.).

[bevilacqua-12] Torquato Tasso. letteritaliana.weebly.com. [dostęp 2023-08-24]. (wł.).

[canali-13] Nicola Canali. info.roma.it. [dostęp 2023-08-21]. (wł.).

[luigibusi-14] Claudia Giraud: Bologna celebra i „suoi” pittori dell’‘800. A Palazzo d’Accursio in mostra le opere di Luigi Busi. artribune.com, 12 grudnia 2017. [dostęp 2023-08-20]. (wł.).

[Ch-15] Kościół św. Onufrego w Rzymie [online], catholic-hierarchy.org [dostęp 2019-04-07] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]