Kość epokcypitalna

Czaszka triceratopsa widziana z przodu. Brzeg kryzy tworzą kości epokcypitalne

Na czaszce Triceratops prorsus kości epokcypitalne oznaczono numerem 4

Kość epokcypitalna^[1] (ang. epoccipital) – charakterystyczna kość wyścielająca kryzę dinozaurów z rodziny ceratopsów. Jej nazwa jest myląca, gdyż kość nie wiąże się z kością potyliczną (łac. os occipitale, ang. occipital bone)^[2]. Początkowo były oddzielnymi kośćmi, które zrastały się podczas wzrostu zwierzęcia z kośćmi łuskowymi bądź ciemieniowymi, tworzącymi podstawę kryzy. Kości te pełniły rolę bardziej zdobniczą niż funkcjonalną, mogły pomagać w odróżnianiu osobników poszczególnych gatunków. Kości epokcypitalne występowały prawdopodobnie u wszystkich znanych Ceratopsidae z możliwym wyjątkiem w postaci zuniceratopsa^[3]. Wydają się szeroko zróżnicowane pomiędzy centrozaurynami o krótkiej kryzie i chasmozaurynami o kryzach długich. U Centrosaurinae były eliptyczne o ograniczonej podstawie. U Ceratopsinae natomiast były trójkątne o szerokiej podstawie. Prócz tego u różnych gatunków występowały różnice w kształcie i ilości tychże struktur. Szczególnie u centrozaurów, jak centrozaur, styrakozaur czy pachyrinozaur, kości te były długie, przyjmowały kształt szpikulców i haków^[4]. Dobrze znanym przykładem jest szorstki, piłokształtny skraj szerokich, trójkątnych kości epokcypitalnych kryzy triceratopsa.

Angielski termin epoccipital ukuł sławny paleontolog Othniel Charles Marsh w 1889^[5][2].

Przypisy

1. David Lambert: Księga dinozaurów. 1996, s. 162, 167.
2. Peter Dodson: The Horned Dinosaurs. Princeton University Press, Princeton, New Jersey, 1996, s. 49, 63. ISBN 0-691-02882-6. (ang.).
3. Marginocephalia. W: Peter J. Makovicky: The Complete Dinosaur. Wyd. 2. Indiana University Press, 2012, s. 540. ISBN 978-0-253-35701-4. (ang.).
4. Ceratopsidae. W: Peter Dodson, Forster, Catherine. A; and Sampson, Scott D.: The Dinosauria. Wyd. 2. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 494–513. ISBN 0-520-24209-2. (ang.).
5. Othniel C. Marsh. The skull of the gigantic Ceratopsidae. „American Journal of Science, 3rd Series”. 38, s. 501–506, 1889. (ang.).