Królestwo Yeke

Królestwo Yeke
1856–1891
Ustrój polityczny

Monarchia

Stolica

Bunkeya

Data powstania

1856

Data likwidacji

20 grudnia 1891

Władca

Msiri

Waluta

Krzyż katangijski

Język urzędowy

kiyeke

Mapa opisywanego kraju
brak współrzędnych

Królestwo Yeke (zwane także królestwem Garanganze[1] lub Garenganze[2]) – krótkotrwałe państwo istniejące od około 1856 do 1891 roku, pod jednym władcą – Msiri. Znajdowało się w Katandze (obecnie Demokratyczna Republika Konga). W kraju posługiwano się językiem kiyeke[3].

Początki

[edytuj | edytuj kod]
Msiri, jedyny władca królestwa Yeke.

Około 1856 roku Msiri osiedlił się na południu Katangi wraz z kilkoma swoimi zwolennikami z ludu Nyamwezi[4]. Katanga była wówczas regionem wielu wypraw kupieckich lub wypraw w poszukiwaniu niewolników, miedzi czy kości słoniowej[5], jednym z takich kupców był także ojciec Msiri – Kalasa[3]. Lud Nyamwezi, który osiedlił się wówczas w regionie zaczął być nazywany Yeke, co w języku sumbwa oznaczało gildię łowców słoni[5]. W regionie Katangi główną walutą był krzyż katangijski[6].

Miejsce, w którym się osiedlili, było oddalone od królestw Luba, Lunda czy Kazembe[3]. Niedługo po zawiązaniu kilku sojuszy i przejęciu kontroli nad kilkoma wodzami z ludu Sanga, Msiri ogłosił się mwami (królem)[3]. Msiri przejął także tereny władców ludu Lunda[7]. Przejął także kontrolę nad wschodnim handlem niewolnikami[7].

Małżeństwa Msiri

[edytuj | edytuj kod]

Msiri prowadził politykę poprzez liczne małżeństwa, których liczba szacowana jest na ponad sto[8] (według niektórych źródeł nawet 500[9]). Żenił się z kobietami pochodzącymi z dworów jego poddanych, przez co jego lennicy myśleli, że mają swoich sojuszników na dworze władcy[8].

Rozwój państwa

[edytuj | edytuj kod]
Głowy umieszczone na palach wokół stolicy królestwa – Bunkeya.

W latach 70. XIX wieku Msiri zaczął handlować ze znanym arabskim kupcem – Tippu Tib[4]. Msiri był szczególnie zainteresowany kupnem karabinów i prochu, które uważał za absolutnie konieczne do zbudowania swojej potęgi militarnej. Wojsko w królestwie liczyło nawet 2000 osób[10] i było wyposażone przede wszystkim w lance i łuki[7].

W szczytowym okresie swojej władzy, w połowie lat 80. XIX wieku, Msiri nie tylko rządził, ze swej stolicy w Bunkeya[3] bardzo dużym królestwem, ale również otrzymywał daninę z sąsiednich obszarów[4][3]. Jego gospodarka była w dużej mierze oparta na handlu miedzią, chociaż w kraju odbywał się również handel niewolnikami i kością słoniową[4][3]. Podstawą jego polityki było utrzymywanie otwartych szlaków handlowych w kierunku wschodniego i zachodniego wybrzeża[4].

Według różnych raportów, królestwo Msiri, podczas każdego sezonu wytapiania, produkowało około 3,850 kilogramów miedzi[11].

Wpływy europejskie

[edytuj | edytuj kod]

W 1886 roku Msiri zaprosił do swojego państwa misjonarzy[4]. Wśród nich byli Frederick Stanley Arnot, Charles Swan i Faulknor[2]. Arnot zapewniał miejscowej ludności prostą pomoc medyczną, a także uczył dzieci czytać i pisać[2]. Założył także mały sierociniec[2].

Schyłek królestwa

[edytuj | edytuj kod]

Pod koniec 1880 roku Msiri odmówił negocjacji z Brytyjską Kompanią Południowoafrykańską. W 1891 roku, gdy przybyły wyprawy z Wolnego Państwa Konga, należącego do króla Belgii Leopolda II, jeden z żołnierzy próbował nawet zachęcić do buntu przeciwko Msiri[4].

20 grudnia 1891, podczas następnej belgijskiej wyprawy, w trakcie negocjacji, Msiri został śmiertelnie postrzelony z rewolweru. Śmierć władcy zakończyła istnienie państwa[3][12].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Joanna Lewis, Empire of Sentiment, Cambridge University Press, 18 stycznia 2018, s. 96, ISBN 978-1-107-19851-7.
  2. ↑ a b c d Arnot, Frederick Stanley, Central Africa (present day Democratic Republic of Congo, Angola and Zambia), Open Brethren (Christian Missions in Many Lands) [online], web.archive.org, 27 września 2007 [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2007-09-27].
  3. ↑ a b c d e f g h Everett Jenkins, Pan-African Chronology II: A Comprehensive Reference to the Black Quest for Freedom in Africa, the Americas, Europe and Asia, 1865–1915, McFarland, 11 lipca 2015, s. 255, ISBN 978-1-4766-0886-0.
  4. ↑ a b c d e f g Msiri | African ruler, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  5. ↑ a b Msiri: Yeke Kingdom, [w:] Kevin Shillington, Encyclopedia of African History 3-Volume Set, Routledge, 4 lipca 2013, s. 1047, ISBN 978-1-135-45670-2 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  6. ↑ Catanga Cross [online], PCGS [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  7. ↑ a b c Central Africa, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2020-05-25] (ang.).
  8. ↑ a b R.S. Arnot, F.S. Arnot and Msidi, www.nrzam.org.uk, 1958, s. 428–434 [dostęp 2020-05-25].
  9. ↑ Il peduncolo del Congo [online], Il Post, 8 lutego 2012 [dostęp 2020-04-26] (wł.).
  10. ↑ Amy McKenna, The history of Central and Eastern Africa, wyd. 1st ed, New York: Rosen Publishing Group, 2011, s. 16, ISBN 978-1-61530-322-9, OCLC 694763493.
  11. ↑ Thomas Q. Reefe, The Rainbow and the Kings: A History of the Luba Empire to 1891, 1 stycznia 1981, s. 173, ISBN 978-0-520-04140-0.
  12. ↑ Yeke in "Dizionario di Storia" [online], www.treccani.it [dostęp 2020-05-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-25] (wł.).