Krasnopol (Polska)

Krasnopol

wieś
Kościół Przemienienia Pańskiego
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	sejneński
Gmina	Krasnopol
Liczba ludności (2011)	1245[2][3]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	16-503[4]
Tablice rejestracyjne	BSE
SIMC	0760886[5]
Położenie na mapie gminy Krasnopol Krasnopol
Położenie na mapie Polski Krasnopol
Położenie na mapie województwa podlaskiego Krasnopol
Położenie na mapie powiatu sejneńskiego Krasnopol
54°06′57″N 23°12′24″E/54,115833 23,206667[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Krasnopol – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona na Pojezierzu Wschodniosuwalskim, w województwie podlaskim, w powiecie sejneńskim, siedziba gminy Krasnopol^[5][6]. Miejscowość leży przy drodze wojewódzkiej nr 653.

Integralne części wsi Krasnopol^[5][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0760892	Brogi	część wsi
0760900	Czortek	część wsi
0760917	Pod Jezioro	część wsi
0760923	Pod Las	część wsi
0760930	Pod Pawłówką	część wsi
0760946	Rozbójnica	część wsi

Krasnopol uzyskał lokację miejską w 1770 roku. Został zdegradowany w 1825 roku^[7]. Miasto królewskie w ekonomii grodzieńskiej położone było w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[8]. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krasnopol. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Na terenie Krasnopola znajduje się zabytkowa synagoga z 1850. Do rejestru zabytków wpisany jest też układ urbanistyczny miejscowości. We wsi znajduje się kościół parafialny pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego oraz synagoga niepełniąca już swej pierwotnej funkcji.

Historia

I Rzeczpospolita

Krasnopol został założony w 1770 z polecenia Antoniego Tyzenhauza w uroczysku Opidemie przy drodze z Sejn do Wigier i Suwałk^[9]. Przywilej miejski uzyskał prawdopodobnie w 1782^[10]. Według planów miał stać się głównym ośrodkiem klucza dóbr królewski Pomorze, utworzonego w ramach kolonizacji słabo zaludnionej Puszczy Przełomskiej^[9]. W trakcie lokalizacji wyznaczono prostokątny rynek o wymiarach 130x90 m z miejscem pod zabudowę kościelną przy południowej pierzei, a także drugi mniejszy rynek^[9]. W 1781 erygowano parafię Przemienienia Pańskiego^[11]. Pierwotnie powstał na jej potrzeby drewniany kościół^[11].

Osadnictwo w Krasnopolu, mimo przeznaczenia w tym celu dużych terenów, rozwijało się powoli^[9]. W 1786 w Krasnopolu zamieszkiwały 94 rodziny^[12]. W mieście osiedlali się także Żydzi – w 1786 w mieście było 6 rodzin żydowskich, zaś w 1792 zamieszkiwało 26 rodzin^[11]. Miejscowość nie rozwinęła się w większy ośrodek usługowo-handlowy (w 1792 był w niej tylko 1 kramarz i 6 rzemieślników), pozostając dużą osadą rolniczą^[11].

Królestwo Prus

Po III rozbiorze Polski Krasnopol znalazł się w Królestwie Prus w prowincji Prusy Nowowschodnie w powiecie wigierskim^[13]. Na przełomie XVIII i XIX w. Krasnopol liczył 533 mieszkańców i 172 domy, z czego Żydzi stanowili 4,5% (40 osób)^[14]. W mieście działało 29 rzemieślników^[15]. Miejscowość miała charakter rolniczy, zajmując 120 włók^[16]. Liczba hodowanych zwierząt przedstawiała się następująco: 137 koni, 170 wołów, 180 krów, 99 cieląt, 375 owiec i 614 świń^[16]. W czasach panowania pruskiego Krasnopol utracił prawa miejskie^[17].

Księstwo Warszawskie i Królestwo Kongresowe

5 lipca 1807 Krasnopol został zajęty przez brygadę gen. Stanisława Fiszera^[18]. Krasnopol wszedł następnie w skład departamenty łomżyńskiego w Księstwie Warszawskim^[19].

W 1827 w Krasnopolu zamieszkiwało 1414 mieszkańców, zaś w 1880 liczba ludności wynosiła 2246 osób^[20]. W 1862 w miejscu drewnianego kościoła wybudowano murowaną, późnoklasycystyczną świątynię Przemienienia Pańskiego^[11]. W XIX wieku Krasnopol, podobnie jak inne miejscowości powiatu sejneńskiego, specjalizował się ówcześnie w uprawie chmielu^[20].

W trakcie powstania styczniowego pod Krasnopolem 26 sierpnia 1863 miała miejsce potyczka oddziału dowodzonego przez Reklewskiego i Dahlena^[21]. Po reorganizacji administracyjnej w 1866 Krasnopol wszedł w skład powiatu sejneńskiego w guberni suwalskiej^[22].

Dwudziestolecie międzywojenne

Po I wojnie światowej Krasnopol wszedł w skład Polski dopiero w sierpniu 1919^[23]. Liczba ludności Krasnopola spadła po wojnie do 1192 mieszkańców^[20]. W 1929 we wsi był kościół katolicki oraz synagoga^[24].

Zabytki

Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są następujące obiekty^[25]:

• układ urbanistyczny (część), XVIII/XIX w. (nr rej.: 437 z 28.11.1985)
• kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego, 1862 (nr rej.: A-916 z 17.08.1992)
• kaplica pw. św. Agaty, drewniana, XIX/XX w. (nr rej.: A-916 z 17.08.1992)
• cmentarz rzymskokatolicki tzw. „stary” (nr rej.: 634 z 11.01.1989)
• cmentarz rzymskokatolicki tzw. „nowy” (nr rej.: 635 z 11.01.1989)
• zadaszenie studni drewniane, Rynek, 1941 (nr rej.: 49 z 9.02.1980)

• 
  Ul. Wojska Polskiego
• 
  Centrum miejscowości
• 
  Dom z wiatrakiem
• 
  Ochotnicza Straż Pożarna

• 
  Kaplica św. Agaty
• 
  Cmentarz

Synagoga

Synagoga została wybudowana w 1850. Zlokalizowano ją przy Małym Rynku Żydowskim (obecnie ul. Polna). Wybudowano ją na planie prostokąta z surowego kamienia, oszkarpowano ją i pokryto gontem. W trakcie okupacji Niemcy zdewastowali synagogę. Po wojnie budynek niszczał, a następnie został przeznaczony na magazyn. Obecnie jest otynkowany i pokryty dachówką^[26].

Szkoła

Dzieci i młodzież z Gminy Krasnopol uczęszczają do nowego budynku szkoły, w którym mieści się Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II.

Ludzie związani z Krasnopolem‎

 Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Krasnopolem (Polska)‎.

Zobacz też

• Cmentarz żydowski w Krasnopolu

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 61430
2. Wieś Krasnopol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-11-02] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 614 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. GUS. Wyszukiwarka TERYT
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 42-43.
8. Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 86.
9. Wędzki 1975 ↓, s. 28.
10. Krachało 1992 ↓, s. 19.
11. Wędzki 1975 ↓, s. 29.
12. Wędzki 1975 ↓, s. 28–29.
13. Wędzki 1975 ↓, s. 36–37.
14. Wędzki 1975 ↓, s. 38.
15. Wędzki 1975 ↓, s. 39.
16. Wędzki 1975 ↓, s. 40.
17. Wędzki 1975 ↓, s. 45.
18. Wędzki 1975 ↓, s. 47.
19. Wędzki 1975 ↓, s. 48–49.
20. Krachało 1992 ↓, s. 24.
21. Katalog miejsc pamięci powstania styczniowego w województwie podlaskim 2013 ↓, s. 59.
22. Krachało 1992 ↓, s. 23.
23. Krachało 1992 ↓, s. 27.
24. Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 130 .
25. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025 [dostęp 2018-04-04] .
26. Synagoga w Krasnopolu (Mały Rynek Żydowski) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-04] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-04] .

Bibliografia

• Katalog miejsc pamięci powstania styczniowego w województwie podlaskim. Białystok: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Oddział Białystok, 2013. ISBN 978-83-88372-50-6.
• Aleksander Krachało: Dzieje Krasnopola i Ochotniczej Straży Pożarnej. Krasnopol: 1992.
• Andrzej Wędzki: Miasteczka Pojezierza Sejneńskiego. W: Materiały do dziejów Ziemi Sejneńskiej. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 9–71.

Linki zewnętrzne

• Krasnopol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 636 .