Kraśnik dzięgielowiec

Kraśnik dzięgielowiec
Zygaena angelicae
Ochsenheimer, 1808
Ilustracja
Imago
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

motyle

Rodzina

kraśnikowate

Podrodzina

Zygaeninae

Rodzaj

Zygaena

Podrodzaj

Zygaena s.str.

Gatunek

kraśnik dzięgielowiec

Synonimy
  • Zygaena latipennis Herrich-Schäffer, 1852
Multimedia w Wikimedia Commons

Kraśnik dzięgielowiec[1][2][3] (Zygaena angelicae) – gatunek motyla z rodziny kraśnikowatych i podrodziny Zygaeninae. Zamieszkuje środkową i wschodnią część Europy.

Taksonomia

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1808 roku przez Ferdinanda Ochsenheimera. Współcześnie klasyfikowany jest w podrodzaju nominatywnym rodzaju Zygaena[4][5]. W jego obrębie tworzy grupę gatunków transalpina wraz z pokrewnymi Zygaena dorycnii, kraśnikiem goryszowcem i Zygaena transalpina[6][7]. W obrębie kraśnika dzięgielowca wyróżnia się podgatunki[1]:

  • Zygaena angelicae angelicae Ochsenheimer, 1808
  • Zygaena angelicae angelicotransalpina Daniel, 1954
  • Zygaena angelicae elegans Burgeff, 1913
  • Zygaena angelicae herzegowinensis Reiss, 1922
  • Zygaena angelicae rhatisbonensis Burgeff, 1914
  • Zygaena angelicae ternovanensis Koch, 1938

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kopulacja

Motyl ten osiąga od 26 do 35 mm rozpiętości skrzydeł[1]. Ciało jest stosunkowo smukłe jak na przedstawiciela rodzaju. Głowa zaopatrzona jest w maczugowate, drobno piłkowane czułki[8]. Ostatni z członów czułków jest biały[3]. Szeroki tułów jest czarny, włącznie z patagiami i tegulami. Skrzydło przednie osiąga od 12 do 15 mm długości i nie jest prześwitujące[8]. Tło ma czarne z silnym połyskiem metalicznym o odcieniu zielonym lub błękitnym[3]. Na wierzchu skrzydła przedniego zwykle występuje wzór z pięciu jaskrawoczerwonych plam. Plamy te mogą jednak mieć barwę od żółtej po kawowobrązową. Mogą być zredukowane lub całkiem zanikłe, a czasem może występować dodatkowa plama szósta. Plamy druga i czwarta oraz trzecia i piąta mogą być ze sobą zlane. Na spodniej stronie przedniego skrzydła plamy łączą się w wyraźnie widoczną, jaskrawoczerwoną pręgę[8][1][3]. Skrzydła tylnej pary mają tło takiej samej barwy jak plamy na skrzydłach pary pierwszej[8]. Zwykle są one tylko czarno obwiedzione[2], ale zdarzają się osobniki o jaskrawym polu silnie zredukowanym[8].

Odwłok jest cały czarny z metalicznym połyskiem, zaopatrzony w czerwoną obrączkę z czarnym przyprószeniem[8][1][3]. Genitalia samca mają walwy eliptycznie zaokrąglone, zaś wyrostki unkusa położone blisko siebie, równie szerokie na całej długości i u szczytów tępo ścięte. Edeagus ma płytkę brzuszną (lamina ventralis) pokrytą dachówkowato zachodzącymi na siebie kolcami. U samicy ósmy tergit odwłoka jest zesklerotyzowany w równym stopniu na brzegach i na pozostałej powierzchni. Genitalia samicy cechują się znamieniem torebki kopulacyjnej zbudowanym z ostrokątnych, słabo zesklerotyzowanych płytek[8].

Gąsienice mają krępe ciało. Ubarwione są zielonożółto z dwoma szeregami drobnych, czarnych plamek, biegnącymi wzdłuż grzbietu[3][2].

Ekologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Owad ten zamieszkuje siedliska otwarte, suche i nasłonecznione. Preferuje murawy kserotermiczne, ale spotykany bywa też na suchych polanach leśnych[3][8][2]. Owady dorosłe aktywne są od końca czerwca do sierpnia[1][8][2]. Odżywiają się nektarem[2]. Gąsienice są fitofagami żerującymi na cieciorce pstrej, cieciorce żółtej, Coronilla coronata, ostrołódce kosmatej, komonicy zwyczajnej i różnych gatunkach koniczyn[8][1][3][9]. Zimowanie odbywa się w stadium gąsienicy[8][3].

Gatunek zachodniopalearktyczny[4][3], znany z Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Polski, Litwy, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji oraz europejskiej części Rosji[5]. Przez polską część Pomorza i Kurpie przebiega jego północna granica zasięgu[8].

Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” owad ten umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia (NT)[10]. Z kolei na „Czerwonej liście zwierząt zagrożonych Niemiec” figuruje jako gatunek zagrożony (EN)[11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g Krzysztof Jonko: Zygaena (Zygaena) angelicae Ochsenheimer, 1808. [w:] Lepidoptera Mundi [on-line]. [dostęp 2022-03-12].
  2. ↑ a b c d e f Zygaena angelicae – Kraśnik dzięgielowiec. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-03-12].
  3. ↑ a b c d e f g h i j Kraśnik dzięgielowiec. [w:] Przyroda Świętokrzyska [on-line]. [dostęp 2022-03-12].
  4. ↑ a b Zygaena. [w:] Funet.fi [on-line]. [dostęp 2022-03-12].
  5. ↑ a b Zygaena (Zygaena) angelicae Ochsenheimer, 1808. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-03-12].
  6. ↑ A. Hofmann, W.G. Tremewan. A revised check-list of the genus Zygaena Fabricius, 1775 (Lepidoptera: Zygaenidae, Zygaeninae), based on the biospecies concept. „Entomologist’s Gazette”. 61, s. 119–131, 2010. 
  7. ↑ Konstantin A. Efetov, Axel Hofmann, Gerhard Tarmann, W.G. Tremewam. Taxonomic comments on the treatment of the Zygaenidae (Lepidoptera) in volume 3 of Moths of Europe, Zygaenids, Pyralids 1 and Brachodids (2012). „Nota Lepidopterologica”. 37 (2), s. 123-133, 2014. DOI: 10.3897/nl.37.7940. 
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l Jerzy S. Dąbrowski: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XXVII Motyle – Lepidoptera, zeszyty 14-15. Ślimakówki – Limacodidae, kraśniki – Zygaenidae. Toruń: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
  9. ↑ Manfred Koch: Wir bestimmen Schmetterlinge. Band 2: Bären, Spinner, Schwärmer und Bohrer Deutschlands. 2., erweiterte Auflage. Radebeul/Berlin: Neumann, 1964.
  10. ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.
  11. ↑ Bundesamt für Naturschutz (Hrsg.): Rote Liste gefährdeter Tiere Deutschlands. Münster: Landwirtschaftsverlag, 1998. ISBN 978-3-896-24110-8.