Krocionóg krwawoplamy

Krocionóg krwawoplamy
Blaniulus guttulatus[1][2]
(Bosc, 1792)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

wije

Gromada

dwuparce

Podgromada

Chilognatha

Infragromada

Helminthomorpha

(bez rangi) Eugnatha
Nadrząd

Juliformia

Rząd

Julida

Nadrodzina

Blaniuloidea

Rodzina

Blaniulidae

Rodzaj

Blaniulus

Gatunek

krocionóg krwawoplamy

Synonimy

Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798)[3][4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Krocionóg krwawoplamy[5][6][7][8] (Blaniulus guttulatus) – gatunek dwuparca z rzędu Julida i rodziny Blaniulidae[1][2]. Ma ciało drobne, cienkie[9], barwy białawej, z czerwonymi plamami po bokach oraz bardzo dużą i zmienną liczbę nóg – od 59 do 103 par[10]. Jest gatunkiem pochodzącym z południowo-zachodniej Europy, ale został szeroko rozprzestrzeniony. Występuje także jako gatunek obcy w Polsce. Opisywany jest jako szkodnik upraw rolnych[9].

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Krocionóg krwawoplamy ma ciało drobne, cienkie, barwy białawej lub żółtoszarej[9], z czerwonymi bocznymi plamami[9][10], po jednej parze na segment tam gdzie są[10]. Osiąga długość 7,5-16 mm i szerokość 0,4-0,7 mm[9].

Posiada charakterystyczne dla dwuparców gruczoły obronne. Brak ich na segmentach bez nóg[9]. Są widoczne jako wspomniane czerwone plamy na bokach[7]. Wydzielany przez nie płyn ma kolor czerwony[9]. Zawiera m.in. benzochinony i estry kwasów tłuszczowych[7].

Ma bardzo dużą i zmienną liczbę odnóży krocznych – od 59 do 103 par[10], na segmentach od 2–go do 4–go za głową po jednej parze, dalej po 2 pary[10][9]. U samca obydwie pary odnóży 7-go segmentu są przekształcone w nóżki kopulacyjne. Wystają one na zewnątrz ciała, nie są ukryte w kieszonkach. Zmieniona jest również pierwsza para odnóży samca[9].

Pierwszy segment za głową (szyjny) jest największy. Przedostatni segment (preanalny[10]) tworzy płytkę ogonową bez wyrostka, ostatni (analny[10]) pokrywy odbytowe i płytkę odbytową[9]. Według niektórych autorów segment analny dwuparców jest częścią preanalnego, stanowiącego wtedy ostatni pierścień (telson)[10].

Na zapierścieniach diplosegmentów (segmentów podwójnych) i pokrywach odbytowych ma szczecinki[9].

Na głowie znajdują się siedmioczłonowe czułki. Krocionóg krwawoplamy jest zwierzęciem ślepym – nie ma oczu[9]. Nie ma też narządów Tömösváry’ego[10].

Tryb życia

[edytuj | edytuj kod]

Krocionóg krwawoplamy jest gatunkiem synantropijnym[9][10], czyli związanym z człowiekiem[7].

Jest polifagiem, czyli zwierzęciem wielożernym. Odżywia się nie tylko pokarmem roślinnym, ale żeruje również na odchodach i zwłokach[9][10] bezkręgowców i kręgowców[10]. Jest też spotykany w gniazdach mrówek[9].

Posądza się go o bycie szkodnikiem upraw rolnych[9][10] na polach, w ogrodach, szklarniach i inspektach[6]. Dotyczy to szczególnie[6] upraw ziemniaków i truskawek[9][6][7]. Pojawia się również na innych warzywach i owocach – burakach cukrowych, ogórkach, fasoli, grochu[9][6][7], roślinach ozdobnych w szklarniach, marchwi, pietruszce, poziomkach, kukurydzy, słoneczniku[6] a nawet w szkółkach leśnych[9][6][10].

Żeruje na kiełkujących nasionach (szczególnie ogórkach i fasoli[9])[9][6][10], młodych roślinach[6], korzeniach (np. grochu[9][10])[9][6][10], bulwach, owocach, liściach[6].

W ciągu dnia na podziemnych częściach roślin, w nocy na powierzchni[6][7].

Często podejrzewa się, gatunek ten uważany jest za szkodnika prawdopodobnie niesłusznie[10][9]. Wynika to stąd, że żeruje na roślinach tylko w specyficznych warunkach[9]:

  • gdy części roślin są uszkodzone, gnijące[9][6], lub rośliny zostały wcześniej zaatakowane przez inne szkodniki, jak na przykład ziemniaki zarażone Phytophthora infestans[6]. Z tego powodu można go uznać nawet za gatunek pożyteczny, ponieważ usuwa gnijące substancje. Narządy zmysłowe tego krocionoga są pobudzane, gdy przez uszkodzoną powierzchnię rośliny wydostają się cukry[9]. Niektórzy jednak uważają, że krocionóg krwawoplamy jest pierwotnym szkodnikiem[6].
  • przy małej wilgotności powietrza. Wtedy źródłem wilgoci mogą stać się dla niego kiełkujące rośliny[9].

Zdarzają się pojawy masowe, inwazyjne tego krocionoga – na przykład w 2011 roku w Krakowie i w 2010 roku w Lublinie[7].

Krocionóg krwawoplamy obwiniany jest również o to, że:

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Krocionóg krwawoplamy pochodzi z południowo–zachodniej Europy. Jest jedynym przedstawicielem rodzaju Blaniulus, który rozprzestrzenił się na wschód jako gatunek synantropijny[9].

Jego zasięg obejmuje środkową część Europy od Francji do zachodniej Rosji i od Włoch do Skandynawii. Jest też na Wyspach Kanaryjskich[11]. W Polsce występuje w całym kraju, synantropijnie. Może wydostawać się ze szklarni i inspektów do ogrodów, na pola uprawne, do parków[9].

Został również introdukowany w Amerycje Północnej (Stany Zjednoczone, Kanada)[12][2], Australii, Nowej Zelandii, na Azorach, w Ameryce Południowej (Boliwia, Argentyna)[2][3].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b Sierwald, P.; Spelda, J. (2019). MilliBase. Blaniulus guttulatus (Bosc, 1792). Accessed at: http://millibase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=945117 on 2020-02-16
  2. ↑ a b c d Blaniulus guttulatus (Bosc, 1792) in GBIF Secretariat (2019). GBIF Backbone Taxonomy. Checklist dataset https://doi.org/10.15468/39omei accessed via GBIF.org on 2020-02-16.
  3. ↑ a b Sierwald, P.; Spelda, J. (2019). MilliBase. Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798). Accessed at: http://millibase.org/aphia.php?p=taxdetails&id=945118 on 2020-02-16
  4. ↑ Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798) in GBIF Secretariat (2019). GBIF Backbone Taxonomy. Checklist dataset https://doi.org/10.15468/39omei accessed via GBIF.org on 2020-02-16.
  5. ↑ J.W. Ruszkowski. Wyniki badań nad szkodliwą fauną Polski na podstawie materjałów z lat 1919 – 1930. „Rocznik Ochrony Roślin. Część B. Szkodniki Roślin”. 1 (Zeszyt 1/3, obejmuje okres 1919 – 1930 r.), 1933. Warszawa: Z zasiłku Ministerstwa Rolnictwa i Reform Rolnych. [dostęp 2020-02-16].  (PDF)
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Grzegorz Kania: Znaczenie gospodarcze krocionogów (Diplopoda). W: Nauki rolnicze i przyrodnicze – wybrane zagadnienia. Mirosław Szala (red.), Kamil Maciąg (red.). Lublin: Wydawnictwo Naukowe TYGIEL, 2017, s. 103– 121. ISBN 978-83-65598-76-9.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Małgorzata Kłyś, Natalia Malejky. Gleba – środowisko życia wielu organizmów. „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”. 2017/4, s. 41-46, 2017. [dostęp 2020-02-16].  (PDF)
  8. ↑ Agnieszka Kosewska, Mariusz Nietupski: Zeszyt do ćwiczeń z zoologii. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, 2019. [dostęp 2020-02-16].
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Wanda Stojałowska: Krocionogi (Diplopoda) Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961. Cytat: Polska Akademia Nauk, Instytut Zoologiczny.
  10. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jadwiga Kaczmarek: 5.2. Gromada: Diplopoda – dwuparce. W: Eugeniusz Grabda, Hieronim Dastych, Jadwiga Kaczmarek, Stanisław L. Kazubski, Jan Koteja, Izabella Mikulska, Stanisław Smreczyński, Witold Stefański, Kazimierz Sembrat, Jarosław Urbański, Józef Wilkjalis: Zoologia; Bezkręgowce. Eugeniusz Grabda (red.). Wyd. drugie zmienione. T. 2. Cz. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 368–391. ISBN 83-01-05178-7.
  11. ↑ Blaniulus guttulatus (Fabricius, 1798). Fauna Europaea. [dostęp 2020-02-10]. (ang.).
  12. ↑ Ralph V. Chamberlin, Richard L. Hoffman. Checklist of the millipeds of North America. „United States National Museum, Bulletin”. 212, 1958. Washington, D. C.: Smithsonian Institution. [dostęp 2020-02-16]. (ang.). 

Literatura

[edytuj | edytuj kod]
  • Wanda Stojałowska: Krocionogi (Diplopoda) Polski. Warszawa: Polska Akademia Nauk, Instytut Zoologiczny; Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1961.