Księżomierz

Zobacz też: inne znaczenia nazwy Księżomierz.

Księżomierz

zniesiona wieś
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Powiat	kraśnicki
Gmina	Gościeradów
Liczba ludności (2021)	976[2][3]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	23-275[4]
Tablice rejestracyjne	LKR
SIMC	0792047
Położenie na mapie gminy Gościeradów Księżomierz
Położenie na mapie Polski Księżomierz
Położenie na mapie województwa lubelskiego Księżomierz
Położenie na mapie powiatu kraśnickiego Księżomierz
50°54′31″N 21°59′24″E/50,908611 21,990000[1]

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Księżomierz

Księżomierz (dawniej także Księżomiesz^[5]) – dawna wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie kraśnickim, w gminie Gościeradów^[6][7].

Nazwę zniesiono z 1.01.2024 r. Jednocześnie zniesiono nazwę Księżomierz Dzierzkowska (osada leśna), zmieniając rodzaj miejscowości oraz nazwy: Ulica Dzierzkowska na Księżomierz Dzierzkowska, Ulica Gościeradowska na Księżomierz Gościeradowska, Ulica Kościelna na Księżomierz Kościelna^[6].

Poniższy opis dotyczy stanu przed 2024 r.

Wieś królewska w starostwie urzędowskim w powiecie urzędowskim województwa lubelskiego w 1786 roku^[8]. Za Królestwa Polskiego istniała gmina Księżomierz. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Księżomierz. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Wieś stanowi sołectwo gminy Gościeradów^[9]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 917 mieszkańców^[10].

W Księżomierzy urodził się Jan Nosek – poseł na Sejm II RP, więzień Majdanka a także Grzegorz Tuderek poseł na Sejm III RP.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Księżomierz przed 1 stycznia 2024 r.^[7][11]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0792099	Księżomierz Dzierzkowska	osada leśna (zniesiona 1 stycznia 2024 r.)
0792053	Ulica Dzierzkowska	część wsi (od 1 stycznia 2024 r. wieś)
0792060	Ulica Gościeradowska	część wsi (od 1 stycznia 2024 r. wieś)
0792076	Ulica Kościelna	część wsi (od 1 stycznia 2024 r. wieś)

Historia

Księżomierz w roku 1554 Xiaszmiesza, wież położona 14 km na południowy zachód od Urzędowa. Historycznie położona w powiecie urzędowskim parafii Dzierzkowice. Wieś stanowiła własność królewską. W roku 1554 Stanisław Tęczyński wojewoda sandomierski i starosta urzędowski lokuje wieś Księżomierz na terenie należącym do wsi Dzierzkowice. Jest to lokacja wtórna bowiem w 1488 r. była już Keszomiesza osadą graniczącą z Boiską Wolą i Leśnikiem, połączona drogą ze Świeciechowem. Była królewszczyzną. Nie pisze o niej Długosz, chociaż opisał parafię Dzierzkowice, do której Księżomierz należała. Z opisu z roku 1565 wiadomo że wieś osadzona w dąbrowie przy gościńcu lubelskim posiadała 50 kmieci na 27 ¼ łana. Było w niej wówczas 7 ludzi wolnych (wolników), 5 karczmarzy, zagrodnicy, kołodziej, kowal, szewc. Wieś graniczy z Lisnikiem i Dzierzkowicami^[12].

W 1905 r. w spisach figurują: wieś Księżomierz, folwark Księżomierz, wieś Księżomierz Łanowe Sołtysy i wieś Księżomierz Poduchowne. Spis powszechny z 1921 roku wykazuje tylko wieś i kolonię Księżomierz spisane razem.

W czasie agresji III Rzeszy na Polskę, Warszawska Brygada Pancerno-Motorowa z rejonu Księżomierza podjęła uniedaną próbę powstrzymania przeprawiajacy się na wschodni przeg Wisły pod Annopolem wojsk niemieckiej 10 Armii^[13].

15 marca 1942 Niemcy spacyfikowali wieś. Zabili kilkanaście osób a zabudowania spalili^[14].

Po II wojnie światowej były to trzy wsie: Księżomierz Dzierzkowska, Księżomierz Gościeradowska i Księżomierz Kościelna oraz wieś Księżomierz Kolonia traktowane jako oddzielne miejscowości. W 1970 r. istniały wsie: Księżomierz Wieś i Księzomierz Kolonia. Potem funkcjonowały: Księżomierz (wieś), Księżomierz Osada i Księżomierz Kolonia, a pozostałe miały status części miejscowości. Księżomierz Gościeradowska była osadą leśną^[15].

Zobacz też

• Księżomierz

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 64383
2. Wieś Księżomierz w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
3. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-14] .
4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 631 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
5. • Księżomiesz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 829 .
   • Księżomierz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 187 .
6. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych. (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)
7. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2016-02-29]. brak numeru strony
8. Karol de Perthées, Mappa szczegulna woiewodztwa lubelskiego 1786.
9. Jednostki pomocnicze gminy Gościeradów. Urząd Gminy Gościeradów. [dostęp 2016-02-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
10. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)
12. Księżomierz, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .
13. Mańkowski 1978 ↓, s. 49.
14. Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 392
15. Księżomierz, [w:] Słownik historyczno-geograficzny ziem polskich w średniowieczu, Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 2010–2014 .

Bibliografia

• Zygmunt Mańkowski: Między Wisłą a Bugiem 1939-1944. Studium o polityce okupanta i postawach społeczeństwa. Lublin: 1978.