Lejkówka jadowita

Lejkówka jadowita
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

incertae sedis

Rodzaj

lejkówka

Gatunek

lejkówka jadowita

Nazwa systematyczna
Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm
Führ. Pilzk. (Zwickau): 122 (1871)
Multimedia w Wikimedia Commons
Charakterystyczne mięsiste plamy na kapeluszu

Lejkówka jadowita (Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rzędu pieczarkowców (Agaricales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Clitocybe, Incertae sedis, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1801 r. Persoon nadając mu nazwę Agaricus rivulosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1871 r. P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Clitocybe[1]. Synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus rivulosus Pers. 1801
  • Agaricus rivulosus var. neptuneus Berk. & Broome 1883
  • Agaricus rivulosus Pers. 1801, var. rivulosus
  • Clitocybe dealbata var. minor Cooke 1883
  • Clitocybe dealbata var. rivulosa (Pers.) P. Kumm. 1871
  • Clitocybe rivulosa var. gracilis Métrod 1939
  • Clitocybe rivulosa var. neptunea (Berk. & Broome) Massee 1893
  • Clitocybe rivulosa (Pers.) P. Kumm.2 1871 var. rivulosa
  • Omphalia rivulosa (Pers.) Quél. 1886

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r. Synonimy polskie: lejkówka odbielona, lejkówka strumykowa[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnicy 2–5 cm. Początkowo wypukły z podwiniętymi brzegami, później płaski, często z wgłębieniem pośrodku, a na dnie wgłębienia niekiedy mały garbek. Za młodu czysto biały, pokostowato oszroniony, później z koncentrycznymi strefami cielistymi, pod warstwą oszronienia na ogół bladocielisty; gładki, nagi[4]. Bardzo charakterystyczne dla tego gatunku są mięsiste plamy na kapeluszu[5].

Blaszki

Najpierw białe, potem szarawobiaławe, gęste, ścieśnione, prosto przyrośnięte[4]. Dość głęboko zbiegają na trzon[5].

Trzon

Wysokość 2–4 cm, grubość 4–6 mm, walcowaty, pełny, nieco włóknisty (podłużnie). Kolor biały do cielistego[5].

Miąższ

Biały, cienki, elastyczny, nie zmienia zabarwienia po przekrojeniu. Smak nieznaczny, zapach przypomina świeżo zmieloną mąkę lub świeżo piłowane drzewo[4].

Wysyp zarodników

Biały. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, bezbarwne, o średnicy 4–5,5 × 2,5–3,5 µm[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Najliczniej opisano występowanie tego gatunku w Europie, ale znany jest także w Ameryce Północnej i Afryce[6].

Owocniki pojawiają się od sierpnia do listopada, w miejscach trawiastych, na łąkach uprawnych, pastwiskach, polach, obrzeżach dróg lub na skraju lasów liściastych, także pod zaroślami w parkach. Występuje pojedynczo lub w małych grupach, dość pospolicie[4].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Grzyb silnie trujący (zatrucia muskarynowe). Zawiera dość dużo muskaryny, trucizny działającej na nerwy. Objawy występują po upływie 1/4-4 godzin od zjedzenia. Objawy: silne pocenie, łzawienie, zaburzenia widzenia, wymioty, kolki żołądkowo-jelitowe. Silne zatrucie może spowodować śmierć[4]. Zdarza się to jednak rzadko, głównie u ludzi z niewydolnością oddechową lub niedoczynnością serca. Pierwsze objawy zatrucia pojawiają się już po 15-30 minutach od spożycia grzybów i często mijają po 2 godzinach. Antidotum stanowi atropina[7].

Gatunki podobne

[edytuj | edytuj kod]
  • lejkówka biaława (Clitocybe candicans), która jednak na kapeluszu nie ma charakterystycznych przebarwień, a podstawa jej trzonu pokryta jest białymi strzępkami grzybni[5].
  • lejkówka liściowa (Clitocybe phyllophila). Jest większa, jej blaszki słabo zbiegają i nie ma przebarwień na kapeluszu[5].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum. [dostęp 2013-09-15]. (ang.).
  3. ↑ Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f Ewald Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Stefan Łukomski (tłum.), Warszawa: Klub dla Ciebie – Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 152, ISBN 83-7404-513-2, OCLC 836313700.
  5. ↑ a b c d e Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. ↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-04-08].
  7. ↑ Warmia i Mazury. Lejkówka strumykowa. [dostęp 2015-04-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-17)].