Lepiężnik kutnerowaty

Lepiężnik kutnerowaty
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

lepiężnik

Gatunek

lepiężnik kutnerowaty

Nazwa systematyczna
Petasites spurius (Retz.) Rchb.
279 1831[3]
Synonimy
  • Nardosmia spuria (Retz.) Less.
  • Petasites niveus Trotzky
  • Petasites tomentosus (Ehrh.) DC.
  • Tussilago paradoxa Roth ex Steud.
  • Tussilago spuria Retz.
  • Tussilago tomentosa Ehrh[4]
Multimedia w Wikimedia Commons

Lepiężnik kutnerowaty (Petasites spurius) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Zwarty zasięg gatunku obejmuje teren Europy południowo-wschodniej od Karpat po Ural, na północ od Morza Czarnego. Poza tym rośnie w rejonie Morza Bałtyckiego – we wschodniej Danii, w północno-wschodnich Niemczech, w południowej Szwecji, w Polsce i krajach bałtyckich oraz dalej na wschód w Rosji po zachodnią część Syberii i pogórza pasm górskich w Azji Środkowej[5]. W Polsce rośnie głównie na wybrzeżu, poza tym nad rzekami w północnej i środkowej części kraju[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Część podziemna
Szeroko rozrastające się i zgrubiałe w węzłach kłącze[6].
Łodyga
Gruba, mięsista i silnie kutnerowata łodyga kwiatostanowa. Okryta jest skrętoległymi, bezogonkowymi i obejmującymi łodygę, lancetowatymi liśćmi łuskowatymi o długości do 8 cm. W górze łodyga rozgałęzia się tworząc gęsty (z czasem rozluźniający się), złożony kwiatostan. Łodyga osiąga do 30 cm wysokości w czasie kwitnienia, a 40 cm podczas owocowania[6].
Liście
Oprócz niewielkich liści łodygowych lepiężnik wytwarza też liście odziomkowe wyrastające bezpośrednio z kłącza. Liście rozwijają się dopiero po przekwitnięciu kwiatów i początkowo są tutkowato zwinięte. Są mniejsze niż u innych lepiężników występujących w Europie Środkowej[6] – osiągają do 15–20 cm długości[7]. Kształt ich blaszki jest trójkątny lub pięciokątny, z sercowato wyciętą nasadą. Brzeg liścia nierówno, tępo ząbkowany. Spód blaszki liściowej jest trwale okryty białym kutnerem. Także ogonki liściowe są silnie owłosione[6].
Kwiaty
Pędy kwiatostanowe rozwijają się przed liśćmi. Drobne kwiaty zebrane są w koszyczki, a te w grona na szczycie łodygi. Koszyczki otulone są lancetowatymi listkami okrywy, które są zielone z białym obrzeżeniem, na szczycie zaostrzone, a u nasady okryte kutnerem. Kwiaty są brudnobiałe lub jasnożółte. Koszyczki cechują się niepełną dwupiennością – na niektórych okazach występują głównie kwiaty żeńskie (rośliny gynodynamiczne), a na niektórych dominują kwiaty męskie (rośliny androdynamiczne). Podczas owocowania kwiatostany się rozluźniają i androdynamiczne przybierają kształt baldachowaty, a gynodynamiczne – kloszowaty[6].
Owoc
Walcowate lub nieco spłaszczone niełupki z głębokimi bruzdami o długości ok. 3 mm i szerokości ok. 0,5 mm, barwy matowo brązowej[8], wyposażone w białe, nierozgałęzione włoski puchowe, umożliwiające przenoszenie ich przez wiatr[6].
  • Kwiatostan złożony
    Kwiatostan złożony
  • Koszyczki
    Koszyczki
  • Owoce
    Owoce
  • Liście
    Liście

Biologia i ekologia

[edytuj | edytuj kod]
Lepiężnik kutnerowaty na wydmach

Roślina zasiedla wilgotne piaski, najczęściej na wybrzeżach morskich i wzdłuż rzek. Rzadziej pojawia się na sandrach i wydmach śródlądowych[6]. Tworzy luźne skupienia na wydmach i łachach oraz w lukach między zaroślami łęgów wierzbowych[7]. Uznawany jest za gatunek wyróżniający zespołu roślinnego Corynephoro-Silenetum tataricae[7].

Kwitnienie następuje w marcu i kwietniu[6]. Roślina wydziela zapach opisywany jako pluskwiany[7] – przypominający woń pluskiew[6].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]

Tak jak w przypadku innych lepiężników, popiół po spaleniu roślin tego gatunku stosowano jako zamiennik soli[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-08-19] (ang.).
  3. ↑ Petasites spurius (Retz.) Rchb.. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2017-08-19].
  4. ↑ Hassler M.: Petasites spurius (Retz.) Rchb.. [w:] World Plants: Synonymic Checklists of the Vascular Plants of the World (version May 2017) [on-line]. Species 2000 & ITIS Catalogue of Life, Naturalis, Leiden, the Netherlands. [dostęp 2017-08-19].
  5. ↑ Petasites spurius. [w:] Den Virtuella Floran [on-line]. Naturhistoriska riksmuseet. (Za: Hultén, E. & Fries, M. 1986. Atlas of North European vascular plants: north of the Tropic of Cancer I-III. – Koeltz Scientific Books, Königstein). [dostęp 2017-08-19].
  6. ↑ a b c d e f g h i j Pawłowski B., Jasiewicz A. (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. XII. Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 312.
  7. ↑ a b c d Barbara Sudnik-Wójcikowska, Agnieszka Krzyk: Rośliny wydm, klifów, solnisk i aluwiów. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2015, s. 40. ISBN 978-83-7763-288-8.
  8. ↑ Vít Bojnanský, Agáta Fargašová: Atlas of Seeds and Fruits of Central and East-European Flora: The Carpathian Mountains Region. Springer Science & Business Media, 2007, s. 703. ISBN 1-4020-5362-2.
  9. ↑ Johannes Seidemann: World Spice Plants: Economic Usage, Botany, Taxonomy. Springer Science & Business Media, 2005, s. 281. ISBN 3-540-27908-3.