Liniał sinusowy

1. Liniał sinusowy 100x25 mm

2. Pomiar kąta klina za pomocą liniału sinusowego

Liniał sinusowy, sinuśnica^[1] – przyrząd pomiarowy do dokładnego pomiaru kątów lub odwzorowania kątów. Wykonany jest z utwardzonej stali. Składa się z liniału i dwóch jednakowej średnicy walców, które są do liniału przymocowane na stałe na obu jego końcach. Osie walców są względem siebie równoległe i leżą w płaszczyźnie równoległej do górnej powierzchni liniału. Odległość osi walców jest dokładnie określona, jest liczbą całkowitą i najczęściej wynosi 100 mm lub 10 cali co ułatwia obliczanie kątów.

Przebieg pomiaru

3. Schemat pomiaru

Do pomiaru liniałem sinusowym niezbędna jest płaska płyta pomiarowa, płytki wzorcowe oraz czujnik w podstawie. Pomiar kąta polega na dobraniu takiego stosu płytek wzorcowych H umieszczanych pod jednym z walców (rys. 2), aby górna powierzchnia mierzonego przedmiotu umieszczonego na liniale byłą równoległa do płyty pomiarowej. Równoległość kontroluje się za pomocą czujnika umieszczonego w statywie. Jeżeli nie uda się doprowadzić do równoległości to należy zanotować wskazania czujnika ${\displaystyle O_{1}}$ i ${\displaystyle O_{2}}$ na obu końcach powierzchni przedmiotu oraz odległość ${\displaystyle L_{1}}$ pomiędzy punktami pomiarowymi. Wynik pomiaru jest sumą kąta pochylenia liniału oraz poprawki wynikającej z nierównoległości:

${\displaystyle \alpha =\arcsin {\frac {H}{L}}+\operatorname {arctg} {\frac {O_{2}-O_{1}}{L_{1}}}\approx \arcsin {\frac {H}{L}}+{\frac {O_{2}-O_{1}}{L_{1}}}.}$

Poprawka jest wyrażona w radianach i ma prawidłowy znak jeżeli odczyt O₁ został wykonany od strony płytek wzorcowych.

Źródłami niepewności pomiaru kąta są:

• błąd stosu płytek wzorcowych ${\displaystyle H,}$
• błąd długości liniału sinusowego ${\displaystyle L,}$
• błędy pomiaru różnicy wskazań czujnika ${\displaystyle O_{2}-O_{1},}$
• błąd pomiaru odległości pomiędzy punktami pomiaru czujnikiem ${\displaystyle L_{1},}$
• błąd płaskości płyty pomiarowej.

Dla małych kątów osiągana jest niepewność pomiaru rzędu kilku minut kątowych, ale dla kątów powyżej 45° rośnie ona bardzo szybko.

Zobacz też

• PN-M-53354:1979 Narzędzia pomiarowe – Liniały sinusowe

Przypisy

1. sinuśnica, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-16] .

Bibliografia

• Praca zbiorowa: Mała encyklopedia metrologii. WNT, 1989, s. 166.
• Jakubiec. W, Malinowski. J: Metrologia wielkości geometrycznych. WNT, 1989, s. 231–233.Sprawdź autora:1 oraz 2.