Lubanowo

Lubanowo

wieś
Kościół pw. Chrystusa Króla
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	gryfiński
Gmina	Banie
Liczba ludności (2022)	749[2]
Strefa numeracyjna	91
Kod pocztowy	74-111[3]
Tablice rejestracyjne	ZGR
SIMC	0772702
Położenie na mapie gminy Banie Lubanowo
Położenie na mapie Polski Lubanowo
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Lubanowo
Położenie na mapie powiatu gryfińskiego Lubanowo
53°07′46″N 14°36′43″E/53,129444 14,611944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Jaz zastawkowy na Tywie w przy małej elektrowni wodnej w Trzaskach.

Lubanowo (dawniej niem. Liebenow) – wieś w Polsce, położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, w gminie Banie, nad rzeką Tywą, przy drodze wojewódzkiej nr 121 łączącej Gryfino i Myślibórz przez Banie. Wieś jest położona 5 km na północny zachód od Bań.

W 2003 r. wieś miała 984 mieszkańców^[4].

Do 2000 roku przez Lubanowo przebiegała linia kolejowa łącząca Chwarstnicę z Baniami, we wsi był przystanek Lubanowo^[5].

W latach 1954–1971 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lubanowo, po jej zniesieniu w gromadzie Banie. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie szczecińskim.

• Lubanowo

• Banie

Historia

Wieś istniała w połowie XIII wieku w komturii templariuszy rureckich, na ten czas datujemy budowę istniejącego kościoła. W 1274 r. przy załagodzeniu sporów o Parsów wystąpił Jan de Leuenowe. Ponieważ poprzedził go na liście świadków proboszcz z Chojny, a obok też wystąpił Wilkin z Bartkowa (de Berticow), można przyjąć, że to rycerz lub sołtys z Labanowa, a nie przedstawiciel rodu rycerskiego Liebenowow znanego w księstwie pomorskim w tym czasie.

W sposób bezpośredni wieś pojawia się w 1330 r., gdy templariusze nadali 27 łanów w lenno do „wspólnej ręki” braciom Eilhardowi i Janowi. Ci zakupili 8 łanów od wasali Jana Rudego, dawniej sołtysa w Święciu nad Odrą, 16 łanów od Jana i Henryka dawniej z Bań, synów zmarłego Hellenrechta „z Cmentarza”, 3 łany w Baniewicach kupione od Henryka i Arnolda Łysych. Dało to początek majątkowi szlacheckiemu. Kapituła kamieńska ok. 1370 r. miała prawo do daniny w zbożu z 64 łanów. W 1407 r. książę Świętobor I szczeciński nadał joannitom będę pieniężną z 6 łanów, dotąd pobieraną przez rodzinę Mörner z Chojny. Z młynem (Trzaski) wieś była potwierdzana joannitom w 1459 i 1487 r.

Pierwszym duchownym ewangelickim był Piper, po nim Kaspar Rehwinkel, Mateusz Rigeman, Bartłomiej Pribbernow z Trzcińska. Do parafii należał kościół filialny w Sosnowie. W 1571 r. wieś liczyła 61 łanów uprawianych przez sołtysa (4 łany) i 22 chłopskich; w 1603 i 1615 r. mieszkali we wsi sołtys i 21 chłopów (po 3 łany), 5 zagrodników, młynarz, kowal, karczmarz, kołodziej. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej sołtys (5 łanów) zorganizował folwark, dołączając 21 łanów z siedmiu opuszczonych gospodarstw chłopskich. Obsadzonych było tylko 9 gospodarstw. W czasach szwedzkich była to własność Jana Adlera Salviusa, od którego po 1711 r. wieś wykupił margrabia Fryderyk Wilhelm.

Zabytki i obiekty historyczne

Kościół pw. Chrystusa Króla w Lubanowie. Na pierwszym planie pomnik upamiętniający mieszkańców wsi poległych podczas I wojny światowej, z figurą Chrystusa

Kościół i cmentarz

Kościół pw. Chrystusa Króla z ok. poł. XIII w. zlokalizowany jest w centrum wsi, po wschodniej stronie drogi. Budowla orientowana, salowa, rozplanowana na rzucie prostokąta, bez wydzielonego odrębnie prezbiterium. Wieża w partii zachodniej ma tę samą szerokość co nawa. Ściany obwodowe wykonano ze starannie obrobionej granitowej kwadry o regularnym wątku. W ścianie zachodniej w partii podwieżowej zachował się portal ostrołukowy, trójskokowy z gzymsem wklęsłym w nasadzie łuku.

W ścianie południowej znajduje się portal trójskokowy o łuku półkolistym; w elewacji wschodniej trzy otwory okienne w partii dolnej (środkowe węższe i wyższe) o półkolistym wykroju, w partii zachodniej nad portalem trzy blendy o półkolistym wykroju. Podobnie rozwiązano otwory okienne elewacji podłużnych. Widoczne są ślady zamurowanych otworów okiennych i drzwiowych. Na uwagę zasługuje również czarno-biały motyw szachownicy na kwadrze wmurowanej przy południowym narożniku elewacji wschodniej^[6] (prawdopodobnie pierwotnie umieszczony przy portalu zachodnim). Wieża przebudowana w XVIII w., o konstrukcji ryglowej (odbudowana po zniszczeniach II wojny światowej bez barokowej latarni).

Z wyposażenia ocalał tylko jeden z trzech dzwonów odlanych dla kościoła w Lubanowie przez szczecińskiego ludwisarza Johanna Jacoba Mangolda w 1697 r.; ponadto relikty XVIII-wiecznego ołtarza i XIX-wieczna empora organowa. Świątynia jest obiektem zabytkowym wpisanym do Rejestru zabytków pod nr rej. 129 z 31.07.1956 r.^[7]

Cmentarz przykościelny leży na nieregularnej parceli wygładzonej kamiennym murem. W murze okazała XVIII-wieczna bramka flankowana przez dwie furty. Zachował się pomnik poświęcony mieszkańcom wsi, którzy zginęli w czasie I wojny światowej. W południowej części cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny. Zachowała się aleja lipowa.

Zespół dworsko-folwarczny z parkiem

Zespół dworsko-folwarczny o metryce XIX-wiecznej zlokalizowany jest poza wsią, po jej południowo-zachodniej stronie. Nie zachował się dwór (spłonął w 1969 r.) i większość zabudowy folwarcznej. Niewielki podworski park romantyczny nawiązujący do wzorów angielskich założony został około połowy XIX w. Zachował się cenny starodrzew komponowany: okazałe dęby, kasztanowce, magnolia, dąb czerwony, świerk kłujący odm. srebrzysta, jedlica.

Zabudowa wsi

Zachowały się w szczególności ryglowe stodoły z XIX w., budynki mieszkalne z licznymi detalami architektonicznymi z XIX i XX w., murowana remiza z drewniana wieżyczką obserwacyjną z początku XX w. i kuźnia z 1921 r.^[8]

Jezioro Lubanowo

Od 2014 roku w jeziorze Lubanowo prowadzone są podwodne, nieinwazyjne badania archeologiczne. Odkryto liczne zabytki z okresu wpływów rzymskich oraz z wczesnego średniowiecza. Jezioro było kiedyś jeziorem rytualnym, w którym składano broń oraz ekwipunek wojowników^[9].

W 2020 roku odnaleziono tam łódź jednopienną (tzw. dłubankę) z wczesnego okresu żelaza^[10].

Sport

W Lubanowie działa klub sportowy Czarni Lubanowo, który w sezonie 2023/2024 występuje w klasie A, gr. zachodniopomorskiej III^[11].

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 69983
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 669 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. Program Ochrony Środowiska dla gminy Banie. Abrys Technika Sp. z o.o., 2004, s. 17. (Załącznik Nr 1 do Uchwały Nr XX/182/04 Rady Gminy Banie z dnia 30 listopada 2004 r.)
5. Serwis Kolej.one, Chwarstnica-Swobnica
6. Piotr Skurzyński "Pomorze" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2007 ISBN 978-83-7495-133-3 s. 27
7. [Westerpomerania, Liebenow]
8. Gmina Banie, Turystyka. banie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-11-27)].
9. Jezioro Lubanowo – miejsce ofiarne – Wydział Archeologii UW [online] [dostęp 2022-01-14]  (pol.).
10. BartoszB. Kontny BartoszB., Unikatowa dłubanka z Lubanowa - Archeowieści.pl [online], archeowiesci.pl, 19 kwietnia 2021 [dostęp 2022-01-14]  (pol.).
11. Skarb - Czarni Lubanowo [online], www.90minut.pl [dostęp 2024-03-03] .