Ludwik Rajchman
 Ludwik Rajchman (pocz. XX wieku) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 listopada 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 lipca 1965 |
| Zawód, zajęcie |
bakteriolog |
| Narodowość | |
| Tytuł naukowy |
Profesor akademicki |
| Alma Mater | |
| Dzieci |
Jan Rajchman (informatyk w USA) |
| Krewni i powinowaci |
Helena Radlińska (siostra, pedagog), Aleksander Rajchman (brat, matematyk), Michał Ludwik Baliński (wnuk, matematyk) |
| |
| Odznaczenia | |
| |
Ludwik Witold Rajchman (ur. 1 listopada 1881 w Warszawie, zm. 13 lipca 1965 w Chenu) – polski bakteriolog i działacz społeczny żydowskiego pochodzenia, jeden z założycieli UNICEF, wolnomularz[1][niewiarygodne źródło?][2].
Wczesne życie i edukacja
[edytuj | edytuj kod]Syn Aleksandra i Melanii z Hirszfeldów. Ukończył III Gimnazjum w Warszawie w 1900 roku[3]. Działał w Polskiej Partii Socjalistycznej. Po masakrze robotników folwarcznych w Łaniętach w marcu 1905 roku, wydał odezwę wzywającą do strajków rolnych. Współautorami odezwy, sygnowanej przez Ludowe Koło Oświaty, byli m.in. Konstanty Krzeczkowski, Stefan Wolff i Stefan Julian Brzeziński (współzałożyciel Polskiego Związku Ludowego)[4][5]. Rajchman przemycił odezwę z Krakowa do Królestwa Polskiego. Po rozłamie w PPS na IX zjeździe w Wiedniu w 1906 roku, przyłączył się do PPS-Lewicy. Za działalność w czasie rewolucji 1905 roku został aresztowany. Po czterech miesiącach pobytu w więzieniu został uwolniony dzięki pomocy finansowej teściów. Musiał opuścić Królestwo Polskie przez co wyjechał do Kazania, aby to tam nostryfikować dyplom lekarski[6]. Następnie pojechał do Francji, by w latach 1907–1909 studiować w Instytucie Pasteura w Paryżu[4]. W 1919 zorganizował Państwowy Centralny Zakład Epidemiologiczny w Warszawie (przemianowany później na Państwowy Zakład Higieny[7]), którego był pierwszym dyrektorem[4].
Emigracja i działania za granicą
[edytuj | edytuj kod]W latach 1920–1921 był współorganizatorem Komisji Epidemiologicznej Ligi Narodów. W 1929 i 1930–1931 przebywał w Chinach jako doradca medyczny Czang Kaj-szeka i Song Ziwena, w latach 1931–1939 ekspert Narodowej Rady Ekonomicznej do Spraw Odbudowy Chin, 1940–1943 doradca Song Ziwena, jako specjalny przedstawiciel Chin w USA.
Dziedzictwo
[edytuj | edytuj kod]Był pomysłodawcą i współzałożycielem UNICEF – Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci[8]. Dzięki jego inicjatywie w latach 1948–1951, w 22 krajach na całym świecie wykonano około 30 milionów badań lekarskich i dostarczono 17 milionów szczepionek przeciwko gruźlicy[9].
W marcu 2018 roku powstała Fundacja na rzecz Polskiej Młodzieży im. Ludwika Rajchmana, której celem była pomoc młodzieży w osiąganiu sukcesów na rynku pracy oraz w rekrutacji na uniwersytety, poprzez zniesienie barier finansowych i pomoc merytoryczną[10][11].
Był ojcem informatyka Jana Rajchmana i dziadkiem matematyka Michała Ludwika Balińskiego, oraz pradziadkiem pisarki Marty Balińskiej, która wydała jego dobrze przyjętą biografię[12]. Jego siostrą była Helena Radlińska pedagog, a bratem Aleksander Rajchman matematyk[13].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)[14]
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Jan Rajchman – najstarszy syn Ludwika, absolwent Politechniki Federalnej w Zurychu i pionier informatyki
- Michał Ludwik Baliński – wnuk Ludwika Rajchmana, matematyk o wkładzie w teorię gier
- Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci (UNICEF)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ SĘP, Forpoczty masonerii w Polsce, „Myśl Narodowa” 1933 nr 30, s. 345.
- ↑ Masoni: Towarzysze i zegarmistrzowie. s. newsweek.pl. [dostęp 2021-12-15].
- ↑ Henryk Korczyk, Ludwik Witold Rajchman [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2019-11-22] (pol.).
- ↑ a b c Ludwik Witold Rajchman. www.ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2015-07-20].
- ↑ Katarzyna Gauza: Rewolucja 1905, "Strajki rolne – to słuszna broń". rewolucja1905.online. [dostęp 2024-11-04]. (pol.).
- ↑ Balińska 2012 ↓, s. 60.
- ↑ Historia | Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny [online], web.archive.org, 14 lipca 2018 [dostęp 2019-04-21] [zarchiwizowane z adresu 2018-07-14].
- ↑ Polski naukowiec współzałożycielem UNICEF / Aktualności / O nas / UNICEF Polska – pomagamy dzieciom [online], www.unicef.pl [dostęp 2019-06-17].
- ↑ Balińska 2012 ↓, s. 7.
- ↑ Krajowy Rejestr Sądowy.
- ↑ Ludwik Rajchman Foundation » Patron [online], rajchman.org [dostęp 2019-04-21] (ang.).
- ↑ Mikołaj Gliński, Biografia Ludwika Rajchmana po latach po polsku [online], Culture.pl [dostęp 2019-06-17] (ang.).
- ↑ Balińska 2012 ↓, s. 33.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 630 „za zasługi na polu narodowem i humanitarnem”.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marta A. Balińska, Ludwik Rajchman, lider międzynarodowej ochrony zdrowia, „Medycyna Pracy”, XLIV, 1993, 4.
- Marta A. Balinska, For the good of humanity: Ludwik Rajchman, medical statesman, Central European University Press, Budapeszt 1998, ISBN 963-9116-17-3.
- Marta A. Balińska: Ludwik Rajchman. Życie w służbie ludzkości. Maria Braunstein, Michał Krasicki (tłum.). Warszawa: Studio EMKA, 2012. ISBN 978-83-62304-43-1.
- Jakub Polit, Chiny, Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, ISBN 83-88542-68-0, OCLC 749405256.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Biogram Ludwika Rajchmana na stronie Instytutu Pasteura. pasteur.fr. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-04)].
- Informacja o wydaniu w języku polskim biografii Ludwika Rajchmana