Lutkea grzebieniasta

Lutkea grzebieniasta
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

różowate

Rodzaj

lutkea

Gatunek

lutkea grzebieniasta

Nazwa systematyczna
Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze
Revis. Gen. Pl. 1: 217 (1891)[3]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Lutkea grzebieniasta w Górach Kaskadowych pod Mount Thielsen

Lutkea grzebieniasta[4] (Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze) – gatunek reprezentujący monotypowy rodzaj roślin – lutkea Luetkea z rodziny różowatych. Zasięg gatunku obejmuje północno-zachodnią Amerykę Północną – zachodnią część Stanów Zjednoczonych (od Kalifornii po Waszyngton i Montanę oraz Alaskę) i zachodnią Kanadę[3][5]. Występuje on na podłożu skalnym w miejscach wilgotnych i świeżych w obrębie tundry, w lukach w lasach, na łąkach, wrzosowiskach[5] i wyleżyskach[4]. W górach sięga po piętro alpejskie[4] 3500 m n.p.m.[5] Kwitnie od czerwca do września[5].

Roślina uprawiana jest jako ozdobna w ogrodach skalnych. Lokalnie wykorzystywana jest jako roślina lecznicza, zwłaszcza do w przypadku bolesnych menstruacji[6].

Nazwa naukowa upamiętnia Friedricha Benjamina Lütkego (1797–1882), rosyjskiego kapitana i badacza Arktyki[7].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Półkrzew tworzący darnie, osiągający zwykle 10–15 cm wysokości, rzadziej do 30 cm. Pędy są płożące, z rozłogami, nagie[7].
Liście
Zimozielone, nieopadające także po obumarciu, skrętoległe (przy czym w dole pędu międzywęźla są krótkie i liście są gęsto ułożone, w górze międzywęźla są dłuższe). Liście są ogonkowe[7], ogonki osiągają do 1 cm długości i są wąsko oskrzydlone[5]. Blaszka jest zielona lub zielonoszara[5], naga, romboidalna, o długości do 1,5 cm, 2–3 razy trzykrotnie podzielona, brzegi blaszki są płaskie[7].
Kwiaty
Osadzone na szypułkach i zebrane po 5–20 (rzadko nieco więcej) w szczytowe grona. Kwiaty wsparte są przysadkami w dole kwiatostanu dwukrotnie trójdzielnymi, a w górze o blaszce pojedynczej, równowąskiej. Kwiaty osiągają do 6 mm średnicy. Hypancjum ma kształt półkulisty i wysokość do 1 mm, jest nagie lub owłosione. Działki kielicha w liczbie 5, są wyprostowane lub rozpostarte, trójkątne. Płatki korony w liczbie 5, są krótsze od działek, białe, jajowate do łopatkowatych. Pręcików jest 20 i są one krótsze od płatków. Zalążnia tworzona jest przez pięć owocolistków (rzadko 4 lub 6), wolnych, owłosionych. Zawierają one po 3–5 zalążków. Szyjki osadzone są bocznie[7].
Owoce
Skupione w trwałym hypancjum i otoczone trwałymi działkami mieszki w liczbie odpowiadającej liczbie owocolistków, osiągające do 3 mm długości[7]. Mieszki otwierają się wzdłuż obu szwów[5]. Zawierają nasiona w liczbie od jednego do czterech[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Gatunek i rodzaj klasyfikowany jest w obrębie rodziny różowatych Rosaceae do podrodziny Amygdaloideae Arnott i plemienia Spiraeeae Candolle[2][8]. W obrębie plemienia jest siostrzany względem rodzaju parzydło Aruncus[7].

Uprawa

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny o małych wymaganiach glebowych i wysokiej mrozoodporności. Zalecane do uprawy w miejscach chłodnych i zacienionych. Rozmnaża się je z nasion wysiewanych wiosną w szklarni lub inspekcie albo za pomocą sadzonek zielnych pozyskiwanych latem i ukorzenianych w doniczkach w inspektach, wysadzanych do gruntu wiosną[9].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-09-14] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-09-14] (ang.).}
  3. ↑ a b Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-09-14].
  4. ↑ a b c B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 563. ISBN 978-83-7506-846-7.
  5. ↑ a b c d e f g Luetkea pectinata (Pursh) Kuntze, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14].
  6. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 544, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ a b c d e f g h Richard Lis, Luetkea Bongard, [w:] Flora of North America [online], eFloras.org [dostęp 2023-09-14].
  8. ↑ Genus Luetkea Bong.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2023-09-14].
  9. ↑ J. Hrynkiewicz-Sudnik, B. Sękowski, M. Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 289-290, ISBN 83-01-13434-8.