Lutry

Ten artykuł dotyczy wsi w Polsce. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Lutry

wieś
kościół p.w.św.Marii Magdaleny i św.Walentego
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	olsztyński
Gmina	Kolno
Wysokość	148 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	418[2]
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	11-311[3]
Tablice rejestracyjne	NOL
SIMC	0478440
Położenie na mapie gminy Kolno Lutry
Położenie na mapie Polski Lutry
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Lutry
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego Lutry
54°00′34″N 20°53′49″E/54,009444 20,896944[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Lutry, wnętrze kościoła

Lutry

Lutry (niem. Luthen, Lautern) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Kolno.

Do 1954 roku siedziba gminy Lutry. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Lutry. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.

Wieś warmińska nad Jeziorem Luterskim.

Historia

Nazwa wsi pochodzi od nazwiska Henryka Lutra – wójta krajowego. Wieś została założona ok. 1333–1342 r. przez wójta Henryka Lutra, jednak dokument lokacyjny nie zachował się. W 1346 r. Bruno Luter założył karczmę. Zasadźcami byli Henryk, Piotr i Mikołaj. Drugi akt lokacyjny był wystawiony przez biskupa Warmińskiego Henryka Sorboma w 1375 r. Mieszkańcy wsi byli zobowiązani do szarwarku na rzecz zamku w Jezioranach, który zniesiono w 1528 r. (przyczynił się do tego biskup warmiński Maurycy Ferber). W 1688 r. karczmę prowadził Michał Dost. Była ona wyposażona w jedną morgę ziemi uprawnej. W czasie wojen polsko-krzyżackich i szwedzkich wieś została zniszczona. W plebiscycie w 1920 r. głosowano za Prusami Wschodnimi (ok. 700 głosów). Po 1945 r., Lutry stały się wsią sołecką ze szkołą.

Zabytki

Spośród 174 budynków część uznano za zabytkowe. Szczególna jest zabudowa warmińska w postaci murowanych i częściowo drewnianych obiektów mieszkalnych i gospodarczych.

• Kościół parafialny św.św. Marii Magdaleny i Walentego, 1863, nr rej.: 3031 z 22.03.2000
• kapliczka przydrożna z pocz. XIX w., nr rej.: 634 z 12.10.1967
• cmentarz rzym.-kat., nr rej.: 3780 z 2.03.1987^[4].

Kościół

Pierwszy kościół wybudowany w XIV w., spalił się w roku 1550. Po odbudowaniu konsekrowany był 18 kwietnia 1580 r. przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera pod wezwaniem Marii Magdaleny. Obecny kościół (neogotycki) wybudowano w 1863 r., otrzymał drugi tytuł św. Walentego był konsekrowany 3 czerwca 1893 r. przez biskupa Andrzeja Thiela. Parafia pw. Świętej Marii Magdaleny istnieje od 15 kwietnia 1375 r. Posiada wysoki szczyt i sześcioboczną wieżę zwieńczoną szczycikami i hełmem ostrosłupowym^[5].

Parafia

Rzymskokatolicka Parafia św. Marii Magdaleny i św. Walentego w Lutrach należy do dekanatu Jeziorany archidiecezji warmińskiej. Kościół parafialny znajduje się w Lutrach. Od 2009 r. proboszczem parafii jest ks. Lech Kozikowski. Do parafii należą kaplice w Kikitach, Wągstach i Pierwągach. Wspólnota liczy około 1000 osób.

W XIV wieku roku biskup warmiński Henryk Sorbom zatwierdził wybudowanie kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Walentego. Po pożarze w 1550 roku świątynia w 1580 roku została ponownie konsekrowana przez biskupa warmińskiego Marcina Kromera ku czci św. Marii Magdaleny.

Obecny kościół neogotycki (1860–1863) a konsekrował w 1893 roku biskup Andrzej Thiel, dodając mu tytuł św. Walentego. Wyposażenie wnętrza jest także neogotyckie. Przy kościele mieści się budynek, w którym przed wojną znajdowała się duża plebania^[6].

Infrastruktura

We wsi zlokalizowana jest szkoła oraz przedszkole. Szkoła w Lutrach istnieje od XVIII w. W Wiejskim Domu Kultury organizowane są różne spotkania, wystawy (stałe i tymczasowe), imprezy kulturalne. Funkcjonuje Ochotnicza Straż Pożarna i Zespół Opieki Zdrowotnej.

W 2017 roku nastąpiło otwarcie nowej Remizy Strażackiej, którą poświęcił proboszcz Kozikowski a otworzył Wójt gminy Kolno Henryk Duda^[7].

We wsi znajdują się gospodarstwo agroturystyczne, ośrodek turystyczny, karczma oraz trzy sklepy.

Przyroda

W okolicy znajduje się rezerwat kormoranów.

Demografia

Liczba ludności wsi Lutry od XVIII wieku do dziś. Obecnie we wsi mieszka 18% dzieci i młodzieży, 63% pracujących dorosłych oraz 18% seniorów^[8].

rok	ludność
1783	57 gospodarstw
1818	393
1848	630
1939	781
1998	561
2002	502
2011	498

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 70878
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 695 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
4. woj. warmińsko-mazurskie – pow. olsztyński, wieś Lutry. [w:] Rejestr zabytków nieruchomych [on-line]. NID, 2017-12-31. s. 158. [dostęp 2018-02-14]. (pol.).
5. Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 92
6. Parafia pw. św. Marii Magdaleny w Lutrach. Encyklopedia Warmii i Mazur. [dostęp 2018-02-14]. (pol.).
7. Uroczyste otwarcie remizy strażackiej OSP w Lutrach. Gmina Kolno – portal informacyjny, 03-07-2017. [dostęp 2018-02-14]. (pol.).
8. Wieś Lutry w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-02-14] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

Bibliografia

• Biskupiec z dziejów miasta i powiatu, Pojezierze, Olsztyn, 1969. (s. 168)
• "Przewodnik po zabytkowych kościołach południowej Warmii", Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1973 (s. 51-52)
• Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 163
• JanJ. Chłosta JanJ., Słownik Warmii, Olsztyn: Wydawnictwo LITTERA, 2002, ISBN 83-914158-5-6, OCLC 830456403 . Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Opis wsi na stronie Domu Warmińskiego