![]() Maja Komorowska (2015) | |
Imię i nazwisko |
Maria Janina Komorowska-Tyszkiewicz |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
23 grudnia 1937 |
Zawód | |
Współmałżonek |
Jerzy Hubert Tyszkiewicz (1936–2014) |
Lata aktywności |
od 1960 |
Zespół artystyczny | |
Teatr Groteska w Krakowie (1960–1961) Teatr Laboratorium (1961–1968) Teatr Współczesny we Wrocławiu (1968–1970) Teatr Polski we Wrocławiu (1970–1972) Teatr Współczesny w Warszawie (od 1972) | |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Maria Janina Komorowska-Tyszkiewicz, znana jako Maja Komorowska (ur. 23 grudnia 1937 w Warszawie) – polska aktorka teatralna i filmowa, profesor sztuk teatralnych (1991), w latach 1991–2016 profesor Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza w Warszawie[1].
Dwukrotnie zdobyła główne nagrody aktorskie na Kaliskich Spotkaniach Teatralnych (1972, 1990)[1], dwukrotnie otrzymała nagrodę za pierwszoplanową rolę kobiecą na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za role w filmach Bilans kwartalny (1975) i Cwał (1996);
W 1960 ukończyła studia na Wydziale Lalkarskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Trzy lata później zdała eksternistyczny egzamin aktorski.
Debiutowała 30 września 1960 na deskach krakowskiego Teatru Lalki, Maski i Aktora Groteska. Od 1961 była związana z zespołem Jerzego Grotowskiego, najpierw w Teatrze 13 Rzędów w Opolu, a następnie w Teatrze Laboratorium we Wrocławiu[2]. Ta współpraca trwała do 1968 (z blisko roczną przerwą w 1964). Wystąpiła m.in. w dwóch dramatach Słowackiego – Kordian i Książę Niezłomny[3].
Po odejściu z Teatru Laboratorium współpracowała z teatrami wrocławskimi: Współczesnym (1968-1970) i Polskim (1970–1972)[4]. Za rolę Hamma w sztuce Samuela Becketta Końcówka wystawioną na deskach Teatru Polskiego otrzymała nagrodę I stopnia na 12. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych.
W 1972 przeszła do warszawskiego Teatru Współczesnego prowadzonego przez Erwina Axera. Zagrała m.in. w Lirze Edwarda Bonda, Święcie Borysa Thomasa Bernharda, Rzeczy listopadowej Ernesta Brylla i Kordianie Słowackiego. Z Teatrem Współczesnym związana jest do dziś.
W latach osiemdziesiątych wystąpiła w zaledwie pięciu spektaklach: w Tryptyku Maxa Frischa przeniesionym na scenę przez Erwina Axera oraz Kurce wodnej Stanisława Witkiewicza, Trzech siostrach Antona Czechowa i Letycji i lubczyku Petera Shaffera w reżyserii Macieja Englerta. Za rolę w ostatniej sztuce zdobyła nagrodę im. Aleksandra Zelwerowicza oraz nagrodę główną na 30. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych.
W kolejnej dekadzie Komorowska pojawiła się na scenie o wiele częściej. Stworzyła kilka dojrzałych ról, choćby w Wizycie starszej pani Friedricha Dürrenmatta w reżyserii Wojciecha Adamczyka, Szczęśliwych dniach Samuela Becketta w reżyserii Antoniego Libery, U celu Thomasa Bernharda w inscenizacji Erwina Axera oraz Wymazywaniu Krystiana Lupy. Za rolę Cecily Robson w przedstawieniu Kwartet Ronalda Harwooda otrzymała Feliksa Warszawskiego oraz nagrody na krajowych festiwalach teatralnych[5].
Po kreacji Marii w Wymazywaniu aktorka kontynuowała współpracę z Krystianem Lupą. W 2004 zagrała Irinę Arkadinę w Niedokończonym utworze na aktora według Mewy Czechowa i ekspresyjną Pilar w Sztuce hiszpańskiej Yasminy Rezy. W 2006 pojawiła się jako Anna Meister w sztuce Na szczytach panuje cisza Thomasa Bernharda. Za tę rolę otrzymała tytuł Najlepszej Aktorki na 14. Festiwalu Sztuk Przyjemnych i Nieprzyjemnych w Łodzi w 2008. W tym samym roku została uhonorowana przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Złotym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[6].
Duże uznanie przyniosła jej rola Sarah Bernhardt w sztuce Mimo wszystko Johna Murrella w reżyserii Waldemara Śmigasiewicza. Zagrała wielką gwiazdę przyzwyczajoną do składanych jej hołdów i jednocześnie kobietę inteligentną, ironiczną i świadomą starości i nadchodzącej śmierci.
W Warszawie występowała gościnnie m.in. w Starej Prochowni, Scenie Prezentacje czy w Teatrze Dramatycznym. Ponad 30 razy wystąpiła w Teatrze Telewizji oraz wyreżyserowała przedstawienie Przy stole Antona Czechowa[3].
Od 1982 wykłada w Akademii Teatralnej w Warszawie[7]. Za osiągnięcia artystyczne i dydaktyczne otrzymała nagrodę indywidualną Ministerstwa Kultury i Sztuki w 1991 i 1994. W 2011 na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza wyreżyserowała przedstawienie Panny z Wilka, które w lipcu tego samego roku otrzymało nagrodę Grand Prix podczas VI Międzynarodowego Festiwalu Szkół Teatralnych w Warszawie.
Maja Komorowska zadebiutowała w filmie w 1960, użyczając głosu w baśni filmowej Marysia i krasnoludki, jednak za początek jej kariery filmowej uważa się rolę z 1970 w Życiu rodzinnym Krzysztofa Zanussiego. Rok później aktorka ponownie wystąpiła u Zanussiego w filmie telewizyjnym Za ścianą, w którym zagrała zakompleksioną niedoszłą panią naukowiec. Te dwie debiutanckie role zostały nagrodzone na krajowych i międzynarodowych festiwalach filmowych. Wkrótce Komorowska stała się ulubioną aktorką tego reżysera. Zanussi napisał kilka scenariuszy filmowych z myślą o aktorce[8]. W 1971 zagrała też w dramacie psychologicznym Jak daleko stąd, jak blisko Tadeusza Konwickiego.
Po obejrzeniu filmu Za ścianą Andrzej Wajda zaproponował jej zagranie Racheli w Weselu, choć sama Komorowska uważała, że lepiej w tej roli wypadłaby Ewa Demarczyk[9]. Ta drugoplanowa rola została nagrodzona Złotym Gronem w 1974 podczas Lubuskiego Lata Filmowego.
W 1976 zagrała u Istvána Szabó w obrazie Budapeszteńskie opowieści, który przedstawia powojenną historię Węgier. W 1979 ponownie wystąpiła u Wajdy w ekranizacji opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza Panny z Wilka. W drugiej połowie lat 70. i w latach 80. aktorka kontynuowała współpracę z Zanussim. Rola Marty Siemińskiej w Bilansie kwartalnym przyniosła jej nagrodę dla najlepszej aktorki na FPFF w Gdyni. Kolejne filmy z tym reżyserem to m.in. Spirala, Kontrakt, Pokuszenie, czy Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest...
W 1988 Komorowska pojawiła się w filmie Dekalog I – pierwszej części cyklu telewizyjnego w reżyserii Krzysztofa Kieślowskiego. Rok później wystąpiła w Lawie Tadeusza Konwickiego i ponownie u Zanussiego w obrazie Stan posiadania, za który została nominowana do nagrody za pierwszoplanową rolę kobiecą na FPFF w Gdyni. W 1991 aktorka zagrała w serialu Janusza Zaorskiego Panny i Wdowy.
W 1995 Komorowska zagrała w dramacie Cwał, w którym wcieliła się w postać Idalii Dobrowolskiej. Aktorka otrzymała Złotą Kaczkę – nagrodę czytelników magazynu „Film”, po raz drugi zdobyła nagrodę dla najlepszej aktorki na festiwalu w Gdyni oraz nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Toronto i Festiwalu Filmowym Narodów Słowiańskich i Prawosławnych.
W 2000 pojawiła się w filmie Wyrok na Franciszka Kłosa Wajdy, w którym wcieliła się w postać matki głównego bohatera. Jej następny film to dramat telewizyjny Skarby ukryte Zanussiego z cyklu Opowieści weekendowe. W 2002 wystąpiła gościnnie w serialu Na dobre i na złe. Kolejnym filmem u Wajdy był obraz Katyń (2007). W tym samym roku zagrała w węgierskim filmie Ósmy dzień tygodnia. Rola Hanny Szandroy została doceniona przez jury podczas Lubuskiego Lata Filmowego, gdzie aktorka zdobyła nagrodę specjalną za wybitną kreację aktorską.
W 2009 wystąpiła w obrazie Rewizyta, przedstawiającym dalsze losy bohaterów filmów Zanussiego z lat siedemdziesiątych oraz w dramacie biograficznym Popiełuszko. Wolność jest w nas Rafała Wieczyńskiego.
Jest córką Leona Komorowskiego i Ireny z Leitgeberów. Miała brata bliźniaka Piotra, który także był aktorem[10] oraz młodszą siostrę Magdalenę. Ojciec pracował, matka prowadziła dom. 19 grudnia 1959 wyszła za mąż za Jerzego Huberta Tyszkiewicza (ur. 1936, zm. 2014)[11][12]. Ma syna Pawła (ur. 1963), dwie wnuczki i dwóch wnuków[13].
Aktorka od lat bierze czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym, wspiera budowę warszawskiego hospicjum onkologicznego[14], bierze udział w Tygodniach Kultury Chrześcijańskiej.
Oddzielną kartą w jej biografii była pomoc internowanym w czasie stanu wojennego (była członkiem Prymasowskiej Rady Pomocy Internowanym i Ich Rodzinom)[15]. Jest częstym gościem ośrodków polonijnych na całym świecie, w których występuje z wieczorami poetyckimi. Z tymi spektaklami jeździ także po całej Polsce.
W 1993 Wydawnictwo Tenten wydało książkę autorstwa Komorowskiej zatytułowaną 31 dni maja[16]. Jest bohaterką książki Barbary Osterloff Pejzaż. Rozmowy z Mają Komorowską[17]. Mieszka na osiedlu Stawki w Warszawie[18].
Źródło: FilmPolski.pl[39]