Marian Wnuk (rzeźbiarz)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
5 września 1906 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
29 września 1967 |
| Narodowość | |
| Alma Mater |
Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
|
Górnicy | |
| Odznaczenia | |
     
| |
.jpg)
Marian Wnuk (ur. 5 września 1906 w Przedborzu, zm. 29 września 1967 w Warszawie) – polski rzeźbiarz, pedagog, działacz artystyczny.
Edukacja i praca pedagogiczna
[edytuj | edytuj kod]W latach 1922–1926 uczył się w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, a następnie w latach 1927–1934 studiował rzeźbę w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni Tadeusza Breyera[1][2]. Od 1933 do 1943 pracował jako nauczyciel rzeźby w Państwowym Instytucie Sztuk Plastycznych we Lwowie[1]. W okresie tym uczestniczył w wielu konkursach na pomniki (m.in. pomniki Józefa Piłsudskiego we Lwowie i Warszawie).
Pod okupacją sowiecką kontynuował pracę pedagogiczną, a po zajęciu Lwowa przez Niemców współpracował m.in. z konspiracyjną Radą Pomocy Żydom. W 1944, zagrożony, przeniósł się do Warszawy, skąd po upadku powstania został wywieziony na roboty do Niemiec[3].
W maju 1945 przyjechał do Krakowa, gdzie w czerwcu przystąpił do Związku Zawodowego Polskich Artystów Plastyków. Od listopada 1945 pełnił przez cztery lata funkcję członka zarządu Okręgu Gdańskiego Związku Polskich Artystów Plastyków w Sopocie. Objął pracownię rzeźby, równolegle prowadząc pracownię projektowania rzeźbiarsko-architektonicznego Państwowego Instytutu Sztuk Plastycznych w Sopocie (od grudnia 1945 Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku). Od października 1946 do 1948 pełnił funkcję zastępcy dyrektora, prowadząc jednocześnie pracownię rzeźby, razem z asystującym Adamem Smolaną. We wrześniu 1947 został nominowany na profesora Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Gdańsku. W latach 1947–1948 był członkiem prezydium Wojewódzkiej Rady Sztuki i Kultury Artystycznej w Gdańsku. Z dniem 14 października 1947 pełnił obowiązki dyrektora PWSSP w Sopocie do 30 września 1949. 1 września 1949 rozpoczął pracę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie na stanowisku profesora kontraktowego. W 1950 otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego[3]. Od 1950 pełnił funkcję dziekana Wydziału Rzeźby, a w latach 1951–1954 i 1959−1967 funkcję jej rektora[1][4]. Jako rektor powołał do życia Zakłady Artystyczno-Badawcze ASP (ZAB). Był bardzo cenionym pedagogiem, do jego uczniów należeli m.in. Władysław Hasior, Stanisław Kulon, Tadeusz Łodziana, Adam Smolana, Magdalena Więcek[1]. Równolegle przez cały okres powojenny działał jako organizator życia artystycznego w Związku Polskich Artystów Plastyków i gremiach doradczych działających przy Ministerstwie Kultury i Sztuki.
Twórczość
[edytuj | edytuj kod]
Doskonałe opanowanie realistycznego warsztatu rzeźbiarskiego, jak również wcześniejsze doświadczenia z rzeźbą pomnikową, pozwoliły mu odnaleźć swe miejsce w dyscyplinie narzuconej przez socrealizm, którego stał się jednym z wiodących twórców[1]. Również w późniejszej twórczości trwał przy rozwiązaniach klasycyzujących. Najciekawsze rzeźby stworzył przed śmiercią, powracając do drewna (Czarny dąb – Bruno Schulzowi, 1966; Płonące miasto, 1967). Ich ekspresja zdecydowanie odchodzi od monumentalizmu wczesnych prac i heroizmu posągów socrealistycznych. Był również znakomitym portrecistą (Leon Schiller, 1961)[1].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Jana, stolarza, i Leokadii z Mączyńskich[5].
Był dwukrotnie żonaty: od 8 stycznia 1938 z Józefą Wnuk, od 1955 z rzeźbiarką Magdaleną Więcek (1924–2008), z którą miał syna Daniela[5].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera C 2-4-13)[6].
Ważniejsze realizacje
[edytuj | edytuj kod]- 1935 – Projekty pomników 20-lecia Czynu Żołnierza Polskiego
- 1936 – Projekt pomnika ku czci Francuzów poległych w Armii Polskiej w obronie Lwowa
- 1936 – Dziadek Dymytro – Na mecie
- 1940–1943 – Portret Eustachego Wasilkowskiego
- 1937 – Projekt pomnika Józefa Piłsudskiego w Warszawie
- 1943 – Św. Józef, Lwów
- 1947 – Głowa Feliksa Smosarskiego
- 1948 – Głowa aktora Tadeusza Surowy
- 1949 – Głowa Elżbiety Szczodrowskiej
- 1949–1950 – Pomnik Wdzięczności dla Armii Radzieckiej w Bydgoszczy, wersje:
- Pomnik Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni
- Głowy kobiety (Magdalena Więcek- szkice do Pomnika Wdzięczności Armii Radzieckiej w Gdyni) demontaż pomnika w 1990
- 1951 – Lenin
- 1956 – Głowa Magdy
- 1957 – Macierzyństwo
- 1959 – Pomnik Żołnierzy Polskich na cmentarzu w Lommel
- 1961 – Tors
- 1962 – Nagrobek i projekt nagrobka Władysława Broniewskiego
- 1963 – Głowa Daniela, Głowa Krzyska, Głowa Zuzi
- 1963–1964 – Pomnik Stefana Żeromskiego
- 1964 – Kobietom czasów okupacji – Dwie natury
- 1960–1967 – Kobieta z dzieckiem –
- Idące
- Biegnąca
- Siedzące
- Postać leżąca
- Postać podparta
- 1966 – Pomnik Leona Starkiewicza w Łodzi[7]
- 1966 – Górnicy –
- Czarny dąb – Bruno Schulzowi
- Czarny dąb – Antoniemu Kenarowi
- 1967 – Płonące miasto
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
- Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)[8]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (15 lipca 1954)[9]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[10]
- Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” (pośmiertnie, 29 kwietnia 2019)[11]
Nagrody
[edytuj | edytuj kod]- 1950 – II nagroda w dziale rzeźby na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, Muzeum Narodowe, Warszawa
- 1951–1952 – I nagroda w dziale rzeźby na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki, za pomnik Lenina
- 1952 – Nagroda Państwowa II stopnia za rzeźbę pt. „Lenin” wystawioną na II Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki[12]
- 1955 – Nagroda Państwowa II stopnia za twórczość rzeźbiarską, ze szczególnym uwzględnieniem pomnika Braterstwa Polsko-Radzieckiego w Gdyni[13]
- 1964 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia „za działalność organizacyjna i pedagogiczną”
Źródła:[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Joanna Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos, Leksykon sztuki polskiej XX wieku. Sztuki plastyczne, Poznań: Wyd. Kurpisz, 1996, s. 246–247, ISBN 83-86600-48-9 (pol.).
- ↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 257. ISBN 978-83-66835-50-4.
- ↑ a b c d Marian Wnuk [online], Zbrojownia Sztuki [dostęp 2021-12-07] (pol.).
- ↑ Poczet Rektorów [online], Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie [dostęp 2021-12-07] (pol.).
- ↑ a b WNUK MARIAN, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych – Encyklopedia Gdańska [online], gdansk.gedanopedia.pl [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2019-12-31].
- ↑ Stefan Jackowski, O pomniku dyrektora Leona Starkiewicza [online], Wydział Matematyki, Informatyki i Mechaniki Uniwersytetu Warszawskiego, 14 stycznia 2024 (pol.).
- ↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
- ↑ Założyli u nas oddział lwowski »Żegoty«”. Historia Mariana i Józefy Wnuków | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2023-11-26].
- ↑ Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-08-01].
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-07-03].