Markiza de La Solana (obraz Goi)

Markiza de La Solana

Autor	Francisco Goya
Data powstania	1794–1795
Medium	olej na płótnie
Wymiary	181 × 122 cm
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Luwr
Multimedia w Wikimedia Commons

Markiza de La Solana^[1] (hiszp. La marquesa de La Solana) – obraz olejny hiszpańskiego malarza Francisca Goi (1746–1828), znajduje się w kolekcji Luwru^[2][3].

Okoliczności powstania

Lata 90. XVIII wieku były dla Goi okresem transformacji stylistycznej i intensywnej aktywności malarskiej. Obraz powstał ok. 1794–1795 roku, zaledwie dwa lub trzy lata po ataku ciężkiej choroby, w wyniku której Goya prawie rok walczył ze śmiercią, paraliżem i ślepotą. Doszedł do zdrowia tylko częściowo, pozostał jednak głuchy do końca życia^[4]. Szybko wrócił do pracy, mimo że nadal odczuwał następstwa choroby. Starał się przekonać kręgi artystyczne, że choroba nie osłabiła jego zdolności malarskich, gdyż plotki o jego ułomności mogły poważnie zaszkodzić dalszej karierze. Zaczął pracować nad obrazami gabinetowymi niewielkich rozmiarów, które nie nadwerężały jego fizycznej kondycji^[5]. Choroba przerwała także jego cieszącą się powodzeniem pracę portrecisty, do której powrócił z zaostrzonym zmysłem obserwacji, być może spotęgowanym przez utratę słuchu. Goya malował członków rodziny królewskiej, arystokracji, burżuazji, duchownych, polityków, bankierów, wojskowych oraz ludzi związanych z kulturą. Często portretował też swoich przyjaciół z kręgu liberałów i ilustrados^[6].

María Rita Barrenechea y Morante markiza de La Solana i hrabina del Carpio (1757–1795) była wykształconą arystokratką, znaną z działalności charytatywnej i autorką sztuk teatralnych o charakterze moralizatorskim^[7]. Przyjaźniła się z księżną Albą i markizą de Pontejos, arystokratkami z oświeceniowych elit, również portretowanymi przez Goyę^[8]. Markiza i jej mąż byli także bliskimi przyjaciółmi Jovellanosa, protektora malarza. W młodym wieku markiza zapadła na ciężką chorobę. Świadoma zbliżającej się śmierci, zamówiła u Goi swój portret, aby podarować go swojej córce^[2]. Goya namalował ją pod koniec 1794 lub na początku 1795 w jej madryckim pałacu przy ulicy Jacometrezo^[8]. Zmarła przedwcześnie w wieku 38 lat, kilka miesięcy po powstaniu portretu^[9][10]. Portret markizy zawdzięcza swój szczególny charakter wzajemnemu współczuciu malarza i jego modelki^[7].

Opis obrazu

Goya przedstawił markizę en pied na neutralnym tle. W przeciwieństwie do portretów księżnej Alby, markiza nie pozuje w barwnym stroju majy^[a][4], ma na sobie szykowny strój damy: czarna plisowana baskina jest haftowana dżetami, ramiona okrywa biały jedwabny szal, a głowę przejrzysta mantyla również opadająca na ramiona^[8]. Uwagę zwraca ozdoba głowy modna w Madrycie w latach 1795–1800^[b] – duża różowa kokarda z dwoma małymi kwiatami^[11]. Ręce w rękawiczkach z koźlej skórki są skrzyżowane, w jednej z nich trzyma złożony wachlarz. Stroju dopełniają eleganckie haftowane czółenka^[8]. Jej szczupła sylwetka i gorączkowa twarz przypominają o chorobie^[9]. Ekspresyjna twarz przyciąga uwagę widza, zwłaszcza inteligentne, pytające spojrzenie czarnych oczu^[12].

Technika

Elegancki i subtelny styl portretu przywodzi na myśl ostatnie projekty do tapiserii wykonane przez Goyę w latach 1791–1792^[13]. Tło jest neutralne, utrzymane w odcieniach niebieskiego i szarości. Goya uzyskał punkt odniesienia w przestrzeni, zaznaczając różnicę między ścianą a podłogą, w stylu portretów Velázqueza z lat 30. XVII wieku^[12]. Paleta barw jest oszczędna, ożywiona jedynie przez różową kokardę i złote czubki butów^[9]. Jasne odcienie są namalowane pociągnięciami pędzla z dużą ilością farby^[12]. Przejrzyste szaroniebieskie tło i delikatny materiał chusty namalowane nakładanymi na siebie cienkimi pociągnięciami pędzla są zapowiedzią impresjonizmu^[7].

Proweniencja

Obraz należał do córki markizy Franciski Javiery i jej męża markiza de Socorro. W 1912 został sprzedany i trafił do zbiorów kolekcjonera sztuki Carlosa de Beistegui w Paryżu. W 1942 Beistegui przekazał obraz do Luwru, gdzie znajduje się od 1953^[9].

Uwagi

1. Słowo maja w języku hiszpańskim oznaczało młodą kobietę pochodzącą z niższych sfer społecznych, modnie i krzykliwie ubraną ślicznotkę.
2. Podobną ozdobę głowy nosi Markiza wdowa de Villafranca na portrecie Goi z tego samego roku.

Przypisy

1. Fabienne Gambrelle. Francisco Goya. „Wielcy malarze, ich życie, inspiracje i dzieło”. 77, s. 10–11, 1998-2005. Warszawa: Eaglemoss Polska. ISSN 1505-9464. 
2. Alfonso E. Pérez Sánchez: Goya. Warszawa: Oficyna Imbir, 2009, s. 76. ISBN 978-83-60334-71-3.
3. Rose Marie Hagen, Rainer Hagen: Francisco Goya. Warszawa: Taschen, 2003, s. 42. ISBN 83-89192-40-3.
4. Nigel Glendinning: Goya. La década de los Caprichos. Retratos 1792–1804. Central Hispano, 1992, s. 123–124, 133–134. ISBN 84-87181-10-4.
5. Robert Hughes: Goya. Artysta i jego czas. Warszawa: WAB, 2006, s. 128–130. ISBN 83-7414-248-0.
6. Pablo j. Rico: Juan Meléndez Valdés. W: Praca zbiorowa: Goya (Catálogo Exposición Ayuntamiento de Zaragoza). Zaragoza: Electa España, 1992, s. 80–81. ISBN 84-88045-37-9.
7. O. Delenda, M-C Le Bourdellès: La comtesse del Carpio, marquise de La Solana. Musée du Louvre. [dostęp 2018-05-29]. (fr.).
8. Natacha Seseña: Goya y las mujeres. Madrid: Taurus Santillana, 2004, s. 89–94. ISBN 84-306-0507-X.
9. Rita Barrenechea y Morante, marquesa de La Solana. Fundacinón Goya en Aragón. [dostęp 2018-05-29]. (hiszp.).
10. Patricia Wright: Świadectwa sztuki: Goya. Wrocław: Wydawnictwo dolnośląskie, 1993, s. 26. ISBN 83-7023-300-7.
11. Jeannine Baticle: Goya. ABC S.L., 2004, s. 171–173.
12. Rita Barrenechea. ArteHistoria. [dostęp 2018-05-29]. (hiszp.).
13. Luciano di Pietro, Alfredo Pallavisini, Claudia Gianferrari: Geniusze sztuki: Goya. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, s. 52. ISBN 83-03-01424-2.