Martin-Baker

Martin-Baker
Martin-Baker Aircraft Company Limited
Ilustracja
Państwo

Wielka Brytania

Siedziba

Denham, Wielka Brytania

Adres

Lower Road, Higher Denham, Middlesex, UB9 5AJ

Data założenia

1934

Forma prawna

Ltd.

Położenie na mapie Wielkiego Londynu
Mapa konturowa Wielkiego Londynu, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Martin-Baker”
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii
Mapa konturowa Wielkiej Brytanii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Martin-Baker”
Położenie na mapie Anglii
Mapa konturowa Anglii, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Martin-Baker”
Ziemia51°34′44,5309″N 0°31′30,9315″W/51,579036 -0,525259
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Myśliwiec MB-5
Fotel Martin-Baker MK.7 w Royal Air Force Museum w Cosford

Martin-Baker – brytyjskie przedsiębiorstwo branży lotniczej, specjalizujące się w produkcji foteli wyrzucanych.

Przedsiębiorstwo założyli inżynier James Martin i pilot Valentine Baker w 1934 roku. Martin był specjalistą od konstrukcji z cienkościennych rurek stalowych, z których budował spawane, nitowane lub zgrzewane elementy samolotów. W 1929 roku w warsztacie w Denham zbudował prototypowy samolot z silnikiem za kabiną pilotów. Ze względu na wielki kryzys finansowy zmuszony był zrezygnować z dalszych prac, ale 1934 roku wszedł w spółkę z V. Bakerem, i nowe przedsiębiorstwo Martin-Baker stworzyło przed i podczas II wojny światowej serię udanych prototypów, które jednak nie weszły do produkcji seryjnej[1]. Podczas oblotu jednego z nich, Baker zginął w katastrofie prototypu w 1942 roku, co przyczyniło się do ukierunkowanie przedsiębiorstwa ku rozwiązaniom z zakresu bezpieczeństwa lotniczego i pod koniec wojny rozpoczęto w nim prace nad fotelem katapultowanym[2].

Jako pierwsi fotele wyrzucane zastosowali na swoich samolotach Szwedzi i Niemcy (m.in. na Me 262). Pierwsze brytyjskie próby rozpoczęto w 1946, na myśliwcu Gloster Meteor, jako pierwszy katapultował się 24 lipca pilot Barry Lynch, nie odnosząc obrażeń. 30 maja 1949 roku pilot John O. Lancaster musiał się katapultować z samolotu Armstrong Whitworth A.W.52, stając się pierwszym człowiekiem, któremu fotel firmy ocalił życie w sytuacji awaryjnej. Do roku 1965 osób takich było już tysiąc. Wcześniej, w 1957 roku przeprowadzono pierwszą próbę katapultowania się z samolotu lecącego z prędkością ponaddźwiękową (English Electric Lightning, prędkość 2012 km/h, wysokość 12 200 m, pilot John Squier). W czasie wojny wietnamskiej ponad 700 pilotów z sukcesem katapultowało się ze swych maszyn z użyciem foteli Martin-Baker[2].

W latach 70. XX wieku przedsiębiorstwo skupiło się na opracowaniu fotelu Mk 10, który miał zapewnić bezpieczną ewakuację także w przypadku lotu odwróconego, lotu z dużym przeciążeniem, katapultowania spod wody i warunków 0-0[2] (czyli samolotu stojącego nieruchomo na ziemi; pierwszy taki test przeprowadzono w 1961, w fotelu siedział Doddy Hay, pracownik firmy[3]). Martin-Baker nie zostało znacjonalizowane jako część British Aerospace i pozostało firmą rodzinną (w 1995 dyrektorami zostali bliźniaczy synowie założyciela firmy, Jamesa Martina). W 1989 roku dostarczono US Navy (która jest najważniejszym klientem firmy) pierwszy fotel Mk 14 z elektronicznie sterowaną sekwencją odpalania, wyrzucania spadochronu itp. W latach 90. XX w. przedsiębiorstwo miało 75% udziału w rynku foteli wyrzucanych dostarczanych dla samolotów zachodnich (a nawet instalowało swoje fotele w wywodzących się z ZSRR myśliwcach MiG-19 należących do Pakistanu)[2]. W 1991 roku por. Linda Maloney katapultowała się z samolotu A-6 Intruder, stając się pierwszą kobietą uratowaną przez fotel Martin-Baker. Została zaproszona na uroczystość, na której księżna Diana miała udekorować ją pamiątkową szpilką – każdy uratowany pilot-mężczyzna otrzymuje od Martin-Baker pamiątkowy krawat – w tym przypadku szybko zaprojektowano pamiątkę dla pań. Por. Maloney nie otrzymała zgody na wyjazd, ale kilka miesięcy później wzięła udział w gali, na której przedsiębiorstwo świętowało 6000 ocalonych przez fotele firmy[4].

Na początku XXI w. zbudowało fabrykę w USA, dla ochrony swych interesów przed praktykami protekcjonistycznymi rządu amerykańskiego. W 2003 roku liczba uratowanych przez fotele Martin-Baker sięgnęła 7000 (z 90 różnych państw), gdy por. Robert Schwab (RN) katapultował się z Harriera (do rachunku tego wlicza się poprzednie katapultowanie Schwaba, z 1996 roku)[2].

Samoloty Martin-Baker

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Bill Gunston: World encyclopaedia of aircraft manufacturers. From the pioneers to the present day. Annapolis, Md: Naval Institute Press, 1993, s. 197. ISBN 1-55750-939-5. (ang.).
  2. ↑ a b c d e Frederick C. Ingram: Martin-Baker. Martin-Baker Aircraft Company Limited. W: International directory of company histories. Vol. 61. Jay P. Pederson (red.). Detroit, Mich.: St. James Press, 2004, s. 194–197. ISBN 1-55862-564-X. OCLC 769044922.
  3. ↑ Cross 2011 ↓, s. 81.
  4. ↑ Cross 2011 ↓, s. 134-137.
  5. ↑ Wieliczko 2016 ↓, s. 78.
  6. ↑ Wieliczko 2016 ↓, s. 79.
  7. ↑ Wieliczko 2016 ↓, s. 81.
  8. ↑ Wieliczko 2016 ↓, s. 82.
  9. ↑ a b Wieliczko 2016 ↓, s. 84.
  10. ↑ a b Wieliczko 2016 ↓, s. 87.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • James Cross: Punching out: stories of high-speed ejections. Wyd. 1. New York: St. Martin's Griffin, 2011. ISBN 978-0-312-38315-2.
  • Leszek A. Wieliczko. Myśliwce Martin-Baker. „Lotnictwo”. 2016 (9), s. 78-87, 2016. ISSN 1732-5323.