Merchants of Doubt (Handlarze złudzeń) – książka z dziedziny literatury faktu z 2010 r. napisana przez amerykańskich historyków nauki Naomi Oreskes i Erika M. Conwaya. W książce przedstawione są kontrowersje związane z globalnym ociepleniem, paleniem tytoniu, kwaśnymi deszczami, DDT i dziurą ozonową. Oreskes i Conway twierdzą, że podstawową strategią tych, którzy w każdym z tych przypadków sprzeciwiali się podejmowaniu działań, było "podtrzymywanie kontrowersji" poprzez rozpowszechnianie wątpliwości oraz robienie zamieszania po tym, jak został osiągnięty konsensus naukowy[1]. W szczególności wskazują na Freda Seitza, Freda Singera i kilku innych naukowców, którzy połączyli swoje siły z konserwatywnymi think-tankami i prywatnymi korporacjami by stawić czoła naukowemu konsensusowi w wielu współczesnych kwestiach[2].
Instytut Marshalla i Fred Singer, którzy zostali opisani w książce, ocenili ją krytycznie, jednak większość recenzentów oceniła książkę pozytywnie. Jeden z recenzentów napisał, że Merchants of Doubt jest oparta na szerokich badaniach oraz dobrze udokumentowana i może być jedną z najważniejszych książek 2010 r. Inny krytyk widział ją jako najlepszą książkę naukową 2010 r[3]. Książka stała się podstawą do nakręcenia w 2014 r. filmu Handlarze złudzeń[4].
Oreskes i Conway twierdzą, że niewielka liczba konserwatywnych naukowców amerykańskich mających silne związki z poszczególnymi gałęziami przemysłu "odegrała nieproporcjonalnie dużą rolę w debatach dotyczących kontrowersyjnych pytań"[5]. Autorzy stwierdzają, że było "celowe zaciemnienie" kwestii, które miały wpływ na stanowisko opinii publicznej w kwestii globalnego ocieplenia i wynikających z tego regulacji[5].
Książka krytykuje tzw. handlarzy złudzeń, niektóre osoby dominujące na amerykańskiej scenie naukowej, w tym przede wszystkim Billa Nierenberga, Freda Seitza, and Freda Singera. Wszyscy trzej są fizykami: Singer m.in. zajmował się inżynierią rakietową, podczas gdy dwaj pozostali uczestniczyli w projektach związanych z bombą atomową[6]. Naukowcy ci wykazali aktywność przy takich tematach jak kwaśne deszcze, palenie tytoniu, globalne ocieplenie i pestycydy. Książka stwierdza, że wskazani naukowcy podważali i rozwadniali istniejący naukowy konsensus w różnych dziedzinach, jak np. skutki palenia tytoniu, kwaśnych deszczy, istnienie dziury ozonowej czy antropogenicznego globalnego ocieplenia[5]. Seitz i Singer byli zaangażowani w działalność takich amerykańskich organizacji jak The Heritage Foundation, Competitive Enterprise Institute czy George C. Marshall Institute. Finansowane przez korporacje i konserwatywne fundacje, organizacje te sprzeciwiały się różnym formom interwencji i regulacji. Książka podaje podobną taktykę stosowaną przez nie w każdym przypadku: "zdyskredytować naukę, rozprowadzić fałszywe informacje, zasiewać wątpliwości i niepewność"[7].
Książka stwierdza, że Seitz, Singer, Nierenberg i Robert Jastrow byli zaciekłymi antykomunistami i postrzegali regulacje rządowe jako krok w kierunku socjalizmu i komunizmu. Autorzy argumentują, że wraz z upadkiem Związku Radzieckiego szukali oni nowego wielkiego zagrożenia dla wolnego rynku i odnaleźli to zagrożenie w ochronie przyrody. Obawiali się, że nadmierna reakcja na problemy środowiskowe będzie prowadziła do znaczących interwencji rządowych na rynku oraz ograniczenie swobód ludzkich[8]. Oreskes i Conway konkludują, że im dłużej odwlekane są interwencje, tym problem staje się większy i jest znacznie bardziej prawdopodobne, że rząd będzie musiał podjąć radykalne działania, których właśnie obawiają się fundamentaliści wolnego rynku[8].
Autorzy wyrażali także powątpiewanie w zdolność mediów do odróżniania błędnych przekonań od prawd naukowych[9]. Oreskes i Conway stwierdzają: "mała grupka ludzi może mieć duży, negatywny wpływ na sytuację, w szczególności jeśli jest dobrze zorganizowana, zdeterminowana i ma dostęp do władzy[7].
Naomi Oreskes jest profesorem historii nauki na Uniwersytecie Harvarda. Z wykształcenia jest geologiem, obroniła doktorat z dziedziny badań geologicznych i historii nauki. Na jej pracę zwrócono uwagę gdy w 2004 roku opublikowała artykuł "The Scientific Consensus on Climate Change" w piśmie Science[10].
Erik M. Conway jest historykiem w Jet Propulsion Laboratory(NASA) w Kalifornijskim Instytucie Technologii (Caltech)[10].