Meteoryt Hraschina
 Meteoryt Hraschina | |
| Sposób odkrycia |
obserwowany |
|---|---|
| Państwo | |
| Miejsce znalezienia | |
| Data znalezienia | |
| Masa |
około 49 kg |
| Klasa |
IID (meteoryt żelazny) |
Położenie na mapie Chorwacji  | |
 46°06′00″N 16°20′00″E/46,100000 16,333333
| |
Hraschina – meteoryt żelazny, który spadł w maju 1751 roku w pobliżu wsi Hrašćina w regionie Hrvatsko zagorje w Chorwacji[1]. Ten meteoryt ma ważne znaczenie dla historii, ponieważ był to pierwszy spadek żelaznego meteorytu oglądany i zgłoszony przez znaczną liczbę świadków[2] (pomimo niedużej masy)[3]. Meteoryt Hraschina udowodnił również, że skały naprawdę mogą „spaść z nieba”.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Dnia 26 maja 1751, o godzinie 18:00, nad Hrašćiną była widziana kula ognia i słychać było głośny wybuch (szacunkowo dźwięk bolidu był słyszany na obszarze prawie 2 600 km²).
Kawałki żelaza o masie 39,8 kg i 9 kg spadły na wschód od Hrašćiny. Większy meteoryt wbił się 1,4 m w głąb Ziemi (istnieją doniesienia, że głębiej). Mniejszy kamień rozbił się przy upadku i był częściowo wykorzystywany przez lokalnych mieszkańców do produkcji gwoździ. Reszta została podzielona w Bratysławie, a następnie utracona.
Na podstawie protokołu wysłanego z Zagrzebia do Marii Teresy austriackiej oraz faktu, że przedstawione próbki meteorytu miały stopioną metalową skorupę, w 1794 roku Ernst Chladni postawił tezę, że meteoryty mają swoje korzenie w przestrzeni kosmicznej. Było to bardzo kontrowersyjne stwierdzenie w tamtym czasie, powszechnie wierzono, że meteoryty miały być pochodzenia wulkanicznego. W 1803 roku teoria Chladniego została potwierdzona przez Jeana Baptiste Biota, a następnie zaakceptowane przez społeczeństwo.
W 1808 roku hrabia Alois von Widmanstätten odkrył figury Widmanstättena[4] przez ogrzewanie powierzchni meteorytu Hraschina[3].
Dostępność próbek
[edytuj | edytuj kod]Główna część meteorytu (39 kg) jest zachowana w Muzeum Historii Naturalnej w Wiedniu. Drugi pod względem wielkości fragment (44 g) został odkryty w zapomnianej kolekcji w Europie. Inne elementy to: 20 g w muzeum w Berlinie, 9,8 g w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie i kilka mniejszych kawałków w innych instytucjach. Największa zachowana część meteorytu nosi ślady prób rozbicia za pomocą narzędzia podobnego do młotka.
Skład i klasyfikacja
[edytuj | edytuj kod]Hraschina to żelazny meteoryt typu chemicznego IID, oktaedryt. Skład[5][6]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Meteoritical Bulletin: Entry for Hraschina. www.lpi.usra.edu. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ PSRD: Meteorite Collection in Vienna, Austria. www.psrd.hawaii.edu. [dostęp 2015-10-12].
- ↑ a b Hraschina – Historic Falls. Historic Falls. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).
- ↑ Gerald Joseph Home McCall, A.J. Bowden, Richard John Howarth: The History of Meteoritics and Key Meteorite Collections: Fireballs, Falls and Finds. Geological Society of London, 2006-01-01. ISBN 978-1-86239-194-9. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).
- ↑ Edward R.D. Scott. Handbook of Iron Meteorites by Vagn F. Buchwald, 1975: Electronic edition. „Meteoritics & Planetary Science”. 48 (12), s. 2608–2608, 2013-12-01. DOI: 10.1111/maps.12232. ISSN 1945-5100. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).
- ↑ Monica M. Grady, Natural History Museum London England: Catalogue of Meteorites Reference Book with CD-ROM. Cambridge University Press, 2000-08-31. ISBN 978-0-521-66303-8. [dostęp 2015-10-12]. (ang.).