Michał Hieronim Radziwiłł
 portret Michała Hieronima Radziwiłła pędzla Antona Graffa z 1785 roku | |
 Trąby | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
10 października 1744 |
| Data i miejsce śmierci |
28 marca 1831 |
| Ojciec | |
| Matka |
Marta Trembicka |
| Żona | |
| Dzieci |
z Heleną Przezdziecką: |
| Odznaczenia | |
    
| |
Michał Hieronim Radziwiłł herbu Trąby (ur. 10 października 1744, zm. 28 marca 1831 w Warszawie) – wojewoda wileński, książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, książę w Królestwie Kongresowym w 1820 roku[1], miecznik wielki litewski 1771-1775, kasztelan wileński 1775-1790, konsyliarz Rady Nieustającej w 1775 roku[2], marszałek Sejmu Rozbiorowego 1773-1775[3], targowiczanin, członek Komisji Edukacji Narodowej w latach 1783-1792[4], starosta bolemowski w 1789 roku[5], komandor maltański w Wielkim Przeoracie Katolickim w Rosji (w zakonie od 1797 roku)[6].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn chorego umysłowo Marcina Mikołaja Radziwiłła i Marty z Trembickich, zaniedbywany aż do ubezwłasnowolnienia ojca (co nastąpiło w 1748 r.). Jego bratem był wojewoda Józef Mikołaj Radziwiłł.
Otrzymał staranne wykształcenie. Ożenił się z Heleną Przezdziecką, znaną między innymi z powodu romansu z królem Stanisławem Augustem. Osiedli w Nieborowie.
Właściciel licznych dóbr, zasłynął jako dobry gospodarz. Za jego rządów stawy w położonych k. Ostrowa Wielkopolskiego dobrach przygodzickich stały się jednymi z najznaczniejszych w Polsce i w Europie (ich powierzchnia wynosiła wówczas ok. 700 ha, tj. była porównywalna z obecną). W Nieborowie zgromadził pokaźny zbiór dzieł sztuki, m.in. obrazy Paulusa Pottera, Nicolasa Poussina, Nicolasa Lancreta, Élisabeth Vigée-Lebrun[7].
Poseł powiatu oszmiańskiego na sejm konwokacyjny 1764 roku[8]. Był marszałkiem brześciańskim w konfederacji radomskiej[9]. W załączniku do depeszy z 2 października 1767 roku do prezydenta Kolegium Spraw Zagranicznych Imperium Rosyjskiego Nikity Panina, poseł rosyjski Nikołaj Repnin określił go jako posła właściwego dla realizacji rosyjskich planów na sejmie 1767 roku, poseł powiatu brzeskolitewskiego na sejm 1767 roku[10]. 23 października 1767 wszedł w skład delegacji Sejmu, wyłonionej pod naciskiem posła rosyjskiego Nikołaja Repnina, powołanej w celu określenia ustroju Rzeczypospolitej[11]. Marszałek konfederacji Wielkiego Księstwa Litewskiego, zawiązanej na Sejmie Rozbiorowym w Warszawie w 1773. Jako poseł brzeskolitewski wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór[12]. 18 września 1773 roku podpisał traktaty cesji przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów ziem zagarniętych przez Rosję, Prusy i Austrię w I rozbiorze Polski[13]. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku[14]. Członek Departamentu Wojskowego Rady Nieustającej w 1783 roku[15].
Składał podpisy na dokumentach sankcjonujących rozbiory w 1793 na ostatnim sejmie rozbiorowym. Został członkiem Komisji Rozdawniczej Litewskiej, ustanowionej dla likwidacji majątku skasowanego w Rzeczypospolitej zakonu jezuitów[16]. W latach 1773–1775 pobierał miesięcznie 1000 czerwonych złotych z kasy wspólnej trzech dworów rozbiorczych[17]. Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego[18]. Figurował na liście posłów i senatorów posła rosyjskiego Jakowa Bułhakowa w 1792 roku, która zawierała zestawienie osób, na które Rosjanie mogą liczyć przy rekonfederacji i obaleniu dzieła 3 maja[19]. Na sejmie grodzieńskim w 1793 roku został mianowany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego członkiem deputacji do traktowania z posłem rosyjskim Jakobem Sieversem[20]. 22 lipca 1793 roku podpisał traktat cesji przez Rzeczpospolitą ziem zagarniętych przez Rosję w II rozbiorze Polski[21]. Sejm grodzieński (1793) nominował go do Rady Nieustającej i Komisji Edukacji Narodowej[22].
W 1773 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława[23].
Za pieniądze, które otrzymał od Rosji za złożenie podpisów pod aktami rozbiorowymi, kupił pałac w Nieborowie wraz z otaczającymi go gruntami w roku 1774[24]. Julian Ursyn Niemcewicz napisał o Michale, że był to w ostatnim sposobie samolub, zły obywatel, nieuczynny. W roku 1816 zakupił także pałac „Królikarnia”[25].
W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[26].
Miał pięciu synów, w tym Antoniego Henryka Radziwiłła, Ludwika Mikołaja Radziwiłła i Michała Gedeona Radziwiłła, oraz trzy córki.
Zmarł w Warszawie w wieku 87 lat. Pochowano go w Nieborowie. Był najprawdopodobniej ostatnim żyjącym senatorem świeckim Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Odznaczony Orderem Orła Białego (1773), Orderem Świętego Stanisława (1773), pruskimi Orderem Czarnego Orła i Orderem Czerwonego Orła, bawarskim Orderem Świętego Huberta, kawaler maltański od 1797[27].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kuryer Litewski, nr 130, 29 października 1820 roku, [b.n.s.]
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 86.
- ↑ Konstytucye publiczne seymu extraordynaryinego warszawskiego pod węzłem generalney Konfederacyi oboyga narodow trwaiącego roku 1773, dnia 19. kwietnia zaczętego a [...] w roku 1775 [...] skonczonego. Za zgodą zgromadzonych i skonfederowanych stanow uchwalone. T. 1, [b.n.s]
- ↑ Ambroise Jobert, Komisja Edukacji Narodowej w Polsce (1773–1794). Jej dzieło wychowania obywatelskiego, przełożyła i uzupełniła Mirosława Chamcówna, przedmową opatrzył Henryk Barycz, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1979, s. 277.
- ↑ Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565-1795 Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 316.
- ↑ Jerzy Baranowski, Marcin Libicki, Andrzej Rottermund, Maria Starnawska, Zakon Maltański w Polsce, Warszawa 2000, s. 229.
- ↑ Konrad Niemira, Przyczynek do badań nad kolekcją malarstwa Radziwiłłów z Nieborowa, Quart, nr 4, 2018
- ↑ Tomasz Szwaciński, Sejmiki poselskie przed konwokacją 1764 r., w: Kwartalnik Historyczny R. 113 nr 1 (2006), s. 27.
- ↑ Szczęsny Morawski, Materyały do konfederacyi barskiej r. 1767-1768: z niedrukowanych dotąd i nieznanych rękopisów Lwów 1851, s. 29.
- ↑ Носов Б. В. Установление российского господства в Речи Посполитой. 1756–1768 гг. Moskwa, 2004, s. 669.
- ↑ Volumina Legum t. VII, Sankt Petersburg 1860, s. 244-248.
- ↑ Ryszard Chojecki, Patriotyczna opozycja na sejmie 1773 r., w: Kwartalnik Historyczny, LXXIX, nr 3, 1972, s. 545-562.
- ↑ Volumina Legum t. VIII, Petersburg 1860, s. 20-48.
- ↑ Volumina Legum, t. VIII, Petersburg 1860, s. 527.
- ↑ Kolęda warszawska na rok przybyszowy 1783, Warszawa 1783, [b.n.s]
- ↑ Stanisław Załęski, Historya zniesienia jezuitów w Polsce i ich zachowanie na Białej Rusi, t. II, Lwów, 1875, s. 1-68.
- ↑ Gazeta Rządowa, nr 53 25 sierpnia 1794, s. 212.
- ↑ Kalendarzyk narodowy y obcy na rok ... 1792. ..., Warszawa 1791, s. 308.
- ↑ Łukasz Kądziela, Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej. Fryderyk Moszyński w latach 1792-1793, Warszawa 1993, s. 46, Сборник Русского исторического общества, t. 47, Petersburg 1885, s. 272.
- ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 11.
- ↑ Volumina Legum t. X, Poznań 1952, s. 23.
- ↑ Volumina Legum, t. X, Poznań 1952, s. 343-344.
- ↑ Zbigniew Dunin-Wilczyński, Order Świętego Stanisława, Warszawa 2006, s. 181.
- ↑ Arkadia - historia powstania parku, cosma.republika.pl [zarchiwizowane 2010-06-23].
- ↑ Królikarnia, „Tygodnik Illustrowany”, 6 (167), 24 listopada?/6 grudnia 1862, s. 222 [dostęp 2022-12-26].
- ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 22, s. 203.
- ↑ Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705-2008, 2008, s. 212.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
|