Micranthes

Micranthes
Ilustracja
Micranthes virginiensis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

Saxifraganae

Rząd

skalnicowce

Rodzina

skalnicowate

Rodzaj

Micranthes

Nazwa systematyczna
Micranthes A. H. Haworth
Syn. Pl. Succ. 320. 1812[3][4]
Typ nomenklatoryczny

M. semipubescens A. H. Haworth[3]

Synonimy
  • Aulaxis Haw.
  • Dermasea Haw.
  • Heterisia Raf.
  • Hexaphoma Raf.
  • Hydatica Neck.
  • Ocrearia Small
  • Spatularia Haw.
  • Steiranisia Raf.[4]
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Micranthes nivalis
Micranthes tolmiei

Micranthes – rodzaj roślin z rodziny skalnicowatych (Saxifragaceae). Obejmuje 84 gatunki[4]. Tradycyjnie rośliny te włączane były z powodu podobieństwa morfologicznego do rodzaju skalnica Saxifraga w randze sekcji. Okazały się jednak odlegle spokrewnione, choć należą do tej samej rodziny. Rosną na półkuli północnej – w Europie, Azji i Ameryce Północnej w strefie podbiegunowej oraz na obszarach górskich w strefie umiarkowanej[4]. Rodzaj najbardziej zróżnicowany jest w Ameryce Północnej, gdzie rośnie 45 gatunków[5]. W Polsce w Tatrach i Karkonoszach występują dwa gatunki rodzime z tego rodzaju (przy czym tradycyjnie w krajowym piśmiennictwie wciąż zaliczane są do rodzaju Saxifraga, czego wynikiem są ich nazwy zwyczajowe) – skalnica jastrzębcowata M. hieraciifolia i skalnica śnieżna M. nivalis[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Micranthes stellaris
Pokrój
Rośliny zielne, czasem kłączowe, nierzadko z rozłogami, zwykle owłosione, czasem nagie. Kłącze i szyja korzeniowa pokryte łuskami, czasem też z bulwkami. Łodygi prosto wzniesione, bezlistne, osiągają od 2 do 125 cm wysokości[5].
Liście
Tylko odziomkowe, tylko u M. tolmiei także łodygowe, ale skupione u nasady łodygi. Liście bez przylistków, zwykle ogonkowe, rzadziej siedzące. Blaszka zaokrąglona, nerkowata, jajowata, łopatkowata, trójkątna, rombowata, lancetowata, eliptyczna lub równowąska. Całobrzega, kabowana, ząbkowana, piłkowana lub klapowana, z użyłkowaniem liścia pierzastym lub dłoniastym[5].
Kwiaty
Zebrane w wierzchotki lub wiechy wierzchotkowe, często wsparte przysadkami. Hypancjum wolne lub częściowo tylko przyległe do zalążni, zwykle zielone, rzadziej fioletowe. Kielich i korona 5–krotne, działki i płatki wolne. Działki zielone, czasem z czerwieniejącymi końcami. Płatki mają najczęściej kolor biały lub kremowy, rzadziej żółtawy, zielonkawy, fioletowy, różowy lub czerwonoróżowy, często są pokryte żółtozielonymi lub pomarańczowymi kropkami. W kwiatach jest 10 pręcików, o nitkach cienkich, spłaszczonych lub maczugowatych. Zalążnię tworzą dwa owocolistki wolne lub zrośnięte zwykle do połowy długości, każdy z własną szyjką słupka[5].
Owoce
Wielonasienne torebki (ew. mieszki) zwieńczone dwoma, rzadziej trzema dzióbkami[5]. Nasiona brązowe, eliptyczne lub jajowate, podłużnie żeberkowane[5].
Rodzaje podobne
Mimo odległego pokrewieństwa i istotnych różnic dotyczących cech budowy mikroskopowej (pyłku, zarodków i nasion)[7] bardzo podobne pod względem budowy makroskopowej są rośliny z rodzaju skalnica Saxifraga. Morfologicznie różnią się one obecnością liści łodygowych (czasem zredukowanych) oraz nasionami gładkimi lub brodawkowanymi, nigdy nie żeberkowanymi[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Rośliny tu zaliczane tradycyjnie wyodrębniane były w randze sekcji Micranthes w obrębie rodzaju skalnica Saxifraga. Włączanie ich do tego rodzaju czyni z niego jednak takson polifiletyczny – ta grupa gatunków, mimo morfologicznych podobieństw do skalnic, okazała się z nimi względnie odlegle tylko spokrewniona. Rodzaj Micranthes należy bowiem do kladu Heucheroides, w obrębie którego jest siostrzany względem pary rodzajów śledziennica Chrysosplenium i peltobojkinia Peltoboykinia. Jest też bliżej spokrewniony z większością rodzajów rodziny niż z rodzajem Saxifraga[7][5].

Wykaz gatunków[4]

Nazwy polskie na podstawie:[8]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2023-01-23] (ang.).
  3. ↑ a b Micranthes A. H. Haworth. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2023-01-23].
  4. ↑ a b c d e Micranthes Haw.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2023-01-23].
  5. ↑ a b c d e f g h Luc Brouillet, Patrick E. Elvander: Micranthes Haworth. [w:] Flora of North America [on-line]. [dostęp 2023-01-23].
  6. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 161, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b Natalia Tkach, Martin Röser, Matthias H. Hoffmann, Molecular phylogenetics, character evolution and systematics of the genus Micranthes (Saxifragaceae), „Botanical Journal of the Linnean Society”, 178 (1), 2015, s. 47–66, DOI: 10.1111/boj.12272 [dostęp 2023-01-22].
  8. ↑ Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 159-160. ISBN 978-83-925110-5-2.