Mikulińce

Mikulińce
Мику́линці
	; Fragment ruin zamku w Mikulińcach
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	rejon tarnopolski
Prawa miejskie	1595
Powierzchnia	4 km²
Populacja (2017); • liczba ludności; • gęstość	; 3676; 850 os./km²
Nr kierunkowy	+380 3551
Kod pocztowy	48120
Tablice rejestracyjne	BO
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Mikulińce
	Położenie na mapie Ukrainy Mikulińce
	49°23′N 25°36′E/49,383333 25,600000
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Galeria: rynek, kościół, zamek, cmentarz

Mikulińce (ukr. Мику́линці / Mykułynci) – osiedle typu miejskiego w rejonie tarnopolskim obwodu tarnopolskiego, 18 km na południe od Tarnopola i 13 km na północny zachód od Trembowli^[2], nad rzeką Seret na Podolu na Ukrainie. Mikulińcom administracyjnie podlegają także: Wola (do 1939 r. Wola Mazowiecka), Konopkówka i Krzywki (odpowiednio ukr. Воля, Конопківка, Кривки). W okolicy znajduje się stacja kolejowa Mikulińce-Strusów, na linii z Tarnopola do Kopyczyniec.

Historia

Gród Mikulin wymieniany był w źródłach już w 1084 roku^[3]. Po najazdach tatarskich w połowie XIII w. osada upadła, a na jej miejscu powstała wieś Mikulińce.

W 1349 roku Kazimierz Wielki przyłączył miejscowość do Polski, w 1370 znalazła się przejściowo pod panowaniem Węgier, ale już w 1387 roku Jadwiga Andegaweńska przywróciła Mikulińce Koronie Polskiej, w której pozostawały aż do 1772 r. (I rozbiór)^[4].

Pierwsze wzmianki o browarze w miejscowości pochodzą z 1457 roku^[5].

Właścicielem miasteczka był Krzysztof Strzemeski^[6].

Aleksander Walewski, miecznik sieradzki, 1 maja 1723 sprzedał wielu posiadłości, m.in. klucz mikuliniecki, ks. Jerzemu Aleksandrowi Lubomirskiemu. Poprzednimi właścicielami Mikuliniec byli synowie Marianny z Koniecpolskich Walewskiej, wojewodzianki parnawskiej, oraz jej męża Zygmunta, kasztelana rozpirskiego, prawne sukcessorowie Jana Aleksandra Koniecpolskiego^[7].

16 grudnia 1758 król August III potwierdził prawa miejskie, których później austriackie władze zaborcze nie podtrzymały.

Po I rozbiorze Polski w 1772 roku Mikulińce trafiły pod zabór austriacki.

W 1840 roku hrabia Mieczysław Rey uruchomił browar.

Dokumentalna wzmianka o browarze w Mikulińcach znajduje się w szóstym tomie Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego, wydanym w 1885 roku w Warszawie. W innym dokumencie ,,Mówca Tarnopolskiego Związku Naukowego" z 1895 roku stwierdzono, że w okręgu tarnopolskim istniały trzy browary: we wsi Biała, w Tarnopolu i Mikulińcach. Wśród listy rzemieślników z miasta jest wspomniany właściciel browaru. Z ,,Podręcznika królestwa przemysłowego i handlowego Galicji" z 1906 r. dowiadujemy się o jego nazwisku - hrabia Mieczysław Rey. Lokalne piwo browarnicze było obowiązkowym napojem podczas lunchów, wieczorów i przyjęć dla lokalnej szlachty oraz gości^[8].

W 1903 roku w mikulinieckiej twierdzy wybuchł pożar, wskutek którego ucierpiał także browar, dlatego w następnych latach następuje jego rekonstrukcja.

Na przełomie XIX i XX wieku około połowy – z 4 tysięcy mieszkańców – stanowili Żydzi, resztę głównie Polacy i w mniejszej ilości również Ukraińcy, a ponadto także Niemcy czy Ormianie.

W listopadzie 1918 Mikulińce znalazły się na obszarze proklamowanej przez Ukraińców Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. 27.11.1918 roku podczas wojny polsko-ukraińskiej doszło tu do przegranej przez polski oddział pułkownika Czesława Rybińskiego bitwy. W latach 1920–1939 miasto w powiecie tarnopolskim, województwo tarnopolskie. Liczba ludności spadła, miejscowość miała charakter letniskowy. W ramach reformy administracyjnej 1.08.1934 utworzono Gminę Mikulińce. Po agresji ZSRR na Polskę – obszar ten włączono do Ukraińskiej SRR i pozostawał pod okupacją sowiecką aż do 1941, czyli do momentu rozpoczęcia wojny Niemiec przeciwko ZSRR, po tym czasie aż do 1944 Mikulińce znajdowały się pod okupacją niemiecką.

5 lipca 1941 Ukraińcy urządzili tutaj pogrom zabijając 12 Żydów. Ponadto wiele osób zostało pobitych i ograbionych^[9]^[10]. 6 lipca 1941 rozstrzelano 18 Żydów pod pretekstem rzekomej współpracy z władzą sowiecką. W roku 1942 Niemcy wywieźli miejscowych Żydów do obozów zagłady^[10]. Po zakończeniu wojny władze radzieckie wysiedliły większość ludności polskiej na Dolny i Górny Śląsk, a miejscowość włączono w granice Związku Radzieckiego, w którym pozostawały już do jego upadku.

Podczas okupacji pozbawione praw miejskich i włączone do wiejskiej gminy Mikulińce^[11].

Od 1991 roku Mikulińce są częścią państwa ukraińskiego.

Do 2020 w rejonie trembowelskim.

Zabytki

ruiny zamku^[12] z XVI w. Kiedy przywileje miastu na prawie magdeburskim nadawał w 1595 r. król Zygmunt III, w Mikulińcach istniał już zamek obronny wzniesiony przez Annę z Sieniawskich Jordanową. Potem na tej ziemi panowały słynne polskie rody – Koniecpolskich, Sieniawskich, Lubomirskich, Mniszchów, Konopków, Rejów^[13]
odrestaurowany barokowy kościół pw. Trójcy Przenajświętszej z 1779 roku wybudowany i uposażony przez Ludwikę z Mniszchów Potocką, będąca wdową po hetmanie wielkim koronnym – Józefie Potockim. Po upadku ZSRR zwrócony rzymskokatolickiej Archidiecezji Lwowskiej
pałac, dawniej Konopków i Reyów, mieści obecnie sanatorium
na przykościelnym cmentarzu zachowały się stare polskie nagrobki.

Ludzie związani z miastem

Jan Misiewicz – polski mieszkaniec Mikuliniec, który w latach 1941–1944 ukrywał 13 Żydów (uznany w 1976 roku za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata)^[14]
Edward Tabaczkowski – polski ksiądz katolicki
Marcin Twardowski – „snycerz mikuliniecki”
Marija Żylinska i Hryńko Bondażuk – ukraińskie rodzeństwo, które w latach 1943–1944 ukrywało w Mikulińcach Żydówkę Bronię Gewurz (Sprawiedliwi wśród Narodów Świata od 2012 roku)^[15]^[16]^[17]

Osoby urodzone w Mikulińcach

Karol Hukan (1888-1958) – polski rzeźbiarz
Czesław Krzyszowski (1922–2007) – polski doktor inżynier, żołnierz AK, generał dywizji Ludowego Wojska Polskiego
Janusz Morgenstern (1922-2011) – polski reżyser i producent filmowy
Bronisław Szczyradłowski (1887-1940) – ppłk WP, kawaler Orderu Virtuti Militari, prawnik, ofiara zbrodni katyńskiej

Miasta partnerskie

Sędziszów^[18]

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66
↑ https://ukraine.kingdom.kiev.ua/region/19/mykulynzi.php
↑ Микулинці [online], ukraine.kingdom.kiev.ua [dostęp 2021-01-12] .
↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
↑ Stanisław Józef Duńczewski, O familii Lubiczów Strzemeskich [w:] Herbarz Wielu Domow Korony Polskiey y W. X. Litewskiego, T. 2. 1757, s. 18
↑ Sadok Barącz, Pamiątki jazłowieckie, Lwów, 1862, s. 145-146. [dostęp 2017-02-28]
↑ Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).
↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, I.A. Altman (gł. red.), Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 589
↑ ^a ^b Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, Martin Dean, Mel Hecker (red.), United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 806-807
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
↑ Mikulince. [dostęp 2013-08-25].
↑ Mikulińce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 412 .
↑ Misiewicz Jan. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).
↑ Zhilinskaya Maria ; Brother: Bondazuk Hrinko. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).
↑ ЖИЛІНСЬКА МАРІЯ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).
↑ БОНДАЖУК ГРИНЬКО. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).
↑ Ukraińska kultura zagościła w Sędziszowie [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 28 grudnia 2011 [dostęp 2023-08-21] (pol.).

Bibliografia

Jan K. Ostrowski: Kościół pw. Św. Trójcy i klasztor Misjonarzy w Mikulińcach. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Praca zbiorowa. T. 4. Cz. I: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. Kraków : Międzynarodowe Centrum Kultury, Drukarnia narodowa, 1996, s. 53—64. ISBN 83-85739-34-3.

Linki zewnętrzne

Mikulińce ''z Wolą mazowiecką i Konopkówką'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 412 .
Zamek w Mikulińcach
zdjęcia z Mikuliniec
strona Browaru Mikulińce
Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
Kościół Św. Trójcy w Mikulińcach na filmie z drona.

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66

[2] ttps://ukraine.kingdom.kiev.ua/region/19/mykulynzi.php

[3] Микулинці [online], ukraine.kingdom.kiev.ua [dostęp 2021-01-12] .

[4] Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).

[5] Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).

[6] Stanisław Józef Duńczewski, O familii Lubiczów Strzemeskich [w:] Herbarz Wielu Domow Korony Polskiey y W. X. Litewskiego, T. 2. 1757, s. 18

[SB145-7] Sadok Barącz, Pamiątki jazłowieckie, Lwów, 1862, s. 145-146. [dostęp 2017-02-28]

[8] Historia [online], brovar.org [dostęp 2024-04-24] (pol.).

[9] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, I.A. Altman (gł. red.), Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 589

[ency-10] Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933–1945, tom II, cz. A, Martin Dean, Mel Hecker (red.), United States Holocaust Memorial Museum and Indiana University Press, Bloomington/Indianapolis 2012, ISBN 978-0-253-00202-0, s. 806-807

[11] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG

[Zamek-12] Mikulince. [dostęp 2013-08-25].

[Geo-13] Mikulińce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 412 .

[14] Misiewicz Jan. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).

[15] Zhilinskaya Maria ; Brother: Bondazuk Hrinko. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-20]. (ang.).

[16] ЖИЛІНСЬКА МАРІЯ. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).

[17] БОНДАЖУК ГРИНЬКО. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-20]. (ukr.).

[18] Ukraińska kultura zagościła w Sędziszowie [online], Echo Dnia Świętokrzyskie, 28 grudnia 2011 [dostęp 2023-08-21] (pol.).

[c-19] Podczas wojny pozbawione praw miejskich.

[b-20] Strzałki wsteczne dotyczą stanu z 1939.

[a-21] Kursywą opisano gminy utworzone przez władze hitlerowskie.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[A]

[B]

[C]