Mleczaj jelonek

Mleczaj jelonek
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczaj

Gatunek

mleczaj jelonek

Nazwa systematyczna
Lactarius fuliginosus (Fr.) Fr.
Epicr. syst. mycol. (Upsaliae): 348 (1838) [1836-1838]
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg występowania w Europie i Azji
Multimedia w Wikimedia Commons

Mleczaj jelonek (Lactarius fuliginosus (Fr.) Fr.) – gatunek grzybów z rodziny gołąbkowatych[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Agaricus fuliginosus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu ten sam autor, w 1838 r. przenosząc go do rodzaju Lactarius[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus fuliginosus Fr. 1821
  • Galorrheus fuliginosus (Krapf) P. Kumm. 1871
  • Lactifluus fuliginosus (Fr.) Kuntze 1891

Nazwę polską podała Alina Skirgiełło w 1998 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: rydz czarny, bedłka ostra, jelonek, rydz paskudny[3]>.

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 4,5–9(12) cm, początkowo wypukły, starszy – nieco wklęsły bez garbka lub z niewielkim garbkiem we wgłębieniu. Powierzchnia bez zmarszczek, sucha, matowa, rudobrązowa do ciemnorudej, przy brzegu jaśniejsza. Brzeg początkowo podwinięty, potem stopniowo wyprostowujący się, często pofalowany[4].

Blaszki

Żółtobrązowe, umiarkowanie gęste, przyrośnięte do trzonu lub zbiegające[5], z blaszeczkami, czasem rozwidlone przy trzonie, początkowo jasnożółtawe, potem ochrowożólte z rdzawym odcieniem

Trzon

Wysokość 8–10 cm, średnica 0,7–2,5 cm, cylindryczny, u podstawy często zwężony, początkowo pełny, potem pusty. Powierzchnia nieco jaśniejsza od kapelusza, początkowo gładka, potem delikatnie oszroniona. Uszkodzone miejsca zmieniają barwę na brudnorudawą[4].

Miąższ

Biały; z obficie wydzielającym się białym, powoli czerwieniejącym i dosyć gorzkim mleczkiem[5].

Wysyp zarodników

Jasnoochrowy[5].

Cechy mikroskopowe

Bazydiospory kuliste lub niemal kuliste, o średnicy 8–10 µm, o powierzchni urzeźbionej łacznikami niemal zupełnie bez brodawek. Podstawki 45–54 × 9–11 µm. Cystydy występują niemal wyłącznie na ostrzu blaszek, tworząc pęczki o średnicy 4–5 µm, z wyglądu podobne do włosków[4].

Gatunki podobne

Mleczaj ciemny (Lactarius picinus) ma kapelusz jeszcze ciemniejszy, a stary trochę żeberkowany, mleczko białe i dosyć piekące; występuje w górskich lasach iglastych[5].

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Znane jest występowanie mleczaja jelonka w Ameryce Północnej, Europie, Azji, wyspach Oceanu Indyjskiego i na Nowej Zelandii[6]. W Polsce jest dość częsty[3]

Naziemny grzyb mykoryzowy[4]. Występuje przeważnie w lasach liściastych i mieszanych, głównie pod bukamiy[5].

Znaczenie

[edytuj | edytuj kod]

Jest grzybem jadalnym, ale mało smacznym[3].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 375, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 58–59, ISBN 83-85444-65-3.
  5. ↑ a b c d e Edmund Garnweidner i inni, Grzyby. Przewodnik do poznawania i oznaczania grzybów Europy Środkowej, Warszawa: MUZA SA, 2006, s. 164, ISBN 83-7319-976-4.
  6. ↑ Występowanie Lactarius fuliginosus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2024-09-10] (ang.).