Mleczaj liliowy

Mleczaj liliowy
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

gołąbkowce

Rodzina

gołąbkowate

Rodzaj

mleczaj

Gatunek

mleczaj liliowy

Nazwa systematyczna
Lactarius lilacinus Fr.
Epicr. syst. mycol.: 348 (1838) [1836-1838]
Zasięg
Mapa zasięgu
Zasięg w Europie
Multimedia w Wikimedia Commons

Mleczaj liliowy, mleczaj fioletowy (Lactarius lilacinus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 9 synonimów. Niektóre z nich:

  • Lactarius lilacinus subsp. eulilacinus Singer 1942
  • Lactarius lilacinus subsp. mitificus (Britzelm.) Singer 1942
  • Lactarius lilacinus var. minor Killerm. 1933
  • Lactarius lilacinus var. mitificus (Britzelm.) Killerm. 1933[2].

Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę mleczaj fioletowy, W. Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę mleczaj liliowy[3]

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Kapelusz

Średnica 3–8, rzadko do 10 cm, początkowo niemal płaski, potem z zagłębieniem na środku. Powierzchnia sucha, matowa, delikatnie filcowata, lub kosmkowato-łuseczkowata. Kosmki przylegające. Zwykle jest jednobarwna, ametystowoliliowa, mięsistoliliowa lub srebrzysto-szaro-liliowa, czasami z jedną, ciemniejszą, koncentryczną pręgą, z wiekiem jaśniejąca i u starszych okazów różowoszara. Brzeg przez długi czas słabo podwinięty[4].

Blaszki

Z międzyblaszkami, przyrośnięte lub nieco zbiegające, rzadkie, czasami przy trzonie rozwidlające się, wąskie, początkowo brudno-cielisto-żółtawe, potem jasnoochrowe z pomarańczowym odcieniem[4].

Trzon

O wysokości 4–7 cm i grubości 0,4–0,8 cm, walcowaty, kruchy, początkowo pełny, w stanie dojrzałym pusty. Powierzchnia ochroworóżowawa z liliowym lub pomarańczowobrązowym odcieniem, w górnej części ziarenkowato-kosmkowata i jasnoochrowa[4].

Miąższ

Cienki, w kapeluszu o barwie od białawej bladoliliowej, w trzonie brudnoochrowy, w smaku początkowo łagodny, ale po dłuższym czasie piekący. Mleczko wydziela się słabo, jest wodnistobiałe, a zasychając tworzy szarozielonkawe grudki. Ma słaby zapach, w eksykatach podobny do zapachu cykorii[4].

Wysyp zarodników

W zależności od wieku owocników o barwie od białawej do kremowej[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki 7,5–8,5 × 6–7 µm, o kształcie od elipsoidalnego do kulistego, pokryte drobnymi brodawkami i cienki, łączącymi je listewkami tworzącymi na powierzchni delikatną siateczkę. Podstawki 40–50 × 8–10 µm. Cystydy rzadkie, przy czym cheilocystydy liczniejsze od pleurocystyd, wrzecionowate, 30–50 × 5–7 µm[4].

Gatunki podobne

Bywa mylony z mleczajem łuseczkowatym (Lactarius spinosulus), który rośnie w sąsiedztwie olsz, ale także brzóz i świerków. Odróżnia się ornamentacją zarodników; ma znacznie grubsze i bardziej równoległe listewki łączące brodawki[4]. Odróżnia się także barwą; w stanie suchym ma kapelusz fioletowokarminoworóżowy, w stanie wilgotnym jest ciemniejszy, ponadto ma powierzchnię bardziej łuseczkowatą[5].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, Poza Europą podano tylko pojedyncze stanowiska w Ameryce Północnej, Afryce i Azji[6]. W Polsce w 2003 r. W. Wojewoda przytoczył ponad 20 stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[7]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9].

Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach[3], głównie pod olszami, zwłaszcza olszą szarą[3], przeważnie w sąsiedztwie ich pni i pniaków, szczególnie na wilgotnych miejscach. Często występuje małymi kępkami lub w dużych grupach[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-04-10] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-04-10] (ang.).
  3. ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 377, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, s. 77, ISBN 83-85444-65-3.
  5. ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 373, ISBN 978-83-245-9550-1.
  6. ↑ Występowanie Lactarius lilacinus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-04-10] (ang.).
  7. ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-20].
  8. ↑ Aktualne stanowiska Lactarius lilacinus nw Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-10] (ang.).
  9. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, 66isbn = 83-89648-38-5.