Mona Lisa z Isleworth
| |
| Autor |
nieustalone jednoznacznie |
|---|---|
| Data powstania |
XV−XVI wiek |
| Wymiary |
86.0 × 64,5 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | |
Mona Lisa z Isleworth – obraz będący być może pierwszą wersją portretu Mona Lisy. Jego powstanie datuje się na przełom XV i XVI wieku i choć nie jest to pewne, przypuszcza się, że jego autorem mógł być Leonardo da Vinci.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W 1913 roku angielski kolekcjoner sztuki, Hugh Blaker odkrył w miejscowości Bath na południowym zachodzie Anglii obraz łudząco przypominający słynną Mona Lisę. Znajdował się on w domu pewnego arystokraty, którego rodzina była w jego posiadaniu od prawie stu lat. Blaker doszedł do wniosku, że Leonardo da Vinci musiał namalować dwa portrety Lisy Gherardini; jeden znajdował się w Luwrze, a drugi szerzej nieznany pozostawał w Bath. Odkupił więc obraz i zabrał go do swojego domu w Isleworth na przedmieściach Londynu, skąd wzięła się jego obecna nazwa[1].
Według biografa da Vinci, Giorgio Vasariego Leonardo rozpoczął malowanie Mona Lisy w 1503 roku, ale nigdy jej nie ukończył[2]. Jednakże w pełni gotowy obraz pojawił się w 1517 roku, niedługo przed śmiercią artysty. Jest prawie pewne, że to właśnie on znajduje się obecnie w Luwrze. Zwolennicy autentyczności Mony Lisy z Isleworth uważają, że jest ona niedokończonym dziełem Leonarda i stanowi pierwowzór późniejszego obrazu.
Po śmierci Blakera trafił on do kolekcji Henry’ego F. Pulitzera, który w swojej książce Where is the Mona Lisa? przytoczył historyka sztuki Giovanniego Lomazzo, który w Trattato dell'arte della Pittura Scultura ed Architettura opublikowanym w 1584 roku napisał o Giocondzie i Mona Lisie. Gioconda to alternatywne określenie Mona Lisy znajdującej się w Luwrze. Pulitzer zasugerował, że może to być dowód na istnienie dwóch odrębnych obrazów.
Podczas II wojny światowej płótno wywieziono do Stanów Zjednoczonych. Po powrocie do Europy rozpoczęto nad nim badania w celu ustalenia autora, jednak nie przyniosły one ostatecznego rozstrzygnięcia[3]. W latach 60. obraz na czterdzieści lat trafił do bankowego sejfu. W 2008 roku kupiła go grupa szwajcarskich inwestorów, którzy zlecili jego szczegółowe analizy.
27 września 2012 roku, po kilkudziesięciu latach został on zaprezentowany publicznie[4].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Olej na płótnie, 86,0 x 64,5 cm[5]. Choć obie Mona Lisy są do siebie bardzo podobne różnią się kilkoma szczegółami. Mona Lisa z Isleworth jest szersza, a po obu jej stronach znajdują się kolumny, które na obrazie z Luwru są widoczne tylko fragmentarycznie. Pojawiły się więc sugestie, że płótno mogło zostać przycięte, jednak eksperci którzy je badali w latach 2004–2005 uznali, że jest ono nienaruszone[6]. Ponadto twarz Mona Lisy z Isleworth jest młodsza o około 10 lat[7], co doprowadziło do spekulacji, że jest to wcześniejsza wersja słynnego obrazu, a Gherardini dwukrotnie pozowała artyście[3]. Obraz nie ma również dokończonego tła, które zawiera mniej szczegółów niż płótno z Luwru. Pulitzer na tej podstawie wysnuł wniosek, że portret częściowo jest dziełem Leonarda, który je porzucił, więc zostało dokończone przez kogoś innego.
Kontrowersje
[edytuj | edytuj kod]Przez długi czas Mona Lisa z Isleworth była uznawana za doskonałą kopię oryginalnej Mona Lisy, którą wykonał być może jeden z uczniów Leonarda. Wielu badaczy i historyków sztuki odrzucało bowiem hipotezę, według której miałby on namalować dwa obrazy Lisy Gherardini[7].
Zlecone przez szwajcarskich właścicieli szczegółowe badania wykazały, że płótno pochodzi z lat 1410-1455, co teoretycznie wyklucza autorstwo Leonarda, który urodził się w 1452 roku. Możliwe jednak, że wykorzystał on do pracy stare płótno. Z drugiej strony badania farb potwierdziły, że pochodzą one z jego czasów, a analiza kolorów oraz przebieg światłocieni dowiodły, że są one niemal identyczne jak na obrazie z Luwru. Alfonso Rubino, znawca technik Leonarda, na podstawie charakterystycznej dla niego geometrii oraz analizie pociągnięć pędzla wykazał, że oba dzieła wyszły spod jego ręki[1].
Mimo to, z uwagi na brak jednoznacznych dowodów co do autorstwa Mona Lisy z Isleworth jej autentyczność wciąż jest dyskusyjna. Wątpliwości budzą także teorie Henry’ego F. Pulitzera, który posiadał obraz. W napisanej oraz wydanej przez siebie książce Where is the Mona Lisa? usilnie starał się udowadniać, że obraz jest dziełem Leonarda. Przytaczał w niej opinie różnych ekspertów i znawców sztuki oraz wyniki badań laboratoryjnych mających potwierdzać jego spekulacje, jednakże nie przedstawił szczegółów w jaki sposób oraz przez kogo zostały one wykonane.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Leonardo da Vinci namalował Monę Lisę dwa razy!. magazynsztuki.pl, 2013-02-19. [dostęp 2014-09-01]. (pol.).
- ↑ Kenneth Clark. Mona Lisa. „The Burlington Magazine”. 115 (840), s. 144-151, marzec 1973. ISSN 0007-6287.
- ↑ a b Antoni Żółciak: Druga "Mona Lisa"! Leonardo da Vinci portretował Giocondę dwukrotnie. swiatobrazu.pl, 2013-02-14. [dostęp 2014-09-01]. (pol.).
- ↑ Second Mona Lisa Unveiled for First Time in 40 Years. abcnews.go.com. [dostęp 2014-09-01]. (ang.).
- ↑ Átila Soares da Costa Filho: A Necessary Counterpoint. THE MONA LISA FOUNDATION. [dostęp 2014-09-01]. (ang.).
- ↑ Jean-Pierre Mohen: Mona Lisa: inside the Painting. Harry N. Abrams, Inc., 2006, s. 128. ISBN 0-8109-4315-8.
- ↑ a b Kama Wróbel: Mona Lisa z Isleworth wcześniejszą wersją znanego obrazu?. rynekisztuka.pl, 2013-02-14. [dostęp 2014-09-01]. (pol.).