Mutisia

*Mutisia*
	; Mutisia latifolia
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Mutisioideae
Rodzaj	Mutisia
	Nazwa systematyczna
	Mutisia L.f.; Suppl. Pl.: 57, 373 (1782)
	Typ nomenklatoryczny
	M. clematis Linnaeus f.
Synonimy
	Aplophyllum Cass.; Guariruma Cass.;
	Aplophyllum Cass.; Guariruma Cass.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mutisia – rodzaj roślin z rodziny astrowatych (Asteraceae). Obejmuje 63^[5]–65^[3] gatunków. Rośliny te występują w Ameryce Południowej, głównie w Andach na obszarze Chile i Argentyny, ale też dalej na północ sięgając po Kolumbię^[6], a poza tym w Paragwaju, Urugwaju i południowo-wschodniej Brazylii i północno-wschodniej Argentynie^[5]. Rosną w różnych formacjach zaroślowych i na terenach skalistych^[6]. Liczne gatunki są pnączami co jest rzadkie wśród przedstawicieli astrowatych^[6]. Kwiaty zapylane są zwykle przez owady, ale gatunki o kwiatach czerwonych zapylane są przez kolibry^[5] (poza barwą adaptacją do tych zapylaczy jest tworzenie koszyczków zwisających o wydłużonych kwiatach rurkowatych)^[6].

Niektóre gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne^[6]^[5]. Za najbardziej mrozoodporny gatunek uznawany jest Mutisia oligodon, przy czym w okresie zimowym jego korzenie należy chronić przed nadmiarem wilgoci^[6].

Nazwa rodzaju upamiętnia hiszpańskiego botanika i badacza przyrody Ameryki Południowej – José Celestino Mutisa (1732–1808)^[6].

Morfologia

Pokrój: Często pnącza, poza tym krzewy osiągające do 3 m wysokości^[6] i półkrzewy^[7].
Liście: Zimozielone i skrętoległe^[6]. Blaszka wąsko lancetowata do jajowatej, całobrzega, ząbkowana, głęboko wcinana i klapowana, rzadko pierzasto złożona. W ostatnim przypadku oś liścia zawsze zakończona jest wąsem czepnym trzy- lub pięciokrotnie rozwidlonym, czasem też liście pojedyncze zakończone bywają wąsem czepnym^[7].

Kwiaty: Zebrane w koszyczki wyrastające pojedynczo na końcach pędów lub naprzeciw liści. Koszyczki różnej wielkości – od drobnych po okazałe, prosto wzniesione lub zwisające. Kwiaty w koszyczkach wszystkie podobne i obupłciowe lub zróżnicowane na rurkowate wewnątrz i obupłciowe oraz języczkowate zewnętrzne i żeńskie. Okrywa rozmaicie u różnych gatunków wykształcona – krótko- lub długowalcowata, wąsko lub szeroko dzwonkowata, z listkami w wielu szeregach dachówkowato na siebie nachodzących. Osadnik (dno kwiatostanowe) nagie (bez plewinek), płaskie lub wypukłe^[7]. Kwiaty języczkowate na brzegu koszyczka (jeśli są obecne) mają okazały płatek skierowany na zewnątrz koszyczka zwieńczony trzema ząbkami oraz drobny jeden lub dwa płatki z drugiej strony, silnie zredukowane. Płatki są żółte, pomarańczowe, różowe, fioletowe lub białe. Kwiaty rurkowate są zwykle żółte, także dwuwargowe, z jedną wargą trójząbkową na końcu i drugą złożoną z dwóch równowąskich łatek z reguły skierowanych prosto ku górze^[7]. W kwiatach obupłciowych pręcików jest 5. Zalążnia jest dolna, jednokomorowa, z pojedynczym słupkiem rozwidlonym na końcu^[6].
Owoce: Niełupki wrzecionowate, bruzdowane, z ośćmi puchu kielichowego spłaszczonymi, pierzastymi, białymi lub szarawymi^[7].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z podplemienia Mutisiinae (Cass.) Dumort. (1829), plemienia Mutisieae Cass. (1819). i podrodziny Mutisioideae w obrębie rodziny astrowatych (Asteraceae)^[8].

Wykaz gatunków^[3]

Mutisia acerosa Poepp. ex Less.
Mutisia acuminata Ruiz & Pav.
Mutisia alata Hieron.
Mutisia anderssonii Sodiro ex Hieron.
Mutisia araucana Phil.
Mutisia arequipensis Cabrera
Mutisia brachyantha Phil.
Mutisia burkartii Cabrera
Mutisia campanulata Less.
Mutisia cana Poepp. & Endl.
Mutisia castellanosii Cabrera
Mutisia clematis L.f.
Mutisia coccinea A.St.-Hil.
Mutisia cochabambensis Hieron.
Mutisia comptoniifolia Rusby
Mutisia decurrens Cav.
Mutisia discoidea Harling
Mutisia friesiana Cabrera
Mutisia glabrata Cuatrec.
Mutisia grandiflora Bonpl.
Mutisia hamata Reiche
Mutisia hastata Cav.
Mutisia hieronymi Sodiro ex Cabrera
Mutisia homoeantha Wedd.
Mutisia ilicifolia Cav.
Mutisia intermedia Hieron.
Mutisia involucrata Phil.
Mutisia kurtzii R.E.Fr.
Mutisia lanata Ruiz & Pav.
Mutisia lanigera Wedd.
Mutisia latifolia D.Don
Mutisia ledifolia Decne. ex Wedd.
Mutisia lehmannii Hieron.
Mutisia linearifolia Cav.
Mutisia linifolia Hook.
Mutisia lutzii G.M.Barroso
Mutisia macrophylla Phil.
Mutisia magnifica C.Ulloa & P.Jørg.
Mutisia mandoniana Wedd. ex Cabrera
Mutisia mathewsii Hook. & Arn.
Mutisia microcephala Sodiro ex Cabrera
Mutisia microneura Cuatrec.
Mutisia microphylla Willd. ex DC.
Mutisia ochroleuca Cuatrec.
Mutisia oligodon Poepp. & Endl.
Mutisia orbignyana Wedd.
Mutisia pulcherrima Muschl.
Mutisia rauhii Ferreyra
Mutisia retrorsa Cav.
Mutisia rimbachii Sodiro ex S.K.Harris
Mutisia rosea Poepp. ex Less.
Mutisia saltensis Cabrera
Mutisia sinuata Cav.
Mutisia sodiroi Hieron.
Mutisia speciosa Aiton ex Hook.
Mutisia spectabilis Phil.
Mutisia spinosa Ruiz & Pav.
Mutisia splendens Renjifo
Mutisia stuebelii Hieron.
Mutisia subspinosa Cav.
Mutisia subulata Ruiz & Pav.
Mutisia tridens Poepp. ex Less.
Mutisia venusta S.F.Blake
Mutisia vicia J.Kost.
Mutisia wurdackii Cabrera

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-05] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Mutisia L.f.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-05].
↑ ^a ^b Mutisia L.f.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-05-05].
↑ ^a ^b ^c ^d David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 127, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 453. ISBN 0-333-73003-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e K.K. Kubitzki K.K. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 108-109, ISBN 978-3-540-31050-1 .
↑ Genus Mutisia L. f.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2021-05-05]. (ang.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-05-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-05-05] (ang.).

[powo-3] Mutisia L.f.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-05-05].

[ing-4] Mutisia L.f.. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-05-05].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 127, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[philips-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 453. ISBN 0-333-73003-8.

[kubitzki-7] K.K. Kubitzki K.K. (red.), The Families and Genera of Vascular Plants. Vol. VIII. Flowering Plants. Eudicots: Asterales, Berlin, Heidelberg, New York: Springer-Verlag, 2007, s. 108-109, ISBN 978-3-540-31050-1 .

[grin-8] Genus Mutisia L. f.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2021-05-05]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]