Nacjonalizm integralny
Nacjonalizm integralny – odmiana nacjonalizmu odrzucająca suwerenność narodu na rzecz władzy, która w jego interesie działa, ale jest od niego niezależna.
Podstawową cechą takiego nacjonalizmu był antydemokratyzm, zakładający, że w przypadku demokracji narodem mogą rządzić kliki partyjne i cudzoziemcy, co przeczy samemu celowi nacjonalizmu.
Pojęcie i zakres nacjonalizmu integralnego sformułował Charles Maurras.
Francuski nacjonalizm integralny
[edytuj | edytuj kod]Doktryna ta stała się programem Akcji Francuskiej. W przypadku Francji integralny nacjonalizm powstał z połączenia nacjonalizmu z rojalizmem, z naczelną tezą zakładającą, że tylko instytucje monarchiczne zaspokajają wszystkie aspiracje i potrzeby narodowe[1].
Ukraiński nacjonalizm integralny
[edytuj | edytuj kod]
Zdaniem części badaczy ukraiński nacjonalizm od lat 20. XX w. mieszczący w sobie elementy faszyzmu i totalitaryzmu należy zaliczać do nacjonalizmów integralnych. Jego twórcą był Dmytro Doncow. Nacjonalizm ten zakładał, że najwyższą wartością jest naród, a najważniejszym celem jest zdobycie niezależnego państwa[2].
Doktryna została formalnie przyjęta za podstawy ideologiczne OUN na I Kongresie Ukraińskich Nacjonalistów w 1929 roku. Kongres ten w swojej uchwale założył wprowadzenie prawicowego ustroju totalitarnego w odzyskanym państwie, w którym niepodzielną władzę sprawować będzie jeden ruch polityczny z wodzem narodu i elitą. Mówi o tym punkt 16 Uchwały I Kongresu Ukraińskich Nacjonalistów, zgodnie z którym w narodzie ukraińskim nie ma miejsca na demokrację - rządzić ma nim ponadpartyjna (nie dopuszczająca do powstania jakiejkolwiek partii politycznej), obejmująca cały naród ukraiński, monokratyczna Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów[3]. Oprócz Doncowa głównymi przedstawicielami ukraińskiego nacjonalizmu integralnego byli: Mykoła Sciborski, Jurij Łypa, Jewhen Onaćkyj, Dmytro Palijiw[4].
W 1943 OUN-B odeszła od koncepcji Doncowa na rzecz haseł demokratycznych[5][6]. Zdaniem Pera Andersa Rudlinga i Grzegorza Rossolińskiego-Liebe był to taktyczny manewr, który miał na celu zmianę wizerunku organizacji w kontekście planowanego nawiązania współpracy z zachodnimi aliantami. Za zmianą retoryki nie poszła zmiana praktyki organizacji, która w dalszym ciągu dokonywała masowych zbrodni[7][8]. Tomasz Stryjek uważa, że do końca II wojny światowej OUN-B nie wyrzekła się zamiarów sprawowania władzy w przyszłym państwie ukraińskim metodami totalitarnymi[9]. Po rozłamie, który nastąpił w łonie emigracyjnej OUN-B (znanej jako ZCz OUN) w 1954, nowo powstałe ugrupowanie OUN-z kontynuowało odwoływanie się do platformy demokratycznej UHWR, a ZCz OUN oficjalnie powróciły do ideologii Doncowa[10]. Według Rudlinga do lat 60. słowo demokracja funkcjonowało wśród ukraińskich nacjonalistów na obczyźnie w znaczeniu pejoratywnym[7].
John-Paul Himka i Per Anders Rudling twierdzą, że nacjonaliści ukraińscy nigdy nie używali terminu nacjonalizm integralny. Nazwa ta została przypisana do ideologii OUN przez Johna A. Armstronga w latach powojennych[11]. Według Himki rozróżnienie pomiędzy integralnym nacjonalizmem a faszyzmem czy nazizmem jest semantycznym trikiem, gdyż Armstrong także zaliczał nazistów do kategorii integralnych nacjonalistów[12].
John-Paul Himka, Per Anders Rudling i Grzegorz Rossoliński-Liebe uważają koncepcje Armstronga dotyczące ukraińskiego nacjonalizmu za przestarzałe. Ich zdaniem Armstrong zachwycał się czołowymi działaczami OUN i na wywiadach z nimi opierał swoje badania. Nie miał dostępu do źródeł z krajów Europy centralnej i wschodniej, co negatywnie wpłynęło na wyciągane przez niego wnioski. Armstrong pomijał według nich udział OUN zbrodniach na Żydach i Polakach[13][14]. Z tego też powodu historycy ci uważają, że prace Armstronga zdobywają poklask zwolenników spuścizny OUN-UPA i są wykorzystywane do jej obrony[15][16].
Zdaniem Tomasza Stryjka analiza ideologii i praktyki działania OUN prowadzi do wniosku, że w latach 1929–1941 było to prawicowe ugrupowanie nacjonalistyczno-integralne (autorytarne), następnie w latach 1941–1945 faszystowskie, a od 1945 roku powróciło do obozu prawicy autorytarnej[17].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jacek Bartyzel: Rozmowa z dr. Jackiem Bartyzelem. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (19 grudnia 2009)]. (pol.).
- ↑ Władysław Filar, Wydarzenia wołyńskie 1939–1944, wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, s.82
- ↑ Wiktor Poliszczuk: Ukraiński nacjonalizm integralny. [dostęp 2009-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2013)]. (pol.).
- ↑ Tomasz Stryjek, Ukraińska idea narodowa okresu międzywojennego, Wrocław: „Funna”, 2000, s. 170–171, ISBN 83-908946-5-3, OCLC 830230100.
- ↑ W trakcie zjazdu postanowiono ostatecznie odejść od programu integralnego nacjonalizmu i zapoczątkować zwrot w kierunku demokracji. (…) Jeszcze przed zjazdem o uwagi do proponowanych zmian programowych poproszono Dmytro Doncowa, jednak nie uwzględniono jego krytycznych opinii. Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, Warszawa 2006, Wyd. Instytut Studiów Politycznych PAN, Oficyna Wydawnicza RYTM, ISBN 83-88490-58-3 (ISP PAN), ISBN 83-7399-163-8 (RYTM), ISBN 978-83-88490-58-3. s. 124
- ↑ Jeszcze istotniejsze zmiany zaszły w sferze postulatów politycznych - zamiast „nacjokracji” (monopartyjnej dyktatury OUN) ustrojem niepodległej Ukrainy miała być nieokreślona „władza ludowa”. Wprawdzie nie przyjęto postulatu republiki demokratycznej ale wpisano do programu niektóre postulaty demokratyczne (m.in. równość kobiet, wolność słowa i prasy, wolność sumienia i przekonań, wolność wyboru pracy, swoboda działania związków zawodowych, prawo do strajku); według Abwehry oznaczało to przejście na pozycje „światopoglądu demokratycznego”. Przewidywano na przyszłość pełne równouprawnienie mniejszości narodowych z Ukraińcami, a także pełną równość obywateli w prawach i obowiązkach niezależnie od przynależności etnicznej. (…) W czerwcu 1944 r. doszło do IV Zboru, którego deklaracja silniej akcentowała postulaty liberalno-demokratyczne. Stwierdzano w niej, że o ustroju Ukrainy zadecyduje powszechne przedstawicielstwo narodu; podkreślano też gwarancje dla prywatnej inicjatywy: nieskrępowanego rozwoju rzemiosła, „twórczej” działalności gospodarczej i swobodnej formy użytkowania ziemi. Jarosław Tomasiewicz, Ukraiński ruch narodowy. Między faszyzmem a nacjonalkomunizmem
- ↑ a b Per A. Rudling, Historical representation of the wartime accounts of the activities of the OUN-UPA (Organization of Ukrainian Nationalists—Ukrainian Insurgent Army), East European Jewish Affairs, Vol. 36, No. 2, December 2006, s. 169–174
- ↑ Grzegorz Rossoliński-Liebe, Stepan Bandera: The Life and Afterlife of a Ukrainian Nationalist. Fascism, Genocide, and Cult, Stuttgart: Ibidem Verlag, 2014, s. 264-265, 342-343, ISBN 978-3-8382-0604-2, ISBN 978-3-8382-0686-8, OCLC 947204584.
- ↑ Tomasz Stryjek, Ukraina przed końcem Historii. Szkice o polityce państw wobec pamięci, Instytut Studiów Politycznych PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2014, ISBN 978-83-64091-28-5, ISBN 978-83-7383-709-6, s. 340
- ↑ Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942–1960, s. 632
- ↑ Nazwa chwyciła i wielu pro-nacjonalistycznych historyków uważa ją za lepszą od określenia faszyzm - Per Anders Rudling, The OUN, the UPA and the Holocaust: A Study in the Manufacturing of Historical Myths, The Carl Beck Papers in Russian & East European Studies, No. 2107, November 2011, ISSN 0889-275X, s.2-3
- ↑ John-Paul Himka, The Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army: Unwelcome Elements of an Identity Project, Ab Imperio, 4/2010, s. 92 wersja elektroniczna
- ↑ Іван-Павло Хімка, Чи українські студії повинні захищати спадщину ОУН-УПА?, [w:] Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т. С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0, s.149
- ↑ Grzegorz Rossoliński-Liebe, The „Ukrainian National Rewolution” of 1941. Discourse and Practise of a FascistMovement [w:] Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History 12, 1, s. 87, przyp. 12
- ↑ Пер А. Рудлінґ, Ющенків фашист: култ Бандери в Україні та Канаді, [w:] Страсті за Бандерою: статті та есеї, упоряд.: Т. С. Амар, І. Балинський, Я. Ґрицак, Ґрані-Т 2010 (Серія De profundis), ISBN 978-966-465-321-0, s.284, przyp.5
- ↑ John-Paul Himka, Collaboration and or Resistance: The OUN and UPA during the War, s.1 wersja elektroniczna
- ↑ W pierwszym okresie istnienia (1929–1933) OUN była partią nacjonalistyczno-integralną - w schemacie Pomiana należy umieścić ją na polu prawicy autorytarnej. Pozostając na swej "bazowej", nacjonalistyczno-integralnej trajektorii rozwoju, w latach 1933–1941 ewoluowała od prawicy autorytarnej do prawicy faszystowskiej. (...) W latach 1944–1945 OUN świadomie odeszła od faszyzmu (pierwsze symptomy tego procesu wystąpiły już w 1943 roku) i w okresie 1945–1991 znów należała do obozu prawicy autorytarnej. Tomasz Stryjek, Ukraina przed końcem Historii..., s. 336