Naliboki (obwód miński)

Naliboki
	; Kościół pw. Wniebowzięcia NMP
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Rejon	stołpecki
Wysokość	187 m n.p.m.
Populacja (2009); • liczba ludności	; 515
Nr kierunkowy	+375 1717
Kod pocztowy	222683
	Położenie na mapie obwodu mińskiego Naliboki
	Położenie na mapie Białorusi Naliboki
	53°45′46,0″N 26°28′08,5″E/53,762778 26,469028
	Multimedia w Wikimedia Commons

Naliboki^[2] (biał. Налібокі, ros. Налибоки) – agromiasteczko w rejonie stołpeckim obwodzie mińskim Białorusi. Stanowi centrum administracyjne sielsowietu nalibockiego. Jest też siedzibą parafii prawosławnej (pw. św. Michała Archanioła)^[3] i rzymskokatolickiej (pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny).

Miejscowość leży na wschodnim skraju Puszczy Nalibockiej, nad rzeką Kamionką^[4]. Miejscowość znana jest jako miejsce mordu ludności polskiej dokonanego w 1943 przez partyzantów sowieckich^[5].

Kościół pw. Wniebowzięcia NMP

Historia miejscowości

W XVI–XVIII w. wieś, następnie miasteczko w Wielkim Księstwie Litewskim. Tereny, na których znajdują się obecnie Naliboki od 1555 wchodziły w skład dóbr Radziwiłłów stanowiąc odrębne łowiectwo^[6]. W 1722 Anna Radziwiłłowa założyła tu hutę szkła, specjalizującą się w produkcji szklanych świeczników i kielichów ze szkła kryształowego, ale także w wyrobach ze szkła cienkiego. Pracowali tu rzemieślnicy sprowadzeni z Saksonii. Po 1830 huta produkowała także całe szklane serwisy stołowe. Huta została zamknięta w 1862 r.

Początki parafii katolickiej w Nalibokach sięgają 1447 roku^[7], kiedy to dzięki fundacji Radziwiłłów, wzniesiono drewnianą kaplicę. W 1636 zbudowano tu pierwszy kościół murowany wraz z plebanią, uposażony przez Stanisława i Albrychta Radziwiłłów. Świątynia uległa zniszczeniu w 1655, ale została odbudowana. Kolejny kościół katolicki powstał w 1936 pod wezwaniem św. Józefa^[8]. Obydwie świątynie zostały zniszczone podczas wojny (1942); kościół św. Józefa odbudowano w 1995 r.

Po 1918 roku Naliboki znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Naliboki w województwie nowogródzkim, w powiecie stołpeckim^[a]. 10 lipca 1919 roku pod Nalibokami wojsko polskie stoczyło zwycięską bitwę z armią sowiecką. Demografia w 1921 przedstawiała się następująco:^[9]

	Liczba mieszkańców	Budynki	Narodowość			Wyznanie
	Liczba mieszkańców	Budynki	Polacy	Białorusini	inna	rzymskokatolickie	prawosławne	ewangelickie	mojżeszowe
wieś Naliboki	1199	241	1194	4	1^[b]	1177	14	–	8
miasteczko Naliboki	515	100	397	118	–	311	18	1	185
folwark Naliboki	24	3	24	–	–	18	6	–	–

Od 17 września 1939 roku Naliboki okupowane przez ZSRR, liczyły wtedy niecałe 4000 mieszkańców. Niemcy, po zajęciu wsi w 1941, wywieźli część żydowskiej ludności (później wywiezionych zamordowano), pozostali Żydzi zbiegli do Puszczy Nalibockiej. Według szacunków historycznych, w Puszczy Nalibockiej mogło znaleźć schronienie od 10 do ponad 20 tys. ludzi – partyzantów i uciekinierów^[10].

8 maja 1943 w Nalibokach oddziały radzieckich partyzantów dokonały masakry polskiej ludności cywilnej.^[11].

6 sierpnia 1943 Naliboki zostały ponownie spacyfikowane, tym razem przez oddziały niemieckie, w ramach operacji Hermann^[12], a jej mieszkańców wywieziono w głąb Rzeszy na roboty przymusowe.

Po 1944 roku weszły w skład Białoruskiej SRR, a od 1991 znajdują się na terenie niepodległej Białorusi. Od 30 grudnia 2009 agromiasteczko^[13]

Infrastruktura

We wsi znajduje się kościół katolicki pw. Wniebowzięcia NMP, pochodzący z okresu międzywojennego, oraz położony obok cmentarz katolicki. Jest tu również cerkiew prawosławna pw. Michała Archanioła, wybudowana w latach 2005–2006.

Urodzeni we wsi

John Miszuk

Uwagi

↑ Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach oszmiańskim (do 1920), wołożyńskim (1920 - 1930) i stołpeckim (1930 - 1945)
↑ Innej niż polska, białoruska, niemiecka i żydowska. Wśród osób innych narodowości zamieszkujących gminę Naliboki było 6 Rosjan i 1 Ukrainiec. Skorowidz nie wyszczególnia narodowości osób z grupy inne z podziałem na miejscowości.

Przypisy

↑ Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
↑ Egzonim zalecany przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2005, s. 23, ISBN 83-239-9020-4.
↑ Приход храма Святого Архангела Михаила д. Налибоки. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-12]. (ros.).
↑ Mapa Operacyjna Wojskowego Instytutu Geograficznego, 1929, karta 48 Mińsk.
↑ Hugo Bader J.: A rewolucja to miała być przyjemność, „Magazyn Gazety Wyborczej”, 15 listopada 1996.
↑ Крывашэеў Дз. Налібоцкая пушча князёў Радзівілаў у XVI-XVIII стст.: фармаванне тэрыторыі, адміністрацыя і службоўцы // Верхняе Панямонне. – Мінск: І.П. Логвінаў. – Вып. 1. – 2012. – С. 34.
↑ Kościół katolicki na Białorusi: Налібакі – парафія Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі.
↑ Wspomnienia o budowie kościoła pw. św. Józefa w Nalibokach.
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
↑ Zob. tekst: Puszcza Nalibocka, Bernard Pakulnicki, Magazyn Polski nr 3 (75) marzec 2012.
↑ Komunikat dot. śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych przez partyzantów sowieckich w latach 1942–1944 na terenie byłego województwa nowogródzkiego. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2018-02-07].
↑ Kazimierz Krajewski, IPN O. w Warszawie: Wieś na kresach północno–wschodnich pod dwiema okupacjami. martyrologiawsipolskich.pl. [dostęp 2019-07-19].
↑ Решение Столбцовского районного Совета депутатов от 30.12.2009 N 149 „О преобразовании сельских населенных пунктов Столбцовского района в агрогородки”. pravo.levonevsky.org. [dostęp 2013-08-21]. (ros.).

Bibliografia

Верхняе Панямонне: альманах лакальнай гісторыі, Вып. 1, Мінск 2012.
Szkła z hut radziwiłłowskich, t. II: Naliboki (1722-1862), Urzecze (1737-1846). Szkła ze zbiorów muzeów polskich, zagranicznych i kolekcji prywatnych. Wydanie Warszawa 1998; Muzeum Narodowe w Warszawie.
Naliboki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 369 .
Wacław Nowicki: Żywe echa, Wydawnictwo Antyk 1993 r. – Encyklopedia Kresów, Wydawnictwo Kluszczyński

Linki zewnętrzne

Almanach historii lokalnej „Vierchniaje Paniamonnie”
Wspomnienia
Historia manufaktury radziwiłłowskiej (biał.)
Naliboki – zabytki i atrakcje miejscowości
Naliboki w Globus.tut.by (ros.)
Naliboki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 890 .
Naliboki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 369 .

[uwaga1-9] Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach oszmiańskim (do 1920), wołożyńskim (1920 - 1930) i stołpeckim (1930 - 1945)

[uwaga2-11] Innej niż polska, białoruska, niemiecka i żydowska. Wśród osób innych narodowości zamieszkujących gminę Naliboki było 6 Rosjan i 1 Ukrainiec. Skorowidz nie wyszczególnia narodowości osób z grupy inne z podziałem na miejscowości.

[spis1-1] Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).

[2] Egzonim zalecany przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Nazewnictwo geograficzne świata. Zeszyt 6. Białoruś, Rosja, Ukraina, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, Warszawa 2005, s. 23, ISBN 83-239-9020-4.

[3] Приход храма Святого Архангела Михаила д. Налибоки. molod-eparchy.by. [dostęp 2021-03-12]. (ros.).

[Mapa_WIG-4] Mapa Operacyjna Wojskowego Instytutu Geograficznego, 1929, karta 48 Mińsk.

[5] Hugo Bader J.: A rewolucja to miała być przyjemność, „Magazyn Gazety Wyborczej”, 15 listopada 1996.

[6] Крывашэеў Дз. Налібоцкая пушча князёў Радзівілаў у XVI-XVIII стст.: фармаванне тэрыторыі, адміністрацыя і службоўцы // Верхняе Панямонне. – Мінск: І.П. Логвінаў. – Вып. 1. – 2012. – С. 34.

[7] Kościół katolicki na Białorusi: Налібакі – парафія Унебаўзяцця Найсвяцейшай Панны Марыі.

[8] Wspomnienia o budowie kościoła pw. św. Józefa w Nalibokach.

[przypis1-10] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.

[12] Zob. tekst: Puszcza Nalibocka, Bernard Pakulnicki, Magazyn Polski nr 3 (75) marzec 2012.

[13] Komunikat dot. śledztwa w sprawie zbrodni popełnionych przez partyzantów sowieckich w latach 1942–1944 na terenie byłego województwa nowogródzkiego. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2018-02-07].

[14] Kazimierz Krajewski, IPN O. w Warszawie: Wieś na kresach północno–wschodnich pod dwiema okupacjami. martyrologiawsipolskich.pl. [dostęp 2019-07-19].

[15] Решение Столбцовского районного Совета депутатов от 30.12.2009 N 149 „О преобразовании сельских населенных пунктов Столбцовского района в агрогородки”. pravo.levonevsky.org. [dostęp 2013-08-21]. (ros.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[a]

[9]

[b]

[10]

[11]

[12]

[13]