Napień wypłowiały

Napień wypłowiały
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

szczeciniakowce

Rodzina

Oxyporaceae

Rodzaj

napień

Gatunek

napień wypłowiały

Nazwa systematyczna
Oxyporus corticola (Fr.) Ryvarden
Persoonia 7(1): 19 (1972)
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Napień wypłowiały (Oxyporus corticola (Fr.) Ryvarden) – gatunek grzybów należący do rzędu szczeciniakowców (Hymenochaetales)[1].

Systematyka i nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Oxyporus, Oxyporaceae, Hymenochaetales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy opisał go w 1821 r. Elias Fries, nadając mu nazwę Polyporus corticola. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu Leif Ryvarden w 1972 r.[1] Ma około 20 synonimów. Niektóre z nich:

  • Chaetoporus corticola (Fr.) Bondartsev & Singer 1941
  • Poria vicina Bres. 1925
  • Rigidoporus corticola (Fr.) Pouzar 1966[2].

W 1965 r. Stanisław Domański nadał mu polską nazwę napień wypłowiały, w 2003 r. Władysław Wojewoda akceptował ją. Inne polskie nazwy: włosak korowy (S. Domański 1965), porak korowy (K. Zaleski i Golenia 1964), napień szczeciniasty (S. Domański i inni 1967)[3].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Owocnik

Grzyb kortycjoidalny. Owocnik jednoroczny, czasami wieloletni, rozpostarty, rzadko rozpostarto-odgięty. Górna powierzchnia owłosiona lub włókienkowata, początkowo biała do kremowej, później bladosłomkowa, bezstrefowa do lekko strefowanej, często nieco promieniście pomarszczona. Owocniki rozpostarte osiągają do 12 cm w najdłuższym wymiarze, w stanie świeżym są miękkie i skórzaste, po wyschnięciu kruche. U owocników rozpostarto-odgiętych kapelusiki mają szerokość do 2 cm i grubość 1 cm u nasady. Brzeg płodny lub sterylny, białawy do kremowego, miękki, strzępiasty, o szerokości do 7 mm. Powierzchnia porów kremowa do bladobrązowej, pory okrągłe do kanciastych, 2–4 na mm, z rozstępami, które szybko stają się cienkie i głęboko poszarpane. Kontekst o barwie kości słoniowej, nie strefowany, miękkowłóknisty, o grubości do 3 mm. Subikulum tej samej barwy, o grubości do 5 mm. Smak łagodny[4].

Cechy mikroskopowe

System strzępkowy monomityczny, strzępki szkliste, z prostą przegrodą, o cienkich lub bardzo grubych ściankach, często inkrustowane, o średnicy 2–5 µm; strzępki tramy podobne. Cystydy dwóch typów:

  • cylindryczne, cienkościenne, o inkrustowanych główkach, 17–30 × 3–6 µm, z prostą przegrodą u podstawy, nie wystające lub ledwo wystające z hymenium;
  • cylindryczne lub wrzecionowate, cienkościenne gleocystydy z zawartością załamującą światło, powstające pod hymenium i często wystające ponad nim, 33–45 × 6–10 µm[4].

Podstawki maczugowate, 4-sterygmowe, 15–18 × 5–7 µm, z prostą przegrodą u podstawy. Bazydiospory jajowate do szeroko elipsoidalnych, szkliste, gładkie, w odczynniku Melzera nieamyloidalne (4,5)5–6 × 3,5–4,5 µm[4].

Gatunki podobne

Od Oxyporus philadelphi odróżnia się większymi zarodnikami i porami. Podobny jest także napień kruchy (Oxyporus latemarginatus), ale ma węższe, elipsoidalne zarodniki, szersze strzępki i nie ma gleocystyd. Oxyporus ravidus od zwykłych okazów napienia wypłowiałego odróżnia się jedynie rozpostarto-odgiętymi owocnikami[4].

Występowanie i siedlisko

[edytuj | edytuj kod]

Podano liczne stanowiska napienia wypłowiałego w Ameryce Północnej, Europie i Azji i pojedyncze w Afryce i Ameryce Południowej[5]. W Polsce W. Wojewoda w 2003 r. przytoczył 8 stanowisk[3], wiele stanowisk podano w latach późniejszych[6]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[7]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[8].

Grzyb nadrzewny, saprotrof. Występuje w lasach liściastych i parkach na drewnie i korze leżących na ziemi pni i gałęzi, głównie wierzby, olszy szarej, brzozy brodawkowatej, leszczyny, buka, dębu, jarzębiny[3], kasztanowca, grabu, jesionu, lipy i wiązu. Dużo rzadziej występuje na drzewach iglastych, notowano go na świerkach i jodłach. Powoduje białą zgniliznę drewna[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  2. ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  3. ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 484, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ a b c d e L. Ryvarden, R.L. Gilbertson, European polypores. Part 2, „Synopsis Fungorum”, 7, Mycobank, 1994, s. 394–743 [dostęp 2023-09-30] (ang.).
  5. ↑ Występowanie Oxyporus corticola na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-09-30].
  6. ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-30] (pol.).
  7. ↑ Aktualne stanowiska napienia wypłowiałego w Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-09-30] (pol.).
  8. ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, s. 67, ISBN 83-89648-38-5.