Nguyễn Trãi
| |
| Data urodzenia |
1380 |
|---|---|
| Data śmierci |
1442 |
| Zawód, zajęcie |
uczony, urzędnik, poeta |
Nguyễn Trãi, ps. „Ức Trai”[1] (ur. 1380, zm. 1442) – wietnamski uczony, urzędnik[2] i poeta[1].
Syn urzędnika państwowego i uczonego Nguyễna Phi Khanha[2]. W 1400 roku zdał egzaminy urzędnicze i wstąpił na służbę na dworze dynastii Hồ[2]. Po zajęciu Wietnamu przez Chińczyków w 1407 roku odmówił współpracy z okupantem, za co został skazany na areszt domowy w Thăng Long, zaś jego ojca zesłano w głąb Chin, gdzie zmarł[2]. W 1418 roku dołączył do wywołanego przez Lê Lợia antychińskiego powstania, zakończonego po 10 latach wyzwoleniem kraju, w którym brał udział jako doradca i wysokiej rangi dowódca wojskowy[1][2]. Po zwycięstwie powstańców wycofał się z życia publicznego i powrócił do rodzinnej wioski[1][2]. W 1442 roku, po nagłej śmierci cesarza Lê Thái Tônga, niedługo po wizycie w jego domu[1], został w wyniku intrygi politycznej oskarżony o zabójstwo monarchy i stracony wraz z całą rodziną[1][2]. Po dwudziestu latach został pośmiertnie zrehabilitowany przez cesarza Lê Thánha Tônga[2].
Jest autorem napisanych w okresie walki z Chinami traktatów wojskowych Quân trung từ mệnh tập i Bình Ngô đại cáo, które przeszły do klasyki literatury wietnamskiej. Zawarte w nich wskazania strategiczne były wykorzystywane m.in. przez wietnamskich komunistów podczas wojny wietnamskiej[2]. Pisał także poezje, z których zachowało się jedynie sześć wierszy (cztery w języku chińskim i dwa w wietnamskim), zgromadzonych w zbiorze Ức Trai Thi Tập[1].
Był jednym z pierwszych twórców używających znaków pisma chińskiego do zapisu mówionej formy języka wietnamskiego (chữ nôm)[2]. Jako zagorzały konfucjanista w swoich pismach kładł wielki nacisk na to, że praworządność i czystość intencji powinny być standardami w administracji państwowej[2].
Polskie tłumaczenie Bình Ngô đại cáo pt. Orędzie o uśmierzeniu Ngo ukazało się w 1962 roku w antologii Z poezji Wietnamu[1].