Niedobczyce
| część miasta i dzielnica Rybnika | |||
 Budynek starej szkoły w Niedobczycach | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Miasto | |||
| Prawa miejskie |
1954-1975 | ||
| W granicach Rybnika |
27 maja 1975[1] | ||
| SIMC |
0942937 | ||
| Populacja (2024) • liczba ludności |
| ||
| Strefa numeracyjna |
32 | ||
| Kod pocztowy |
44-270 | ||
| Tablice rejestracyjne |
SR | ||
Położenie na mapie Rybnika Położenie na mapie Rybnika | |||
| 50°03′58,029″N 18°30′08,328″E/50,066119 18,502313 | |||
| Strona internetowa | |||
Niedobczyce (śl. Ńydobczyce, niem. Niedobschütz, cz. Nedobčice) – część miasta i dzielnica Rybnika położona w południowo-zachodniej części miasta. W latach 1955–1975 stanowiły samodzielne miasto. Liczy ponad 10 000 mieszkańców.
Miejscowość Niedobczyce była w latach 1945–1954 siedzibą gminy Niedobczyce. W 1954 wieś należała i była siedzibą władz gromady Niedobczyce, ale zanim gromada zaczęła funkcjonować, rozwiązano ją i przekształcono w miasto. Niedobczyce bardzo dobrze skomunikowane z innymi miejscowościami oraz resztą dzielnic Rybnika. W dzielnicy regularnie zatrzymują się pociągi Kolei Śląskich oraz kursują autobusy Komunikacji miejskiej w Rybniku. Linie autobusowe obsługujące Niedobczyce: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 22, 23 oraz 24.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Niedobczyce położone są w południowej części Rybnika, na kilku wzgórzach oraz w rozległej dolinie wzdłuż rzeki Nacyny. Od południa Niedobczyce sąsiadują z miastem Radlin w powiecie wodzisławskim, od wschodu z dzielnicą Popielów, z zachodu Niewiadom, z północnego wschodu z dzielnicą Zamysłów i dzielnicą Radziejów oraz z dzielnicą Zebrzydowice z północnego zachodu.
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miejscowości pochodzi prawdopodobnie od imienia jej dawnego właściciela - Niedobka, lub Niedobki[potrzebny przypis]. Zanim Niedobczyce stały się częścią Rybnika historyczne dokumenty notowały je jako osobną miejscowość. W łacińskim dokumencie z 1228 roku wydanym przez Kazimierza I opolskiego miejscowość zanotowana została w szeregu miejscowości założonych na prawie polskim iuris Polonici[2] w zlatynizowanej, staropolskiej formie Nedobcici[3]. W 1531 notowana jako Niedobtzitze, a w 1584 jako Niedobschitz[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Dzieje Niedobczyc sięgają XIII wieku[4]. Miejscowość założona była pierwotnie na prawie polskim iure polonico[2] i podlegała władzy książęcej Kazimierza I opolskiego. Mieszkańcy wsi zobowiązani byli do świadczenia dla niego powinności służebnych wynikających z tego prawa takich jak: stan, stróża, powoz, przewod, bobrownicy, psiarego i innych. W 1228 Kazimierz opolski przekazał wieś w uposażenie klasztoru w Czarnowąsach zachował jednak przysługujące władzy książęcej prawa polskie[2].
Do połowy XIX wieku była to, jak wiele jej podobnych, niewielka, rolnicza wioska. Powstanie kolei i rozwój przemysłu węglowego spowodował gwałtowny przyrost mieszkańców, a co za tym idzie rozbudowę Niedobczyc. W latach 1892–1896 wybudowano tam kopalnię, o niemieckiej nazwie „Römer”, w ślad za nią powstało osiedle robotnicze. Po pierwszej wojnie światowej, w 1936 roku nazwę kopalni zmieniono na podobnie brzmiącą, ale polską- „Rymer”, od nazwiska pierwszego wojewody śląskiego, Józefa Rymera[5].
Dnia 25 stycznia 1920 roku w Niedobczycach utworzone zostało gniazdo najstarszej polskiej organizacji sportowej Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Koło to podlegało organizacyjnie Towarzystwu Gimnastycznemu „Sokół” w Rybniku[6] i należało do szeregu sekcji gimnastycznych śląskiego Sokoła. W roku 1932 niedobczyckie koło tej organizacji liczyło 42 członków[7].
W 1955 roku, miejscowość po połączeniu z sąsiednim Niewiadomiem (Górnym i Dolnym), Beatą, Popielowem i Radziejowem, otrzymała prawa miejskie. Ten stan trwał do 1975 roku, kiedy Niedobczyce stały się jedną z dzielnic Rybnika.
W 1997 r. grupa inicjatywna z Niedobczyc złożyła w Radzie Miejskiej Rybnika pisma o dążeniu części mieszkańców dzielnicy do odłączenia od Rybnika i utworzeniu nowej gminy składającej się z Niedobczyc wraz z Niewiadomiem. Ostatecznie 8 października 1997 Rada Miasta Rybnik podjęła uchwałę 302/XXVIII/1997 o negatywnym zaopiniowaniu wniosku[8].
Ludzie związani z miejscowością
[edytuj | edytuj kod]14 lutego 1928 roku urodził się w Niedobczycach Władysław Basista[9], 25 października 1934 roku Damian Zimoń, 18 kwietnia 1937 roku Alojzy Gryt a 29 grudnia 1943 roku polski gimnastyk olimpijski Wilhelm Kubica.
Zabudowa
[edytuj | edytuj kod]
W dzielnicy znajdują się m.in.:
- Zabytkowy Kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wybudowany w 1921 roku (wpisany do rejestru zabytków 29 czerwca 2023, nr rej. A/1216/23)[10],
- Kościół pw. Miłosierdzia Bożego (terytorialnie znajduje się na terenie Niedobczyc, jednak obejmuje jedynie północno-zachodnią część miejscowości oraz północną część sąsiedniego Niewiadomia),
- Szkoła Podstawowa nr 21,
- Szkoła Podstawowa nr 22,
- Zespół Szkół nr 5 (Szkoła Podstawowa nr 33, Technikum nr 5),
- Dom Kultury Niedobczyce,
- Zespół Ognisk Wychowawczych - wielofunkcyjna całodobowa placówka opiekuńczo-wychowawcza,
- Pomnik Powstańców Śląskich,
- zabytkowe osiedle górnicze, zbudowane w koncepcji miasta-ogrodu,
- Dwa boiska sportowe,
- Trzy dworce kolejowe: Rybnik Towarowy, Rybnik Niedobczyce, Rybnik Rymer,
- Filia biblioteki miejskiej w budynku z początków XX wieku.,
- Dwa cmentarze parafialne,
- Drogi: krajowa 78, wojewódzka 935,
- Hałda zlikwidowanej już KWK „Rymer”
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 1975 r. nr 15, poz. 87
- ↑ a b c Grünhagen 1857 ↓, s. 4.
- ↑ Grünhagen 1857 ↓, s. 3.
- ↑ a b Franz Idzikowski,"Geschichte Stadt udn ehemaligen Herrschaft Rybnik in Oberschlesien", Maruschke&Berendt, Breslau 1861, str. 16.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 2: Zagłębie Dąbrowskie, Ziemia Rybnicka, Ziemia Wodzisławska, Łódź 2023, s. 115-117.
- ↑ "Działalność Towarzystwa gimnastycznego „Sokół” na ziemi rybnickiej w latach 1898–1939", Rybnicki Kurier Muzealny nr 4, czerwiec 2012
- ↑ "Encyklopedia powstań śląskich", Instytut Śląski w Opolu, Opole 1982, str. 563, hasło "Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" - dzielnica Śląska".
- ↑ Uchwała 302/XXVIII/1997
- ↑ Rada Miasta Katowice, UCHWAŁA NR LIX/1219/18 RADY MIASTA KATOWICE z dnia 11 września 2018 r. w sprawie przyznania ks. Władysławowi Basiście tytułu "Honorowy Obywatel Miasta Katowice", Katowice, 11 września 2018 (pol.).
- ↑ Michał Bulsa, Decyzje dotyczące wpisów i skreśleń w rejestrze zabytków nieruchomych województwa śląskiego w 2023 roku (w:) „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2024, t. 16, s. 427.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Colmar Grünhagen: Regesten zur Schleisischen Geschichte. Erster Band. Urkunden des klosters Czarowanz. Breslau: Josef Max & COMP., 1857.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Niedobczyce na stronie serwisu miejskiego Rybnika. [dostęp 2014-08-05].
- Niedobczyce na stronie serwisu Stowarzyszenia Miłośników Niedobczyc. [dostęp 2014-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
- Niedobczyce al. Niedobcice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 56.
