Nieostrość

Nieostrość nazw polega na tym, że mimo zapoznania się z cechami danych przedmiotów, nie o każdym potrafi się orzec, czy jest on, czy nie jest desygnatem określonej nazwy^[1].

Nieostrość nazw

Daną nazwę nazwie się nieostrą, jeżeli zwyczaj językowy ustala, że pewne przedmioty są jej desygnatami, ale nie ustala, czy są to jej wszystkie desygnaty, bądź też, że pewne przedmioty nie są jej desygnatami, ale nie przesądza, czy są to wszystkie przedmioty niebędące jej desygnatami^[2].

Przykład

• Osoba o wzroście 250 cm jest, bez wątpienia, desygnatem nazwy „wysoki człowiek”. Zwyczaj językowy nie przesądza jednak o tym, czy „wysokim” jest również człowiek o wzroście 175 cm: jednym osoba taka wyda się wysoka, podczas gdy inni orzekną o jej wzroście, że jest raczej „średni”.
• Karta z wynikami badań, przekazana lekarzowi przez pacjenta w czasie wizyty, nie jest raczej desygnatem nazwy „łapówka”. To, czy desygnatem tej nazwy jest – w przedstawionej sytuacji – bukiet kwiatów, jest już natomiast kwestią problematyczną.

Nieostrość wyrażeń innych niż nazwy

W literaturze przedmiotu rozważa się również kwestię nieostrości predykatów (np. „kocha”, „obraża”, „umie”, „jest wysoki”)^[2], zdań (np. „To jest wysoki człowiek”)^[3][2], a nawet spójników^[3]. Według Bertranda Russela, nieostrość jest własnością prawie wszystkich wyrażeń języka naturalnego^[3].

Nieostrość a logika

Klasycznym rachunkiem zdań rządzi zasada dwuwartościowości logicznej – zdaniu może przysługiwać wyłącznie jedna wartość logiczna: prawda lub fałsz. Jeżeli pragnie się zachować tę zasadę pozostając w zgodzie ze zwyczajem językowym, zdania takie, jak „Osoba o wzroście 175 cm jest wysoka.” trzeba uznać za nierozstrzygalne. Pewnego rodzaju rozwiązaniem powyższego problemu jest analiza zdań nieostrych na gruncie semantyki luk prawdziwościowych (semantyki superwaluacyjnej), oraz logik wielowartościowych (w szczególności: trójwartościowej logiki Kleenego^[4] oraz nieskończenie wielowartościowej logiki Łukasiewicza).

Formalnej aparatury, służącej reprezentacji znaczeń wyrażeń nieostrych, dostarcza także teoria zbiorów rozmytych.

Zobacz też

• semantyka ogólna

Przypisy

1. ZygmuntZ. Tobor ZygmuntZ. i inni, Wstęp do prawoznawstwa, 5. wyd. [popr. i uzup.], Warszawa: Wolters Kluwer, 2016, str. 306, ISBN 978-83-8092-209-9, OCLC 946361035 [dostęp 2020-05-14] .
2. Ajdukiewicz Kazimierz: Logika pragmatyczna. PWN, Warszawa, 1975, s. 58.
3. [1] Bertrand Russell - Vagueness
4. Malinowski Grzegorz: Logiki wielowartościowe. PWN, Warszawa, 2006, s. 42-43.

Bibliografia

• Muszyński Zbysław (red.): O nieostrości. Wyd. UMCS, Lublin, 1988.
• Jadacki Jacek Juliusz: Spór o granice języka. Semper, Warszawa, 2001.
• Kwiatkowski Tadeusz: Logika ogólna. Wyd. UMCS, Lublin, 1992.
• Marciszewski Witold (red.): Mała encyklopedia logiki. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk, Łódź, 1988.
• Woźniak Jacek: Logiczna analiza pojęć typologicznych. Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa, 1990.

Linki zewnętrzne

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-08-07]:

• DominicD. Hyde DominicD., Sorites Paradox, 26 marca 2018 . (Paradoks Soritesaa)
• RoyR. Sorensen RoyR., Vagueness, 5 kwietnia 2018 . (Niejasność)

Kontrola autorytatywna (problem filozoficzny):

• NKC: ph216796

Encyklopedie internetowe:

• SEP: vagueness